Osmanlı çini sanatının temellerini atan Baba Nakkaş Mehmed Efendi

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u fethettikten sonra önemli bir şehir olması için bir yandan hızla onarım faaliyetleri başlatırken, diğer yandan sarayda bir Nakışhane kurulmasına öncülük edip, himayesine almıştı. Fatih, hekimler, âlimler, fazıllar, şairler ile ilim ve edebiyat toplantıları yapmış, zaman zaman ise hattatlar, mücellit ve nakkaşlarla temaslarda bulunmuştu. Kurulan bu nakışhanenin baş üstadı Baba Nakkaş Mehmed Efendi'dir. O dönemde bu nakışhane, bir nevi Güzel Sanatlar Akademisi gibi hizmet görürdü. Üstatların denetiminde çok özenle seçilmiş talebeler hem eğitim görürler hem de çalışırlardı. Bu nakışhane 19'uncu yüzyıla kadar sarayın tezyinatı, kütüphane kitaplarının hazırlanması, tersim edilmesi, tezhip yapılması, tezyin-i teferruat ve modasına kadar her türlü detayla uğraşmıştır. Nakışhane'nin üstat Baba Nakkaş yönetiminde çini desenleri tasarımı olarak geliştirdiği bir üslup kendi adıyla 'Baba Nakkaş Üslubu' olarak tanınmıştır. Bu üslup İstanbul'da yapılan evani eşya üzerine mavi beyaz olarak uygulanmış, mavi renk olarak çok koyu bir kobalt rengi kullanılmıştır. Beyaz renk ise adeta bir porselen görüntüsü veren çatlaksız bir şeffaf sırın altındaki hamurun kendi rengidir. Arabesk bir görüntü veren desenlerde yoğunluk Rumi motiflerde olmak üzere, Hatayi motiflerin de katılımlarıyla titiz bir işçilikle sergilenmektedir. Özellikle Rumi motiflerin iç kısımlarında kobalt renkli boyanın sulandırılarak kullanmasıyla rölyef etkisi elde edilmek istenmiştir. Bazı çiçeklerin içine ince paralel çizgiler çizilerek ifadenin kuvvetlendirilmesi sağlanmıştır. Çiçek yaprakların uçları içe doğru döndürülmüş, zemini dolduran mavi rengi fırça ile sürülürken dalgalı bir görüntü vermemesi için oldukça özen gösterilmiştir. Tahmin edilmektedir ki bu üslubu yaratan akım Çin mavi-beyaz porselenleridir. Ancak Çin desenlerinin kullanılmaması bu desenlerin bir Osmanlı zevkinin ürünü, yani Baba Nakkaş üslubu olarak tanınmasına sebep olmuştur. Baba Nakkaş Mehmet Efendi en önem verilen bu kısmın yöneticisi olarak sarayda daima hürmet görmüş, Fatih Sultan Mehmet Çatalca yakınlarında İncegüz nahiyesinde Kutlu Köy denen vasi yerini 1465 tarihinde arpalık olarak kendisine ihsan etmiştir. Baba Nakkaş buraya yerleşmiş, köye mescit, hamam ve çeşmeler yaptırarak 1475 senesinde vakfetmiştir. Mezarı caminin yanındadır, ancak mezar taşında tarih yoktur. Baba Nakkaş'ın torunu da Baba Nakkaş Şeyh Mustafa adlı bir nakkaştır.

Osmanlı çini sanatının temellerini atan Baba Nakkaş Mehmed Efendi

ŞEHRİN İHYA EDİLMESİ İÇİN ÇALIŞMALARA BAŞLANDI