Myria Antik Kenti

Aziz Nikolas'ın piskoposluk yaptığı yer olması sayesinde ününü tüm Ortaçağ boyunca sürdüren Myra, önemli bir Lykia kentiydi. Adı 'Yüce Ana Tanrıça'nın yeri' anlamına gelen kent, ilk olarak bugünkü kaya mezarlarının üzerindeki tepede kurulmuştu. Daha sonra aşağıya inerek genişleyen Myra, II. Theodosion (408–450) zamanında Lykia bölgesinin başkenti oldu. Şehir 7. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar devamlı Arap akınlarına uğradı ve sonunda 809'da zapt edildi ve bu akınlar sonucunda, kentin en önemli yapısı olan St. Nikolas Kilisesi 1034'te yıkıldı. Myra'nın su ihtiyacını karşılayan, Demre deresinin aktığı vadi kenarındaki kaya yüzüne açılan kanallar bugün hâlâ görülebiliyor. Kentin görkemli tiyatrosu da günümüze oldukça sağlam halde ulaşmış durumda. Myra'nın muhteşem kaya mezarları, hemen tiyatronun üzerinde ve doğudaki 'nehir nekropolü' denen alanda olmak üzere iki yerde toplanıyor. Bugünkü Demre İlçe merkezinde ve civarında yer alan Myra Antik Kenti, aynı adı taşıyan ova üzerinde kuruldu. Myros nehrinin (bugünkü Demre Çayı) batısındaki ulaşıma elverişli kanal ile şehrin denizle bağlantısı sağlanıyordu. Kanalın diğer yanında yer alan Andriake (Çayağzı) limanından da bölgenin deniz ulaşımı ve ticareti yürütülmekteydi. Myra Antik Kenti özellikle Likya Dönemi kaya mezarları, Roma Dönemi tiyatrosu ve Bizans Dönemi Aziz Nikolaos Kilisesi (Noel Baba) ile ünlü. Kaya mezarları, Likçe yazıtları ve sikkeler, Myra'nın en azından İ.Ö. 5. yy.dan itibaren varlığını sürdürdüğünü gösteriyor. Strabon'un verdiği bilgiye göre; Likya Birliğinin altı büyük kentinden biri olan Myra, Likçe yazıtlarda 'Myrrh' adıyla anılır. İ.S. 2. yy. Myra'nın büyük bir gelişmeye sahne olduğu dönemdi; Likya Birliğinin Metropolisi olan şehirde, Likyalı zengin kişilerin yardımları ile birçok yapı inşa edilip ve onarıldı. Günümüze dek ulaşan ününü, Aziz Nikolaos'un (Noel Baba) İ.S. 4. yy.da şehrin piskoposu olmasına ve ölümünden sonra aziz mertebesine ulaşıp adına kilise yapılmasına borçlu. Myra, 7. yy.dan itibaren gerek deprem, su baskını ve Demre Çayı'nın getirdiği alüvyonlar, gerekse Arap akınları sebebiyle önemini yitirip 12. yy.da köy hüviyetine dönüştü. Günümüz kalıntılarını, akropolün güney eteğinde yer alan tiyatro ile her iki yanında yer alan kaya mezarları oluşturuyor. Yapılan araştırmalara göre bugün oldukça sağlam durumda olan Roma Dönemi surlarının dışında, Helenistik hatta İ.Ö.5.y.y.'a tarihlenen sur kalıntılarına akropol tepesi ve çevresinde rastlamak mümkün. Akropolün güney eteğinde yer alan tiyatro, gerek oturma sıraları gerekse sahne binası ile iyi korunmuş bir Roma Dönemi tiyatrosunun özelliklerini yansıtıyor. Tiyatronun hemen iki yanında, kabartmalı veya düz kaya mezarları yer alıyor. Likyalıların ahşap ev mimarisinin kaya mezarlarına en iyi uyarlanmış örnekleri olan Myra mezarlarının içinde, ölüyü ve yakınlarını betimleyen kabartmalı mezar, en ilginç örneklerden biri. Ayrıca yine kabartmalı veya kitabeli birçok kaya mezarı, kayalığın güneye bakan yüzünde üst üste veya yan yana sıralanmakta. Tiyatro yakınındaki şehir merkezine giderken görülen hamam kalıntıları ise Roma Dönemi tuğla mimarisinin erken ve ilginç örneklerini oluşturur. Şehrin su ihtiyacı, Demre Çayının aktığı vadi kenarındaki kayaya oyulmuş kanallarla karşılanıyordu. Likya konfederasyonunda 3 oy hakkına sahip 6 şehirden biri olan Myra'nın 'En parlak kent' unvanıyla anılması ne denli önemli bir kent olduğunu gösterir Myra'nın Likya konfederasyonuna ait sikkelerin yanında kendi adıyla basılmış sikkelerinde, şehrin ana tanrıçası Artemis'in Anadolu'nun en eski tanrıçası Kybele formunda temsil edilmiş olması ayrı bir önem taşıyor. İ.S. dönemde Likya eyaletinin başkenti olan Myra'nın, St. Paul ve arkadaşlarının uğradıkları şehir olması Hıristiyanlıkça da özei bir önem taşıyor. Roma İmparatorları Myraya karşı iyi davranmışlardır. Bu durum Myralıların gerek Augustus gerekse Tiberus onuruna kentlerinde diktikleri şeref payelerindeki yazıtlardan ve heykellerden anlaşılıyor. Roma imparatorlarından Augustus Myrada 'Karaların ve denizlerin imparatoru, dünyanın kurtarıcısı ve velinimeti' şeklinde onurlandırılmıştı. Tiberus ise daha yaşarken Myralılar tarafından 'Tanrı' olarak tasvir edilir. Söz konusu olan Tiberus'un kardeşi, evlatlığı ve karısı Agrippina için de geçerli. Çünkü bunların şerefine de Myranın limanı Andriakede heykeller dikilmiş ve 'kurtarıcı' , 'velinimet' gibi ünvanlarla onurlandırılmışlardır. Strabon tarafından Likya birliğin'de üç oy hakkına sahip altı kentten biri olarak gösterilen Myra'yı Hierokle, Likya'nın ana kentlerinden (metropolis) biri olarak adlandırılıyor. İ.s. 141 yılı sıralarında Likya'da meydana gelen ve bölgede büyük tahribata yol açan Likya hayırseverlerden Rhodiapolisli Opraomas, Oinoandalı Licinius Longus ve Kyainaili lason'dan para yardımları alan Myra sonunda bizans imparatoru 2. Theodosios tarafından Pamphylia'dan ayrılan Likya eyaletinin başkenti ilan edildi. Diğer bir bizans imparatoru 7. Konstantinos 'Tanrının hizmetkarı kudretli Nikolaos'ın kent adına uygun olarak mür fışkırttığı, Likyalıların kutsanmış ve mür teneffüs etmiş şehri' olarak tasfir ettiği Myra, İ.s. 1400 yılına kadar Likya eyaletinin başpiskoposluk merkezliğinide yapar. Şu an için Myra'da görülebilen arkeolojik kalıntılardan, akropolisin güneyinde Roma tipinde inşa edilen büyük tiyatro iyi korunmuş durumda. Aşağıda 20 ve üst kısımda 6 oturma sırasının yer aldığı tiyatroda 14 merdiven yolu bulunuyor. Ayrıca geniş bir diazomaya sahip tiyatronun her iki tarafında eşmerkezli tonozlu geçitler var. İki katlı ve bir sıra sütunlu olduğu düşünülen sahne binası ise büyük ölçüde ayakta ve sahne binasının önündeki orkestranın ortasında kırılmış bloklar ve işlenmiş sütunlardan oluşan zengin süsleme parçaları zeminde yatar durumda görülebiliyor. Oturma sırasının önyüzündeki mermer bloklar üzerinde tiyatro maskeleri ve mitolojik hikayelerin temsil edildiği kabartmalar yer alıyor. Myra'nın etkileyici kalıntılarından Likya'ya özgü tapınak ve ev tipindeki kaya mezarları tiyatronun hemen arkasında yükselen akropolisin kayalık, dik yamaçlarının yüzüne oyulmuş. Bunlar akropolisin güneybatısında, Deniz Nekropolisi ve güneydoğusunda Nehir Nekropolisi olarak adlandırılan iki gruptan oluşuyor. İ.s. 4. yüzyılla 3. yüzyıl arasına tarihlenen kaya mezarları gerek büyüklük gerekse biçim açısından birbirlerinden farklı. Mezarların büyük bir bölümü kabartma tekniği ile yapılmış gerçek ölçülerde insan figürlerine sahip! Halk arasında 'resimli mezarlar' olarak adlandırılan bu etkileyici eserler, Lykia'nın en çarpıcı anıtmezarları arasında sayılırlar.