Müslümanlar medeniyetin temellerini nasıl attılar?

10'uncu yüzyılda İslam Uygarlığındaki doktorlar, günümüzdeki bazı cerrahi aletlere benzeyen ve hala kullanılan malzemelerin temelini oluşturdular. Endülüs'ün en büyük tıp doktoru olan Zehrâvî, 30 ciltten oluşan 'Kitab el-Tasrif' adlı tıp kitabı ile dünya cerrahi tarihine en büyük katkılar yaptı. Zehravî'nin eserindeki 'Cerrahi Üzerine' başlıklı bölümde cerrahi aletlere ilişkin detaylı açıklamalar, görenleri hayrete düşürecek türde. Zehravî, yeni uygulamalarla birlikte 200'ü aşkın cerrahi alet geliştirerek cerrahide büyük bir gelişmeye imza atmış, dönemin dişçilik, eczacılık ve cerrahi uygulamalarına ilişkin ayrıntılı bilgiler vermişti. Onun çizdiği bu aletler ve önerdiği tedaviler bin yılı aşkın süredir halen kullanılıyor. 'Müslüman âlimlerden miras cerrahi aletler' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Dünya üzerindeki ilk eczane bundan 12 asır önce, Bağdat'ta kuruldu. 9'uncu yüzyılın başında kendi eczanelerini işleten eczacılar karmaşık ilaçları hazırlama ve saklama gibi babadan oğula aktarılan birtakım bilgi ve becerilere sahipti. O dönemde, 'muhtesib' adlı memurlar vardı. Görevleri ise sadece ilaçların ağırlığını, saflığını ve bozulup bozulmadığını denetlemekti. Müslüman âlimler, 9'uncu yüzyılda temelini attıkları eczacılığı geliştirmiş, bu alanda birçok yazılı eseri literatüre kazandırmışlardı. Modern hastane ve kliniklerde olduğu gibi, bundan bin yıl önceki hastanelerde de basit laboratuvarı andıran ilaç hazırlama ve dağıtma birimleri bulunurdu. Bu birimler, hastaların ihtiyaç duyduğu şurup, macun, merhem ve diğer ecza müstahzarlarını preparatları üretirdi. Bunun yanı sıra ilaçları kolayca bulabilmek amacıyla alfabetik listeler hazırlamışlardı. 'İlaçlar hakkında 15 ilginç bilgi' adlı haberimizi okumak için tıklayın. İbn-i Sina, modern tıbbın kurallarını belirleyen bir İslam âlimiydi. Ortaya koyduğu eserlerle Doğu'da 'İbn-i Sina', Batı'da 'Avicenna' olarak nam salmıştı. Neredeyse tamamı Arapça 276 esere imza atmış, birçok farklı alanda kaleme aldığı bu eserler, yüzyıllar sonra dahi birincil kaynak olarak okutulmuştu. En önemli eseri olan El Kanun fi't Tıb (Tıbbın Kuralları), İngilizcede The Canon olarak bilinir. İbn-i Sina'nın bu kitabı, modern tıp kitaplarıyla neredeyse birebir örtüşür. İbn-i Sina, kemik kırıklarına dair kaleme aldığı bölümde, her kemikteki kırığın kendine özgü özelliklerine bakılması gerektiğini belirtir. Kırıklarda splint uygulamasının hemen yapılmaması gerektiğine dikkat çeker. 'İbn-i Sina ve kemik kırıkları için önerileri' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Fatıma el Fihrî, 1150 yıl önce, Fas'ta bulunan ve hala dünyanın en eski ve modern üniversitesi olan Karaviyin'i kurdu. İyi eğitim görmüş bir kadın olan Fatıma, başarılı bir tüccar olan babasından büyük bir miras kalması üzerine, bu servetin tamamını Fas'taki halkın ihtiyaçlarına uygun bir cami/üniversite yaptırmak için kullanmaya söz verdi. İnşaat öncesinde, binanın yapımında kullanılacak malzemenin tamamının aynı ülkeden getirilmesini şart koşan Fatıma, projenin başlamasından tamamlanmasına kadar her gün oruç tuttu. Fatıma El Fihrî, mensubu olduğu topluma bir eğitim merkezi kazandırmak istemişti. Bazı ulu camiler gibi, Karaviyin de kısa sürede gelişerek din ve siyasetin öğretildiği ve tartışıldığı bir yere dönüştü. Bu üniversite, günümüzde halen eğitim vermeye devam etmektedir. '9'uncu yüzyıldan günümüze Müslüman mirası üniversiteler' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Müslüman âlim El İdrisî, Kristof Kolomb Amerika'yı keşfetmeden çok önce, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'yı gösteren bir harita çizdi. Nitekim Kristof Kolomb'un Amerika keşif yolculuğunda elinde bir harita bulunuyordu. 10'uncu yüzyıldan itibaren Müslümanlar, Amerika'ya gitmeye başlamış hatta bir kısmı da dönmemişti. 12. yüzyılın coğrafya ve harita üstatlarından El İdrîsî, Endülüs'te doğmuş; çalışmalarıyla dönemin hükümdarlarının dikkatini çekmişti. Gümüş levha üzerine yapılmış olan ve 1154'te tamamlanan yuvarlak dünya haritasında Avrupa ve Asya'ya dair çok iyi topoğrafik özellikler kaydetmişti. Onun bu çalışması haritacılık çalışmalarının da öncüsü oldu. 'Amerika'yı Müslümanlar mı keşfetti?' adlı haberimizi okumak için tıklayın. İbnü'l Heysem'in karanlık odada ışık deneyleri günümüzdeki modern dijital kameraların yolunu açtı. İbnü'l Heysem 'Optik Kitabı' adlı eseriyle optik biliminin temellerini attı. Batıda 'Magnum Opus' adıyla bilinen bu eserde, ışığın doğası, görme fizyolojisi ve mekanizması, gözün yapısı ve anatomisi, yansıma, kırılma ve katoptrik konuları inceleniyordu. İbnü'l Heysem, lensleri incelemiş; düz, küresel, parabolik, silindirik, dışbükey ve içbükey gibi farklı türde aynalarla deneyler yapmıştı. Ayrıca göze dioptrik bir sistem olarak yaklaşmak suretiyle kırılma geometrisi uygulamıştı. İbnü'l Heysem tarihte bilinen ilk kamera olan karanlık oda ya da lenssiz kamerayı yapan kişi olmuş; bununla yetinmeyip, nesneleri kamera gibi baş aşağı değil düz bir biçimde gördüğümüzü, çünkü optik sinirlerin, görüntüyü analiz eden ve tanımlayan beyinle bağlantı sağladığını izah etmişti. 'Kameranın en yalın hali: Karanlık oda' adlı haberimizi okumak için tıklayın. El Cezerî'nin Filli Su Saati, altın çağ boyunca yaratılan inanılmaz mekanik aletlerden bir tanesiydi. Bundan 9 asır önce El Cezerî, insanlığın çeşitliliğine ve o dönemde İspanya'dan Orta Asya'ya kadar yayılan İslam'ın evrenselliğine duyduğu hayranlığı göstermek için oldukça ayrıntılı olan 'Filli Su Saati'ni tasarlamıştı. İslam dünyasının zenginliğini eserine yansıtmak isteyen El Cezeri, Arşimet su prensibine; Hint saati ve Hint fili, Mısır Zümrüdüanka'sı, Arap figürleri, İran halısı ve Çin ejderlerini takviye etmişti. Saatin görüntüsü ihtişam duygusu uyandırmakla beraber, temel özelliği dibi delik bir kâsenin düşey batması yerine, ağzı etrafında çevrilerek bir saatlik çevrimini tamamlanmasıdır. '9 asır önce icat edilen Filli Su Saati nasıl çalışıyordu?' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Müslüman şehirlerinde bulunan birçok imkân, Hristiyan Avrupa'sının en gelişmiş kentlerinden 7 asır öndeydi. Medeniyetin beşiği haline gelen Sevilla ve Kurtuba gibi Müslüman şehirlerine kıyasla Paris, 'Çamurlu Paris' olarak anılıyordu. Dört ana hususu temel alarak şekillenen Müslüman şehirleri, nüfusun ihtiyaçlarına uygun olarak tasarlanıyordu. İklim ve coğrafi yapı, dini inançlar ve kültür, şer'i hukuk ve sosyo-etnik gruplar, şehrin planlamasında en önemli unsurlardı. Bu şehirlerin çoğu, aşırı sıcak iklimlerde bulunduğundan, mümkün olduğunca fazla gölgeliğe ihtiyaç duyuluyordu. Bu ihtiyacı karşılamak amacıyla cadde ve sokaklar, dar ve üzeri kapalı şekilde planlanıyor; bunların arasına iç avlular, teraslar ve bahçeler serpiştiriliyordu. 'İslam beldelerinde şehir planlaması nasıl yapılırdı?' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Yel değirmenleri, daha Avrupa'da ortaya çıkmadan 500 yıl önce, İslam Uygarlığında alışıldık bir görüntüydü. Bin yıl öncesinin İslam dünyasında enerjinin bir kısmı sudan elde ediliyor; suyun kemerlere çıkarılarak şehirlere iletilebilmesi için krank mili sistemine benzer makineler kullanılıyordu. Buğday öğüten değirmenleri döndürmek için su gücünden yararlanılıyor; ayrıca, İslam dünyasının kurak bölgelerinde alternatif enerji kaynakları aranıyordu. Su değirmenlerinin ve yel değirmenlerinin ilk kez kullanılması makine mühendisliğini önemli ölçüde etkiledi. Ayrıca, bu değirmenlerin inşaatından bakımına kadar birçok yeni iş kolunun doğmasını sağladı. 'Müslümanların tarihi keşfi: Yel değirmeni' adlı haberimizi okumak için tıklayın. Abbas Kasım İbn Firnas, ilk bilimsel uçma girişimini, bir tür kanat vazifesi gören bol bir pelerini çıtalara tutturarak gerçekleştirdi. İbn Firnas, İspanya'daki Kurtuba Ulu Camii'nin minaresinden aşağıya atladı. İbn Firnas, 23 yıl sonra 65 yaşındayken, bugün planör dediğimiz aletle ilk kontrollü uçuşu yaptı. Onun bir kuşa benzeyen planörü, kartal tüyleriyle kaplanmış ipektendi. Rivayete göre İbn Firnas'ın, iyice yükseldikten ve havada on dakikadan fazla kuşlar gibi süzüldükten sonra, biraz sertçe yere indiği söylenir. Bu sert iniş, uçuş öncüsü İbn Firnas'ın kuşların kuyruklarının güvenli iniş yapmaktaki önemli rolünü anlamasını sağlamıştır. Günümüzde iniş yapan uçakların yere önce arka tekerlekleri değer. 'Uçmaya dair 15 inanılmaz gerçek' adlı haberimizi okumak için tıklayın.

Müslümanlar medeniyetin temellerini nasıl attılar?

CERRAHİ ALETLER