Mazlum ve mağrur Halep’in cesur önderi Nureddin Zengi kimdir?

Nureddin Zengi, cesaret ve güvenle bir ayağını Halep'te ve Şam'da tuttu; bir ayağıyla alçaklığa, karanlığa arka çıkanların üstüne yürüdü. Bir eliyle merhamet ve adalet dağıttı, diğer elini yumruk yapıp zalimlerin, hainlerin suratına indirmekten çekinmedi. Kendisi de öğrenmekten, arınmaktan, adanmaktan uzak durmadı. Önce kendi nefsini sigaya (sorguya) çekti, önce kendisi öğrenip kendisi uyguladı. Zengi, Haçlılar'a karşı Türk-İslâm başkomutanlığında bulundu, Müslüman ve Türk dünyasını başarı ile savundu, büyük zaferler kazandı. Halep doğumlu olan Nureddin Zengi, çok okur, hadis ezberler, rivayet ederdi. Çok iyi bir fıkıh bilgisi vardı. Zengi, 'bir ayağını Halep'te tutarak Müslümanları birleştiren, zillet örtüsünü üstlerinden atan, değerler bağını yeniden yeşerten bir önder'di. Zengi, elliden fazla beldeyi Haçlıların işgalinden kurtardı, bunun yanı sıra inşa ettiği medreseler, camiler, külliyeler ve diğer kurumlarla Sünnî uyanışa da can verdi. Nûreddin Mahmud Zengî Türbesi'nin içindeki sanduka Nûreddin Mahmud Zengî'nin siyasî açıdan üç hedefi vardı. Bunlar, Suriye kıyılarına ve Sînâ yarımadasına sıkıştırmış olduğu Haçlı devletlerini ortadan kaldırmak, Mısır'daki Fâtımî Devleti'ne son verip İslâm dünyasını Abbâsî halifesinin şahsında birleştirmek ve İstanbul'u fethetmekti. Abbâsî halifesine yazdığı bir mektupta ortaya koyduğu bu üç hedeften ikincisini gerçekleştirmiş, Haçlı devletlerini bütünüyle ortadan kaldıramamışsa da Kudüs'ün kurtarılmasına zemin hazırlamıştır. Kudüs'ün fethedileceğine inandığından Mescid-i Aksâ'ya konulmak üzere Halep'te sanat değeri çok yüksek bir ağaç minber yaptırmıştır. Selâhaddîn-i Eyyûbî'nin Kudüs'ü fethettiğinde Mescid-i Aksâ'ya koydurduğu bu minber 1969'da bir yahudi tarafından çıkarılan yangında yanmıştır. Gençlik döneminde askeri bakımdan temayüz ettiği ve babası İmâdüddin Zengî'nin yanında zaman zaman savaşlara katıldığı bilinmektedir. Babası İmâdüddin 1146 yılında Caber Kalesi'nin kuşatılması sırasında hayatını kaybedince, Halep'e gitti. Kardeşi Seyfeddin Gazi de Musul'a yerleşti ve atabeylik toprakları ikisi arasında paylaştırıldı. İmâdüddin Zengi'nin hayatını kaybetmesini fırsat bilen Tel Başer'deki Haçlı ordusunun komutanı II. Joscellin, Edessa'yı (Urfa) kuşattı. Bunun üzerine harekete geçen Nureddin, Haçlı kuşatmasını dağıtmayı başardı. 1147 senesinde Halep bölgesine akınlar yaparak Haçlılar'dan Artah, Kafarlasa (Kafe) ve çevresini aldı. II. Haçlı Seferleri sırasında 1148 senesinde Filistin'e ulaşan Haçlı ordusu, Şam'ı kuşatma altına aldı. Nureddin ve kardeşi Seyfeddin'in birlikleri Haçlı ordusunun bölgeyi iyi tanımamasından da yararlanarak kuşatmayı kaldırdılar. Toulouse kontunun oğlu Bertrand'ın el-Arima kalesini ele geçirmesi üzerine Tripoli (Trablus-Şam) Kontu Raymond, Baalbek'te bulunan Nureddin'e sığındı ve Bertrand'da tutsak edildi. Başka bir Haçlı ordusunu Yagra'da bozguna uğratan Nureddin, 1449 yılında Antakya Haçlı Kontluğu'na yaptığı akınlarla Harım yöresi ve çevresini yağmalatarak İnnib Kalesi'ni kuşattı. Dönüşte Harım ve Hamat (Hama) yakınındaki Apam.e (Familya) Kalesi'ni aldı. 1151 senesinde Edessa Kontu II. Joscelin'i yakalayarak ona bağlı kalelerin birçoğunu ele geçirdi. Kuzeydeki Haçlı tehlikesini ortadan kaldıran Nureddin Mahmud Zengi sonrasında Filistin ve Lübnan'daki düşman orduları üzerinde baskısını yoğunlaştırdı. 1153 senesinde Baniyas ve Askalan'a yaptığı saldırı sonuç vermedi. Askalan'a giren Haçlılar Şam'a doğru yöneldi. Nisan 1154 senesinde Şam'daki komutanlarla anlaşması sonucu kent kapısı kendisine açılan Nureddin, Haçlı tehlikesini ortadan kaldırdı. 1156'da Kudüs Kralı III. Bauodouin'le anlaşarak onun Şam'dan aldığı vergilere son verdi. Kralın anlaşmaya aykırı davranması üzerine Baniyas'ı kuşattı. Temmuz 1158'de Harım'ı alan Haçlılar'a Şeria Irmağı yakınında yenildi. 1159 senesinde Halep'e yönelen Bizans İmparatoru I. Manuel Kommenos'u anlaşma sağlayarak durdurdu. Küdus kralı ile yaptığı kısa ateşkes sırasında Rakka ve Harran'ı alarak kardeşi Nasıred-din'e bıraktı. Sonrasında Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan'a savaş açtı fakat Bauodouin'in Halep topraklarına saldırması üzerine geri döndü. 1163 senesinde Trablus-Şam Haçlı Kontluğu'na karşı sefer hazırlığı yaparken Hışn el Akka'da uğradığı ani bir saldırıdan güçlükle kurtuldu. 1164 senesinde yeni bir orduyla Harım ve Baniyas'ı alarak Şam valisi Şirkuh ve komutanlarından Selahaddin Eyyubi'yi 1168 senesinde Mısır seferine gönderdi. 1173 senesinde Anadolu'daki bazı kasabaları alarak II. Kılıç Arslan'ın ordusuyla Kayseri'de karşılaştı. İki taraf anlaşarak savaştan çekildi. Sonrasında Abbasi halifesinin gönderdiği menşurla Musul, el-Cezire, Erbil, Hilat, Suriye ve Mısır hükümdarı ilan edilen Nureddin Mahmud Zengi, 15 Mayıs 1176'da Şam'da boğaz iltihabından hayatını kaybetti. Yerine oğlu İsmail geçti. Bu dönemde Selahaddin Eyyubi ülke topraklarını ele geçirmeye başladı. Selahaddin ile mücadele eden Zengiler başarılı olamadı. İsmail, ülkesinin İzzeddin Mesut'a verilmesini vasiyet etti. Öte yandan Zengilerin Oğuzların Avşar boyundan geldiği bilinmektedir. Zengi devleti yıkılınca buradan göç eden bir kısım Avşar boyları Karamanoğulları Beyliğini kurmuşlardır. Nureddin Mahmud Zengi, adil bir hükümdardır. Hatta bu yüzden ona kendi halkı tarafından el-Emir'ul-Adil (Adil Hükümdar) lakabı verilmiştir. Çocukluğunda iyi bir eğitim alan ve devlet yönetiminde diplomatik tarz benimseyen Nureddin Zengi, uyguladığı usta siyaset sayesinde Müslümanların birliğini sağlamıştır. Nureddin ileri görüşlü bir liderdir, adımlarını daima geleceği düşünerek atmıştır. Kendisiyle aynı dönemde yaşamış ve ondan yirmi yaş küçük olan Selahaddin Eyyubî, Kudüs'e Zengi'nin açtığı kapıdan girmiştir, onun açtığı yoldan Kudüs'ü fethetmiştir. İleri görüşlü bir lider olan Nureddin Zengî, adımlarını daima geleceği düşünerek atardı. Üç hayali vardı: İlki, Akdeniz kıyılarına ve Sina yarımadasına sıkıştırmış olduğu Haçlı devletlerini ortadan kaldırarak Müslümanları birleştirmek, İslam birliğini kurmaktı ki, bunu hayattayken gerçekleştirmiştir. İkincisi Kudüs'ü fethetmekti. Bu hayali kendisinden hemen sonra Selâhaddin Eyyubî gerçekleştirmiştir. Son hayali ise Konstantiniyye'nin fethiydi. Bu hayali de Fatih Sultan Mehmed'e nasip oldu. Kudüs'ün fethedilmesi Nureddin Zengî'nin hayali ve hedefiydi. Bu aşkla fetih gerçekleşmeden 20 yıl önce, yani 1168'de Mescid-i Aksa'ya konulmak üzere sanat değeri çok yüksek ağaç bir minber yaptırdı. Bu minber 'Selâhaddin Eyyubî' minberi adıyla da bilinir. Minber 12.000 parçadan kündekârî tekniğiyle bir araya getirildi. Üzerinde Kur'an ayetlerinin ve tarihî kitabelerin yer aldığı minber bir sanat şaheseri olarak yapıldı. 20 yıl Halep'te bekleyen minber Selâhaddin Eyyubî'nin Kudüs'ü fethinin ardından 1187 yılında Halep'ten getirilerek Mescid-i Aksa'ya orta mihrabın sağ tarafına yerleştirildi. Selâhaddîn-i Eyyûbî'nin Kudüs'ü fethettiğinde Mescid-i Aksâ'da yer alan bu minber 1969'da bir yahudi tarafından çıkarılan yangında yandı ve hasar gördü. 'Selahâddin Minberi' adıyla meşhur olan bu tarihî miras yakılışından 38 yıl sonra, 2007'de yeniden yapıldı. Derlenen kaynaklar: TDV İslam Ansiklopedisi, Bahattin Kök; Nureddin Zengi, Ali Emre.

Mazlum ve mağrur Halep’in cesur önderi Nureddin Zengi kimdir?

Öğrenmekten uzak durmayan önderdi