Maddeler ile Osmanlı’nın istihbarat birliği: Akıncılar

Akıncılar, eski Selçuklu 'uç teşkilâtının' yerine kurulmuştur. Osmanlılar kendileri bizatihi bir 'uç beyliği'ydi. Osman Bey ve Orhan Gazi zamanlarında Osmanlı Devleti'nde iki 'uç' mevcuttu. Birincisi İstanbul'a karşı İznik- İzmit yönü, diğeri ise Rumeli'ye karşı Gelibolu yönüydü. Buralara 'uç' denilmekte, uç teşkilâtını da, Selçuklularda olduğu gibi, aşiret beyleri, babadan oğula idare etmekteydi. Uçlardaki aşiret beylerine 'Akıncı Beyleri' denildiği gibi 'Uç Beyleri' de deniliyordu. Osmanlılarda Akıncılar, tüm faaliyetlerini padişah namına yapıyordu. Padişah, feth olunan yerlerde onlara dirlikler tahsis edebiliyor, akıncı beylerine bazı hallerde bu dirlikleri, 'mâlikâne'ye dönüştürme izni veriyordu. Selçuklular devrinde olan 'kılıç hakkı'na Osmanlılar sınırlama getirmişti. Bu sınır, her şeyin padişah adına yapılıyor olmasıydı. Akıncı teşkilâtın temelinin Osman Bey zamanında Köse Mihal tarafından atıldığı kabul edilmektedir. Orhan Gazi zamanında daimi piyade ve süvari birliklerinin kuruluşuna kadar askerlik hizmetlerini Akıncılar yapmıştı. Akıncılığın bir ocak şeklinde kurumlaşmasını Gazi Evrenos Bey'in yaptığı düşünülmektedir. Sultan I. Murad devrinde Yeniçeri Ocağı'nın kurulmasından sonra Akıncılar, sınır boylarına kaydırılmıştı. Padişahlar, Osmanlı devlet merkezini sürekli, uçlara yakın şehirlere taşıyorlardı. Edirne, Rumeli fetihlerinin merkeziydi. Akıncı beylerinin başlarına toplanan binlerce Akıncı'yı, Anadolu'dan gelen Türk yiğitleri oluşturuyordu. Bunlar, akıncı beyinin veya padişahın yaptığı fetihlerle ele geçirilen yeni arazilerde tımarlı sipahi oluyor, onların yerine de yeni gönüllüler geçiyordu. Hudutlarda akıncı beylerinin emrinde hem kadrolu akıncı erleri hem de sıra bekleyen, yâni mülâzım, gönüllüler bulunuyordu. Akıncıların teşkilât yapıları çok dinamikti. Kurumsal yapıları akıncı kanunuyla tesis edilmişti. Daimi ordu birliklerine mensup değillerdi, belli bir maaş ve kışlaları yoktu, vergiden muaftılar, bazılarının timarları vardı. Akıncılar, Mihallı, Turhanlı, Evrenos-oğlu, Malkoç-oğlu akıncıları gibi mensubu bulundukları akıncı kumandanlarının isimleriyle anılırlardı. Akıncı olabilmek için genç, güçlü ve 'ehl-i hâl ve'l-akt' olmak gerekirdi. Bunun için de köy imamı veya kethüdasını ya da güvenilir birisini kefil göstermek icap ederdi. Osmanlı Devleti'nin sınır güvenliğinden Akıncılar sorumluydu. Ayrıca yaşadıkları uçlarda düşman ülkeye akınlar düzenleyerek maddî ve manevî olarak çökertme, sindirme, göçe zorlama; ordu sefere giderken öncülük (veya keşif); dönerken de art güvenliğini sağlamak; savaşılan ülkeye yardım gönderebilecek ülkelere akınlar düzenleyerek meşgul etmek; meydan savaşlarında gerekiyorsa muharebeye katılmak; savaşılan ülkenin geçit, kule ve garnizonlarının bağlantılarını tutmak gibi önemli görevleri vardı. Bütün ihtiyaç ve -kılıç, kalkan, ok, yay, mızrak, gürz, pala ve zırh gibiteçhizatlarını mensubu oldukları kumandan vasıtasıyla yaşadıkları bölgelerden veya akınlardan çıkarırlardı. Akıncıların sayısı; Sultan Orhan zamanında 2000, Birinci Kosova Savaşı sırasında 20.000, Kanunî Sultan Süleyman'ın Budin ve Avusturya seferlerinde sadece Mihallı Akıncılarının sayısının 50.000, 1559 yılında yapılan bir sayımda Mora'daki Turhanlı akıncılarının da 7000, Akıncıların sonunu getiren 1595 yılındaki Yergöğü Köprüsü hadisesi sırasında 50.000 kişi civarında oldukları kayıtlara yansımıştır. Bu hâdiseden otuz yıl sonra, yâni 1625 yılında sayıları 2 ile 3 binlere düştüğü görülmüştür. Akıncı beyi her ne kadar merkez tarafından tayin edilse de akıncılık zamanla babadan oğula kalan bir miras haline geldi. Bu önemi kumandanlık görevinin uzun süre Mihal Evrenos, Turhan ve Malkoçoğlu gibi ünlü akıncı ailelerinde kalmış olması bu mirasın diğer nesilleri aktarıldığının örneğidir. 17. yüzyıldan itibaren sayıları iyice azalan Akıncılar artık geri hizmetlerde kullanıldı ve yerlerini kalelerdeki serhad kulları aldı. Akıncıların adı ise öteki bazı askeri birliklerle birlikte 1826'da resmen ortada kaldırıldı ve günümüze kadar yiğitlikleriyle, dillerde dolanan destanlarıyla ve teknolojinin gelişmesi vesilesiyle sinemayla anlatılan birer tarih anlatılarına dönüştü.

Maddeler ile Osmanlı’nın istihbarat birliği: Akıncılar

AKINCI BİRLİĞİ'NİN KÖKENİ NEREDEN GELİYOR?