İstanbul'un az bilinen ilkleri ve enleri

İlk sergi salonu Beyoğlu Şark Pasajında 1901'de Pera Salonu adıyla açıldı. Resim ve heykel bölümleri bulunan salon üç yılın ardından kapandı. Dört yıl aradan sonra Osmanlı Ressamlar Cemiyeti'nin önderliğinde 44 ressamın katılımıyla ilk sergi Galatasaray Sergileri adıyla yapıldı ve 1950'lere kadar aralıksız sürdü. Bugünkü Şişli Etfal Hastanesi kurulduğu dönemde Avrupa'da benzeri olmayan bir çocuk hastanesiydi. Tarihimizin ilk çocuk hastanesi olan Hamidiye Etfâl, Abdülhamid tarafından sekiz aylıkken ölen kızı Hatice Sultan adına yaptırılmıştı. Kuşpalazı nedeniyle ölen Hatice Sultan'ın ardından, Abdülhamid derin bir üzüntü yaşamış ve dilinden şu sözler dökülmüştü: 'Benim çocuğum kurtulamadı. Kim bilir fakir fukaranın çocukları nasıl bakılıyor? Hiç olmazsa bir hastane yaptıralım da, benim gibi babaların kalbi yanmasın!' İlk trafik kazasını ise İtalyan Elçiliği'nin şoförü Şişli Camii önünde yapmış, kazada bir Arnavut vatandaşı yaralanmış. Şoför ise olay yerinden korkarak kaçmış fakat Pangaltı'da polisler tarafından yakalanmaktan kurtulamamış. İstanbul, 13 Nisan 1204 tarihinde 4. Haçlı Seferi ile ilk olarak Latinler tarafından işgal edildi ve kent 3 gün boyunca yağmalanıp tahrip edildi. 57 yıl süren işgal, 1261 yılında sona erdi. İstanbul'u yağmalayan Venediklilerin götürdükleri Bizans ganimetleri arasında en değerli parça, bugün hala Venedik'te San Marco Kilisesi'nin kapısının üzerinde duran dört at heykeli. Bu heykeller, İstanbul'da Hipodrom'da bulunuyordu. Fetih'ten 2 yıl sonra 1455'te, Fatih'in emriyle İstanbul'da ilk nüfus sayımı yapıldı. Bu sayıma ait defterde, Galata mahallelerinde oturanlar, devlete vergi ödeyen ve ödemeyenler, zengin ve fakirler, fetihten sonra gidenler, kalanlar veya tekrar dönenler, medeni ve ailevi durumları, dinleri ve sosyal nitelikleri belirtildi. 1477 yılında yapılan nüfus sayımı uyarınca da, İstanbul (Avrupa) yakasında 14 bin 803 hanelik nüfusun 8 bin 951'i Müslüman Türk, Galata'da ise 1521 hanelik nüfusun 5'i Müslüman Türk'tü. Bu rakama askerler, medrese öğrencileri ve tutsaklar eklenince kentin nüfusu yüz bine yaklaşıyordu. Erkek rüştiyelerinden on yıl sonra 1862 yılında ilk kız rüştiyesi Sultanahmet'te 'Çevri Kalfa Mektebi' adıyla açılmıştır. 14'üncü yüzyılda Cenevizliler tarafından yaptırılan 'Galata Kulesi' kentin ilk yangın kulesi olarak kullanıldı. İstanbul'da ilk futbol maçı, 121 yıl önce Kadıköy Kuşdili Çayırı'nda Moda Kulübü ile İzmir karması arasında yapıldı. İlk Türk futbol kulübü ise 1897 yılında Clack Stocking (siyah çoraplar) adıyla Fuad Hüsnü ve arkadaşları tarafından kuruldu. 1881'de yani bundan 126 yıl önce İstanbul'da ilk alo sesinin heyecanı yaşandı. 1878 Paris Sergisi'nde icat edilen ilk telefonun tanıtımından yalnızca üç yıl sonra II. Abdülhamid İstanbul'a ilk telefon ağının kurulma çalışmalarını başlattı. 1919 yılına gelindiğinde ise İstanbul santrali 9600 abone kapasitesine ulaşmış, ilk şehirler arası telefon hattı ise İstanbul-Ankara arasında gerçekleşmişti. Fransızlar 1860-1870 yıllan arasında denizaltında Sarayburnu-Üsküdar arasında bir çelik tünel tasarımı sunmuş. Bu projedeki temel amaç Rumeli ve Anadolu demir yollarının kesintisiz olarak birlikte çalışmalarıymış. Bugünkü tüp geçiş projesi de aynı amacı taşımakta. Topkapı Sarayı, İstanbul'un en büyük sarayıdır. İstanbul Yeni Sarayı / Topkapı Sarayı, İstanbul'da tarihi yarımadanın ucunda Marmara denizine, Asya-Üsküdar ve Haliç'e bakan, dolayısıyla her yönden şehre hâkim bir mevkide 70 dönümlük bir alanda kurulmuştur. Osmanlı toprakları, 18'inci yüzyılın başlarında dünyanın henüz hayal dahi edemeyeceği bir keşfe şahit oldu. Sultan III. Ahmet, şehzadelerinin sünnet düğünü için unutulmaz bir şenliğe imza attı. Dünyanın ilk denizaltısı olan timsah şeklindeki 'tahtelbahir' böylece tarih sahnesine çıktı. 1348 yılında Cenevizliler tarafından yeniden inşa edilen Galata Kulesi'dir. Galata Kulesi XVI. yüzyılda, Kasımpaşa Tersanesi'nde çalıştırılan sultana ait harp esiri hıristiyanlarca diğer burçlarla birlikte barınak olarak kullanılmaktaydı. İsmiyle müsemma ilk Kapalı Çarşı'ydı. Büyük Çarşı, Çârşû-yı Kebîr veya halk arasında Kapalı Çarşı olarak adlandırılan çarşı, tek kitle halinde ve aynı zamanda kurulmuş olmayıp iki bedestenin etrafında hanların yoğunlaşması ve bunların arasındaki sokakların üstlerinin zaman içinde tonozlarla örtülerek dükkânların kâgire dönüştürülmesi sonucu oluşmuştur. 17'inci yüzyılda Osmanlı'da yaşayan Müslüman Türk bilgini Hezârfen Ahmed Çelebi, uçmayı başaran ilk insandı. Hezârfen Çelebi, kanatlar üzerine dikilmiş kuş tüyü kullanarak Galata Kulesinden kendini bırakmış; İstanbul Boğazı'nı geçerek Üsküdar'a inmişti. Sultan I. Mahmut döneminde inşası başlatılıp III. Osman döneminde tamamlanan Nuruosmaniye Camii'dir. 'Osmanlı'nın nuru' olarak adlandırılan Nuruosmaniye Külliyesi, klasik Osmanlı formu ile Batı'nın barok mimari ve süsleme detaylarının en iyi şekilde sentezlendiği ilk ve tek mimari yapı olarak yıllara meydan okuyor. Bizans İmparatorluğu'nda Konstantinopolis şehrine ulaşan tüm Antik Roma yollarının başlangıç noktası ve dünya üzerindeki diğer şehirlerin bu şehre olan uzaklığının hesaplanmasında kullanılan sıfır noktasıdır. İstanbul, Osmanlılar tarafından fethedilinceye kadar 29 defa kuşatıldı. İlk kuşatma ise, M.Ö. 340-339 'da Makedonya Kralı II. Philip tarafından yapıldı. İstanbul'un kuşatıldığı günler, Fatih Sultan Mehmed, Otağ-ı Humâyun'unu Okmeydanı'nda kurmuş olduğu bu yeri, Okçular Tekkesi olarak vakfetmiş. Burada da bir namazgâh kurdurmuş. Bu namazgâh, Fatih'in gemileri Haliç'e indirdiği vakit, şükür secdesine kapandığı namazgâh olduğundan önemi büyük lâkin bu yer, 1990 başlarında halı saha yapılmak için belediye tarafından yıktırılmış. İstanbul'daki ilk üniversite, 27 Mart 425 tarihinde Bizans İmparatoru II. Theodosius tarafından 'Auditorium' adıyla açıldı. Okulda 31 profesör görev almıştır. İstanbul'da bilinen ilk hapishane, Ayvansaray semtinde yer alan Anemas Zindanı imiş. Zindana adını veren Anemas, Arap asıllıdır. Bugün Tarihi Yarımada'nın en önemli kavşak merkezlerinden biri olan Saraçhane, Osmanlı İstanbul'unda kurulan ilk semt olmasının yanında, Fatih ilçesinin temellerinin atıldığı ilk semt olma özelliğini taşır. Evliya Çelebi'ye göre, İstanbul'a Latinler 'Makedonya', Süryaniler 'Yankoviçe', Yahudiler ' Vizendovina', Frenkler ' Konstantiniye', İranlılar 'Kayser-i Zemin' gibi isimler vermişler. 'Byzantion' ise, İstanbul'un tarihini başlatan isimdir. Süleymaniye Camii bir külliye içinde değerlendirilerek inşaa edilmiş, İstanbul'un en önemli eserlerindendir. Süleymaniye Camii mekânında matematiksel bir çözümle karşılaşılmaktadır. Kubbeyi taşıyan ve 'Taks-i Kisra'ya' benzetilerek kendilerine 'Kudret Kemeri' adı takılmış ört büyük askı kemeri altında , kıble aksında yarım kubbelerle birleşen güçlü bir bütünlükle karşılaşılmaktadır. İstanbul depremlerine karşı Mimar Sinan tarafından hazırlıklı olarak inşaa edilmiştir. Türkiye'nin uluslar arası standartlardaki en büyük deniz feneri Şile'de bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 60 metre yüksekliğe yapılmış, 19 metre yüksekliğindedir. İstanbul'da inşa edilen ilk ve İstanbul'un fethinden sonra camiye dönüştürülmemiş tek kilise olan Aya İrini, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk müzesi olarak da tarihimizde yer alıyor. İstanbulun en uzun deresi Kurbağalıdere'dir. Ahi Çelebi Camii Fatih ilçesinin Eminönü semtindeki bir camidir. 'Kanlıfırın Mescidi' ve 'Yemişçiler Camii' olarak da bilinir. Bu yapının ilk inşasının Mimar Sinan'a ait olup olmadığı tartışma konusu olsa da, yangında harap olduktan sonra Mimar Sinan tarafından yeniden inşa edildiği için, Mimar Sinan eseri olarak bilinmektedir. İstanbul halkı, 1895'te ilk özel benzinli otomobili İstanbul'un Fenerbahçe semtinde gördü. Öyle ki, Basra milletvekili olan Züheyrzade Ahmet Paşa'ya ait Renault-Landaulet marka otomobili gören halk şaşkınlık içinde yoğun ilgi göstermiş.