İspanyol gribi nedir? İspanyol gribi ile koronavirüs arasındaki benzerlikler

I. Dünya Savaşı'nda ortaya çıkan İspanyol gribi 20. yüzyılın en büyük felaketlerinden biri oldu.1918 yılının ilkbaharında Amerika'nın Kansas City şehrinde ortaya çıkan ve İspanyol gribi olarak adlandırılan grip salgını, milyonlarca insanın ölümüne yol açtı. Savaş dönemi olması bu hastalığın dünyanın dört bir yanına rahat bir biçimde yayılmasını oldukça kolaylaştırdı. Salgını önlemek için aşı uygulamaları yapılsa da bu gribin yayılmasını önleyemedi. KORONAVİRÜS SALGINI HAKKINDA SIK KULLANILAN TERİMLER Bazen bir virüs dünyadaki tüm ordulardan daha fazla tahribata neden olabilir. 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğru ortaya çıkan İspanyol Gribi, Pasifik adalarından kutuplardaki küçük köylere kadar dünyanın dört bir yanına kadar yayıldı. Bu grip, dünya nüfusunun üçte birine bulaşarak yaklaşık 50 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Bu Birinci Dünya Savaşı'nda hayatını kaybeden insanların üç katıdır. KORONAVİRÜS TANISI NASIL KONUR? İspanyol gribinden sonra insanlık, dört küresel grip salgını ile daha karşılaşsa da hiçbiri bu grip kadar felaketle sonuçlanmadı. İspanyol gribinin ilginç özelliklerinden bir diğeri de beklenenin tersine, yaşlılar ve çocuklardan daha çok genç ve sağlıklı insanları etkilemesidir. Hayatını kaybedenlerin büyük bölümü, 20'li yaşların sonlarındaki insanlar oldu. İspanyol gribine yakalanma ve ölme riski en yüksek 20-40 yaş grubundaki erkekler ve hamile kadınlarda görülüyordu. Bu nedenle de pek çok aile eve kazanç getiren kişiden mahrum kalıp çok sayıda çocuk kimsesiz kaldı. Araştırmacılar tarafından bu hastalık karşısında insanların metabolizmasını bu kadar zayıf kılan şeyin ne olduğunu hala gizemini koruyor. 14 GÜN KURALI NEDİR? İnsanın bağışıklık sistemi en etkili savunmasını ilk karşılaştığı grip virüsüne karşı oluşturur. Ancak gribe yol açan virüsler sürekli yapısal değişim geçirir. Virüsün yüzeyinde kısaca H ve N olarak bilinen iki ana antijen vardır. Antijen, vücuda girdiğinde bağışıklık sistemi tarafından antikor üretimine yol açan yabancı moleküllerdir. 1918'de genç yetişkinlerin ilk karşılaştığı virüs türü olan H3N8 daha sonra büyük salgına yol açan türden H1N1'den daha farklıydı ve onların bağışıklık sistemi esas olarak ilkine karşı hazırlık yaptı. Yaşlılar ise 1830'larda ortalıkta dolaşan H1 veya N1 antijeni ile tanışık olduğundan büyük salgından fazla etkilenmedi. FOTOĞRAFLAR İLE KORONAVİRÜSÜN DÜNYA ÜZERİNDEKİ ÇARPICI ETKİSİ H1N1 virüsünden kaynaklanan hastalığa, İspanyol gribi denmesinin sebebi ise ilk olarak İspanya'da görünmesi değildir. İspanya, I. Dünya Savaşı'na katılmadığından dolayı, savaşa katılan ülkelerde uygulanan sansürün İspanya'da uygulanmıyor olmasıydı. I. Dünya Savaşı sırasında hastalık tüm dünyayı kasıp kavururken, savaştaki ülkeler kamuoyunun salgından haberdar olmasını istemedikleri için sansür uygulamışlardı. Bu nedenle hastalık kamuoyu tarafından ilk olarak İspanya'da fark edilmiş ve bu nedenle Flu-Pandemik, İspanyol gribi adını aldı. Dünya çapında yayılan bu hastalıktan en fazla ölenler Asya ve Afrika'daydı. Asya'daki bir hastanın ölüm ihtimali Avrupa'dakinin 30 katıydı. Ancak kıtaların kendi içinde de önemli farklılıklar görülüyordu. Asyalı bir hastanın hayatta kalma ihtimali, Avrupalı bir hastanın hayatta kalma ihtimalinin 30'da 1 i kadardı. Avrupa içinde de ülkeler arasında çok ciddi farklar vardı. Danimarka'da nüfusun yüzde 0,4'ü hastalık sonucu yaşamını yitirirken, Macaristan'da bu oran üç katına çıkıyordu. Fakat bu oranlar salgın sırasında görülmüyordu. Fakat daha sonra istatistikler üzerinde on yıllardır süren çalışmalar bunun esas olarak sosyo-ekonomik farklardan kaynaklandığını gösterdi. Fakat Paris'te diğer yerlerden farklı olarakken yüksek ölüm oranı en zengin mahallelerde oldu. Ama ölenler ev sahipleri değil, soğuk çatı katlarında kalan hizmetçilerdi. Bütün dünyada hastalıktan en çok etkilenenler kötü beslenen, kötü konutlarda oturan ve doktora gidemeyen yoksul kişilerdi. Bu büyük salgında hastalığa yakalananların büyük kısmı iyileşmiş olsa da ölenlerin sayısı diğer grip salgınlarından 25 kat daha fazlaydı. İspanyol gribi tüm dünyayı etkilerken Osmanlı Devleti de bu salgına maruz kaldı. Avrupa üzerinden Osmanlı'ya gelen salgın, Anadolu'nun pek çok yerine de ulaşmıştı. Sadece başkentte, İstanbul şehremanetine (şehir idare teşkilâtını belirtmek için XIX. yüzyıldan itibaren kullanılan bir tabir) göre 6403 kişi hayatını kaybetti. İstanbul'daki ölü sayısı ortalaması binde 5,6'dır. 1918'deki grip salgınında en çok etkilenen kesimlerin sayısal oranı hakkında fazla bilgi yok. Güney Afrika'da grip sonucu ebeveynlerini kaybedip kimsesiz kalan çocukların sayısı 500 bini bulmuştu. 1920'lerden itibaren kamuda da bu mantalite değişiminin etkisi görüldü. Hasta takipleri iyileştirildi, ücretsiz sağlık hizmeti verilmesi fikri benimsendi. 1920'lerden sonra geçirilen bu hastalıkla birçok ülkede sağlık bakanlıkları yeniden düzenlendi, daha iyi hastalık takibi yapılmaya, sağlık hizmetlerinin ihtiyacı olan herkese ücretsiz sunulması anlayışını sağladı. 1918 yılında dünyayı esaret altına alan İspanyol gribi, toplumun hafızasında derin izler bıraktı. Tüm dünyada 50 ile 100 milyon arası kişinin ölümüne neden oldu. Bilim insanları bugün hala 1918 yılında dünya nüfusunun %2'sini ortadan kaldıran hastalığın nedenlerini araştırıyor. Kasım 1918'de doktorlar solunum yolları enfeksiyonuna neden olan bir salgından bahsetmeye başladığında virüs tüm dünyada aylardır görülüyor ve yayılıyordu. Koronavirüs (COVID-19) ise, ilk olarak Çin'in Vuhan Eyaleti'nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu yani ateş, öksürük, nefes darlığı gibi belirtileri gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020'de tanımlanan bir virüstü. 120'den fazla ülkeye yayılan virüs 723 binden fazla kişiye bulaştı. Kovid-19 nedeniyle toplam 33 bin 993 kişi hayatını kaybetti. Dünya Sağlık Örgütü olarak pandemi olarak ilan edilen koronavirüs, ABD'de 131 bin 403, İtalya'da 97 bin 689, Çin'de 81 bin 439, İspanya'da 78 bin 799 kişide görüldü. Koronavirüs salgını gibi bir başka büyük salgında da, 1918'de yaşanan İspanyol gribiydi. I. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan bu hastalığın kaynağı, ilacı ve aşısı bilinmiyordu. Bütün dünyada milyonlarca insanın ölümüne neden olan İspanyol gribi, Osmanlı'da da çok sayıda kişinin ölümüne neden oldu. Koronavirüs ve İspanyol gribi tüm dünyada binlerce insanın ölümüne neden oldu. İspanyol gribinin bu kadar öldürücü olmasının sebebi geçtiğimiz yıllarda ve günümüzde yaşanan salgında olduğu gibi hastalığın hayvanlardan insanlara bulaşmasıydı. Iowa, ABD'nin en önemli domuz üretim merkezlerinden birisiydi. 1918 Eylül'ünde geleneksel domuz yarışından sonra domuzlarda gizemli bir hastalık görüldü. Milyonlarca domuz hastalanırken, on binlercesi öldü. Domuz üreticileri de bu salgından etkilendi. 1918 sonbaharında Kansas'ta bulunan kışlalardaki askerlerin çoğu gribe yakalandı. Salgın Amerikalı askerlerle Avrupa'ya taşındı. Genç ve sağlıklı askerler hastalığa yakalandıktan sonra burun kanamasıyla karşılaştılar ve çoğu 48 saat içinde nefes almaya çalışarak öldüler Kovid-19 Çin'in Vuhan kentinde bulunan Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı olarak satılan yarasa ve pangolin adı verilen karıncayiyen üzerinden insanlara bulaştı. Bulaşma, hastalığın başlangıcındaki ilk kaynak olarak Huanan Deniz Ürünleri Toptan Satış Pazarında yasadışı satılan vahşi hayvanlardı. Bununla birlikte, insandan insana ve sağlık merkezleriyle de bulaşıldı. Fakat yarasa ve karıncayiyen üzerinden Kovid-19 insanlara bulamış olsa da evcil hayvanlarda böyle bir risk görülmez. İspanyol gribinin de koronavirüsün de başlangıcında hayvanlar olmasıyla beraber, insan nüfusunun yoğun olduğu alanlarda hastalık hızlıca tüm dünyaya yayıldı. İspanyol gribi, I. Dünya Savaşı'nda siperler arasında hızlıca yayıldı. Önce Fransa'dan İngiltere'ye oradan da İtalya ve İspanya'ya geçti. Grip, ABD şehirlerinde çok hızlı yayılarak, kamu işlerini yapacak insan bırakmadı. Cesetler günlerce ortalıkta kaldı. Öyle ki cenazelerin gömülmesi bile ayları buldu. Amerika'dan Hindistan'a, Japonya'dan İspanya'ya birçok ülkeyi etkileye İspanyol gribi dünya genelinde 50 ila 100 milyon arasında insanın ölümüne neden oldu. Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan koronavirüs de kısa sürede 120'den fazla ülkeye yayıldı. 723 binden fazla kişiye bulaştı. Kovid-19 nedeniyle toplam 33 bin 993 kişi hayatını kaybetti. Ülkeler sert önlemler alsa da virüs oldukça hızlı yayıldı. Gençleri çok fazla etkilemezken yaşlı nüfus arasındaki ölüm oranı oldukça yüksek. Hem koronavirüs hem de İspanyol gribi kısa sürede binlerce insanın hayatına mal oldu. İspanyol gribinin belirtileri; yüksek ateş, kulak ağrısı, vücut yorgunluğu, ishal, kusma, nefes almada zorluktu. O dönemde antibiyotik bulunmadığı için birçok insan hayatını kaybetti. Hastalık belirtilerini gösteren kişiler iki veya üç gün içerisinde ölüyordu. Koronavirüsün belirtileri ise; yüksek ateş, kuru öksürük, solunum sıkıntısıydı. Bu belirtiler koronavirüs nedeniyle yoğun bakıma yatırılan hastalardan elde edildi. Koronavirüs belirtileri gösteren kişilerde 14 gün kuralı oldukça önemlidir. İspanyol gribinden en çok etkilenenler kötü beslenen, doktora gidemeyen, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerdi. Koronavirüsten ise en fazla yaşlılar, kronik rahatsızlığı olanlar ve sigara içenler etkilenmektedir. Bilim insanları bugün hala 1918 yılında dünya nüfusunun %2'sini ortadan kaldıran İspanyol gribinin nedenlerini araştırılıyor. Koronavirüsün ise henüz bulunan bir aşı veya ilacı yok. Tedavi edilirken temel prensipler uygulanıyor. Hastanın bağışıklık sisteminin virüsle olan mücadelesini sürdürmesi için vücut fonksiyonlarının işler halde tutulması ve nefes desteği yapılıyor. Koronavirüs ve İspanyol gribi, benzer hastalık belirtileri göstermesinin yanında bilinen hiçbir ilaç ölümlere engel olamadı. İspanyol gribinde sosyal mesafeyi korumak için çeşitli önlemler alınmıştı. 1918 yılında ortaya çıkmasından sonra durulamayan durdurulamayan İspanyol gribinden dolayı toplantılar yasaklandı, okullar tatil edildi, kütüphanelerde kitap dağıtımı durdurulurken ulaşım araçları dezenfekte edildi. Koronavirüs pandemisinde de dünya genelinde sert önlemler alındı. Çin'de ilk olarak Vuhan kenti tecrit edildi. İtalya'da sokağa çıkmak yasaklandı. Ülkemizde eğlence mekanları, sinema, kafe gibi toplu alanlar kapatıldı. Düğünler iptal edildi okullar da ise uzaktan eğitime başladı. İspanyol gribinden sonra el sıkışmak bile suç hâline geldi. Amerikan ordusunda sabahları sirke ve suyla gargara yapmak mecburi olmuştu. Gribe karşı çok ilginç korunma yöntemleri de vardı. Kimileri ayağına salatalık bağlıyor, kimileri cebine patates koyuyor, kimileri de çocuklarını soğanların içine sokuyorlardı. Koronavirüs salgınından sonra da insanların sosyal mesafeyi korunması, tokalaşmaması konusunda uyarılarda bulunuluyor. Kovid-19 da hasta kişinin öksürmesi, hapşırması ya da burnunu temizlemesi sırasında saçılan parçacıkların solunması ile bulaşıyor. Bu yolla bulaşma, genellikle hasta kişiyle 1 metreden daha yakın mesafeli temas sonucu gelişiyor. Ayrıca, hasta bir kişinin temas ettiği yüzeylere dokunma ve daha sonra dokunan el ile ağız, burun ya da göze temas yoluyla da bulaşma riski bulunuyor. İspanyol gribi, I. Dünya Savaşı'nda siperler arasında hızlıca yayıldı. Önce Fransa'dan İngiltere'ye oradan da İtalya ve İspanya'ya geçti. Kral XIII Alfonso'da hastalandı. Özellikle de bu olaydan sonra İspanya basının ilgisini çekti. İspanyol gribi, fakir ve zengin ayrımı yapmadan herkesi etkiledi. ABD başkanı Woodrow Wilson, İngiltere başbakanı Lioyd George, ressam Edward Munch buna örnek verilebilir. Tüm dünyayı etkisi altına alan koronavirüs, kültür ve millet ayrımı yapmadı. Öyle ki virüsten en çok etkilenen ülkelerden biri olan İspanya'da 500 yıl sonra koronavirüsten etkilenenlere destek olmak amacıyla ezan okundu. Koronavirüsün bulaştığı kişiler arasında İngiltere başbakanı Boris Johnson, İngiltere tahtının varisi Prens Charles, Kanada Başbakanı Justin Trudeau'nun eşi, ABD'li aktör Tom Hanks ile eşi arasındaydı. İspanyol gribinde uygulanan en yaygın korunma biçimi ağza takılan pamuklu maskelerdi. Günümüzde de koronavirüsten korunma yolları arasında maske kullanımı geliyor. İspanyol gribinin yayılımını engellemek için bazı bölgelerde karantina uygulamasına geçilmişti. Fakat bu tedbirlerin gecikmesi bazı şehirlerde salgının daha kötü geçmesine neden oldu. Bunun en klasik örneği ise ABD'deki Philadelphia ve Fransa'daki St. Louis şehirleri arasındaki farktı. 28 Eylül itibariyle grip, Philadelphia şehrinde yayıldığı sırada 200.000 kişinin toplandığı gösteri düzenlendi. Bu gösteriden sadece birkaç gün sonra şehirde salgın patlama yaptı. 3 Ekim günü mücadele tedbirleri alsa da artık çok geçti ve en ölümcül vakaların görüldüğü yerlerden biri oldu. Fransa'nın St. Louis şehrinde ise ilk vakaların görülmesinden sonra şehirdeki çoğu faaliyet iki gün sonra durdurmuştu. Böyle halk karantina altına alınarak virüsün yayılmasını önüne geçildi. Şehirler ne kadar erken harekete geçtiyse, toplam ölüm sayıları genelde o kadar düşük oldu. Çinlilerin çok fazla gezmesi ve fazla nüfus koronavirüsün yayılmasında etkili oldu. 14 günlük kuluçka süresinin ciddiye alınmaması neticesinde çok fazla Çinli dünyanın dört bir yanına gitti. Koronavirüs sebebiyle ölüm oranının en yüksek olduğu İtalya, önlemleri almada oldukça geç kaldı. Dünyanın her yerinden gelen turistler İtalya'yı yolculuk etti, müzeleri gezdi. Sokağa çıkma yasağı gelse de halk umursamayıp gündelik işlerini yapmaya devam etti. Johns Hopkins Üniversitesi'nin yaptığı bir tahmine göre, 1918 gribine benzer bir yayılımda hastalar için 740.000 tane solunum cihazı gerekeceğini belirtiyor. ABD'de şu an, 9.000 tane fazladan yedek olmak üzere 160.000 tane bulunuyor.

İspanyol gribi nedir? İspanyol gribi ile koronavirüs arasındaki benzerlikler

İSPANYOL GRİBİ NEDİR?