İkinci Dünya Savaşı'nın seyrini değiştiren icat: Enigma makinesi

'Bir makine, tesadüfi bir sembolizm hazanı değil de düşünceleri ve hissettiği duygular sayesinde bir sone yazabilene yahut bir konser düzenleyebilene kadar, makinelerin bizimle aynı beyin yapısına sahip olduğunu kabul edemeyiz. Bu; sadece yazmak değil, yazdığının farkında olmaktır.' 23 Haziran 1912'de Londra'da dünyaya gelen Alan Mathison Turing, Britanya Hindistan koloni idaresinde Hindistan devlet memuru olarak çalışan bir babanın ikinci oğlu, orta sınıf bir ailenin üyesiydi. 6 yaşındayken okula gitmeye başlayan Turing, kısa sürede okulun başöğretmeni tarafından üstün zekâsıyla keşfedildi. Ayrıca türev ve integral ile alakalı problemlerin çözümüyle de ilgilendi. Cambridge, King's College'e başladığında, çalışmalarına yoğunlaştı ve olasılık teorisi üzerine olan tutkusu ve matematiksel mantığı kariyerini ileriye taşıdı. Enigma İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman askerlerin en çok kullandığı şifreleme cihazıdır. Savaş sonunda orduya kayıtlı yüz bin Enigma vardı. Enigma yaklaşık 10 kilo ağırlığında, daktilo benzeri, rotorlu, elektromekanik bir şifreleme cihazıdır. O dönemde Almanlar, iletişimini Enigma ile sağlıyordu. Bu şifreli notlar sürekli olarak değişmekte ve gizliliğini korumaktaydı. 'Bir makinenin hatasız olması bekleniyorsa o makinenin aynı zamanda zeki olması mümkün değildir.' İkinci Dünya Savaşı sırasında Enigma şifreleme cihazını yaygın olarak kullanan Almanlar, savaş sırasında bu şifrelerin Müttefikler tarafından kırıldığının farkında değildi. Yaklaşık yarım milyon Alman mesajını çözen Müttefikler Atlantik'teki Alman 'U-boat' savaşında, Normandiya Çıkarması'nda ve Afrika Çöl Savaşları'nda avantaj elde etti. Tuş takımının hemen üst kısmında 26 harften oluşan ışıklı bir pano vardır. Operatörün her tuşa basımında ışıklı panoda bir harfin ışığı yanar; bu harf, karşılık gelen şifreli karakterdir. Enigma'daki matematiksel fonksiyonlar 26 elemanlı harf kümesindeki permütasyonlarıdır. Bu permütasyonlar ticari Enigma'da üç rotor ve bir yansıtıcıyla ifade ediliyordu. Her bir rotorun bir tarafında 26 pin, diğer tarafında 26 levha bulunuyordu. Her bir pin, rotorun öbür yüzündeki levhalardan birine içerden bir kablo ile bağlıydı. Böylece bir pinden geçen elektrik akımı rotorun diğer tarafında bir levhadan çıkıyor ve bu da 26 elemanlı bir alfabede bir harf ifade ediyordu. Bletchley Park'ta kriptoloji ekibiyle çalışan Turing, bir süreliğine Alman deniz kuvvetlerine ait şifrelerin kırılımı için çalışan kriptoanaliz ekibinin başına getirildi. Bu görevdeyken, Alman şifrelerini kırmak için yeni yöntemler geliştirir ve Enigma cihazı tarafından üretilen şifreleri kırmaya yarayan 'Bombe' isimli bir elektromekanik makinanın tasarımına katkıda bulundu. Böylece Almanlar'ın en önemli iletişim araçları olan hücumbot ve denizaltılarının İngilizler ve müttefikleri tarafından satır satır okunabilmesini sağladı. Turing, İkinci Dünya Savaşı'nın gidişatını değiştiren tarihi ve askeri bir figür haline geldi. Turing, çok fazla şey biliyordu. İngiliz Hükümeti, hayatının sonuna kadar onu yalnız bırakmamalıydı. Başarıları nedeniyle kahraman ilan edilmesi gerekirken, 'devlet sırrı' adı altında tüm başarıları görmezden gelindi. ''50 yıl içinde bilgisayaraların depolama kapasitelerinin 10⁹ civarında olacağını düşünüyorum. Bu sayede Taklit Oyunu'nu o kadar iyi oynayacaklar ki, yalnızca 5 dakika inceleme yapmasına izin verilen bir sorgucunun verdiği kararların %30'unun yanlış olacağına inanıyorum.'' Turing, sonrasında fikirlerini gerçekleştirmek için destek bulamayıp sürekli engellerle karşılaştı. Fakat yılmadı, 'Bilgisayar Mekanizması ve Zeka' makalesinde yapay zeka hakkında yazı yazan Turing, bir makinenin 'akıllı' olması için gereken şartları belirleyen bir deney tasarladı. Turing, bir yandan da yapay zekâ ve makine zekâsı üzerine çalışmalara başladı. Çalışmalarının sonucunda bugün Turing Testi olarak da adlandırılan, bir makinanın insan seviyesinde ve zeki olduğunu gösteren test ortaya çıktı. Bilgisayar için satranç programı da tasarlayan Alan Turing, bilgisayarı gerçek insanlarla test etmiş ve başarılı oldu. Dijital bilgisayarlara giden ilk adım olarak görülen Bombe cihazları, Nazileri şifreli mesajlarını deşifre ederek müttefik devletlere Nazi Almanyası karşısında çok büyük bir avantaj sağladı. Tarihçilerin tahminine göre Enigma'nın kırılması savaşı iki yıldan fazla kısaltarak '14 milyon' kişinin hayatı kurtardı. Fakat Turing, uzun yıllar boyunca unutuldu. 42 yıllık ömründe sadece bilime değil, insanlığa ve düşünce tarihine de sayısız değer kattı. Turing, 33 yaşında İkinci Dünya Savaşı'nda Nazi Enigma kodlarının kırılmasında gösterdiği başarılar nedeniyle Kral VI. George tarafından Britanya imparatorluk nişanı ile ödüllendirildi. Turing bireysel tercihini açık bir şekilde dile getirdiği için intihar etti. Kriptoloji alanında devletin çok gizli birimlerinde ve görevlerinde çalışan Alan Turing, 7 Haziran 1954'te temizlikçisi tarafından evinde ölü bulundu. Ölüm sebebinin yatağının kenarında bulunan siyanürlü elma sebebiyle zehirlenme olduğu açıklansa da devletin gizli birimlerinde çalıştığı için İngiliz istihbarat servisi tarafından öldürülüp intihar süsü verilmiş olabileceği iddialar arasındaydı. Yapılan otopside ölüm nedeni şöyle açıklanmıştı; siyanür zehirlenmesi sonucu intihar... 2013'te Kraliçe İkinci Elizabeth resmi olarak Turing'den özür diledi. İngiliz Hükümeti'nin bir başka bildirisindeyse, 'Turing, parlak bir zihinle olağanüstü bir adamdı' dedi ve 'Savaştaki çabasına ve bilim mirasına yaptığı muhteşem katkılardan dolayı hatırlanmayı ve tanınmayı fazlasıyla hak ediyor' dedi. Ayrıca Apple'ın logosu olan ısırılmış elmanın, Alan Turing'in ölmeden önce yediği siyanürlü elmayı temsil ettiği iddia edilmektedir. Bugün, esası Turing testine dayanan ve 'CAPTCHA' adı verilen bu uygulamanın amacı, bilgisayar ile insanların davranışlarının ayırt edilebilmesidir. ve daha çok bu ayrımı yapmanın en zor olduğu web ortamında kullanılmaktadır. Web sitelerinin güvenliği için önel bir önlem olan Captcha, botlara karşı önlem olarak etkili bir çözümdür. Bu test bilgisayarların çözemeyeceği ama insanların çözebileceği şeklinde testlerden oluşan testlerdir. Bizler son birkaç yılı, yapay zeka ve yapay öğrenme gibi terimler hakkında konuşarak geçirdik. Kendi kendine oynayarak daha iyi oynamayı öğrenebilen ''AlphaGO'' isimli bir yapay zekânın, dünya go şampiyonunu mağlup edişini izledik. Bilim adamları, tüm bu olanlar karşısında yapay zekânın tehlikelerine karşı ortak bir bildiri yayınlayıp insanlığı uyardılar. Ne dersiniz? Yoksa makineler çoktan düşünmeye başladılar mı?

İkinci Dünya Savaşı'nın seyrini değiştiren icat: Enigma makinesi

ALAN TURING KİMDİR?