İkinci Dünya Savaşı'nın seyrini değiştiren deney: Pavlov'un Köpeği

1849 yılında doğan İvan Petroviç Pavlov, fizyoloji ve psikoloji alanındaki çalışmaları ile psikofizyoloji alanını derinden etkiledi. Pavlov, yaşamını bilime ve öncüsü olduğu psikofizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarına adadı. Çalışmalarına neredeyse hayatının son anına dek ara vermeden devam etti. Pavlov, Leningrad Fizyoloji Enstitüsü'nde çalışmalarını sürdürdü ve daha sonra 'koşullanmış refleks' adını vereceği alışkanlığa bağlı davranışlar üzerinde çalışmalar yaptı. Pavlov, günlük işlerle ilgilenmezdi, bilimle alakasız olan güncel olayları takip etmezdi. Hatta 1917 de Bolşevik devrimi olduğu gün, laboratuvara 10 dakika geç gelen asistanlarına hangi sebeple geç kaldıklarını sorar. Onlar da ''Bugün devrim oldu, dışarısı çok karışık. Duymadınız mı yoksa'' derler. Pavlov ise ''dışarıda olan şeyler bizi ilgilendirmez, işimize bakalım'' cevabını verir. Psikolojik olayların deneysel olarak incelenebileceğini düşünen Pavlov, bir deney hazırlamaya başladı. Köpek üzerinde uygulayacağı bu deneyde köpeğin doğal uyaranların dışında zil, lamba gibi uyaranlara tepki verip, salgı salgılama durumunu incelemek istedi. Köpeğe verilen et (Koşulsuz Uyarıcı) = Salya tepkisi (Koşulsuz Tepki) Zil sesi (Nötr Uyarıcı) = Tepki yok Koşulsuz Uyarıcı: Doğuştan var olan öğrenilmemiş uyarıcılardır. Bu uyarıcılara verilen tepki otomatiktir ve o türdeki tüm organizmalarda görülür. Koşulsuz Tepki: Koşulsuz uyarıcıya verilen öğrenilmemiş tepkidir. Doğuştan sahip olunan ve refleksif bir tepkidir. Pavlov, yaptığı bu çalışmalarından sonra, aç bir köpeği ses geçirmeyen bir odaya yerleştirdi. Deneye başlamadan önce köpeğin salyasının ağzından dışarı çıkmasını sağladı ve daha sonra çıkan salya miktarını da kayıt altına aldı. Deneye geçildiğinde ise koşulsuz şartlanmanın oluşabilmesi için köpeğe yiyecek vermeden sadece zili çalmaya başladı. Başlangıçta, normal olarak köpek herhangi bir salya tepkisi göstermedi. Pavlov daha sonra zil sesinin hemen arkasından köpeğe yemek verdi ve doğal olarak köpek salya akıtmaya başladı. Deneyin bir sonraki adımı ise et parçaları ile zil sesini eşleştirmekti. Pavlov, et parçalarını köpeğe atmaya başladığı anda asistanları da aynı anda zili çalıyorlar, böylece köpeğin algı olarak et ile zil çalmasını eşleştirmesini istiyordu. Bu işlem tekrar tekrar yapıldıktan sonra, zilin çalındığı fakat arkasından et verilmediği zaman da köpeğin salya salgıladığı gözledi. Fakat normalde, köpeğin eti ağzına alınca salya akıtması lazımdı. Klasik koşullanma, organizmaların doğal uyarıcılara verdiği doğal tepkileri, yapay uyarıcılara da verip vermediğini denemek için yapılmış deneyler bütünüdür. Klasik koşullanma yoluyla öğrenme kuramı Ivan Pavlov'un yaptığı araştırmalara dayanır. Onun ortaya attığı 'bağ kurma' yöntemiyle olaylar ve nesneler arasında bağlar kurulur. Deney sonunda çıkan sonuca göre köpek, sadece kulak kabartması beklenen zil sesine karşı salgı akıtmayı öğrenmiş oldu. Böylece köpek, hiç ilgisi olmayan bir uyarıcı karşısında salya akıttı. Bu olayda et, koşulsuz yani doğal uyarıcıdır. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur. Pavlov, bu davranışın, psikolojik etkinlikle özdeş olan yüksek düzeyde sinir etkinliğinin belirtilerinden biri olduğunu öne sürdü ve psikoloji alanında geçerli tek yaklaşımın deneysel yöntem olduğunu vurguladı. İvan Pavlov'un yaptığı deneyler, dönemin Sovyet Hükümetinin de ilgisini çekti. II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar ile girilen mücadelede oldukça zor durumda kalan Sovyetler, Alman savaş tanklarına karşı önlem alamıyordu. Bu tanklarının ilerleyişini durdurmak zorunda olan Sovyetler, İvan Pavlov'dan yardım istedi ve Pavlov da kendisine gelen bu teklifi reddetmedi ve bir plan yaptı. Köpek ordusunu oluşturdu. Böylece Pavlov, yüzlerce köpekten oluşan bir barınak inşa ettirdi. Barınaktaki köpeklere uzunca bir süre köpeklere hiçbir şey yedirmedi. Köpekler ise açlığın getirdiği saldırganlıkla, yemek aradı. Pavlov, planın ikinci adımına geçti ve barınağa tanklar getirdi. Fakat Pavlov, tankların altına yiyecek saklamıştı. Açlıktan acı çeken köpekler de hemen bu tanklara koştular ve eti buldular, karınları doyan köpekler için tekrar açlık günleri başlayacaktı. Bundan sonra köpekler her açık alana salındıklarında, tankın altında et olsun ya da olmasın tanklara koşmaya başladı. Kısacası, Pavlov amacına ulaşmıştı, şartlanma olayı gerçekleşmişti. Sıra planın son aşamasındaydı. Günlerce aç bırakılan köpekler, savaş alanına bırakıldı. Savaş alanında tankları gören köpekler yemek bulma umuduyla, doğruca Alman tanklarına doğru koştu ve tankın altına girdiklerinde ise Ruslar tarafından patlatıldı. Böylece savaşın seyrini değişti.

İkinci Dünya Savaşı'nın seyrini değiştiren deney: Pavlov'un Köpeği

IVAN PETROVIÇ PAVLOV KİMDİR?