İbnü’l-Baytar kimdir?🌿

Abdullah bin Ahmed el-Baytar, Endülüs'ün Mâleka şehrinde, yetiştirdiği âlimlerle tanınan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi; İbnü'l-Baytâr lakabını babasının veterinerliğinden dolayı almıştır. İlk öğrenimini babasından gördüğü, dinî ve naklî ilimleri okuduktan sonra botaniğe merak sardığı anlaşılmaktadır. Onun botanikçi olmasındaki en önemli pay yirmi yaşına kadar birlikte çalıştığı, daha çok İbnü'r-Rûmiyye diye tanınan İşbîliyeli Ebü'l-Abbas Ahmed b. Muhammed en-Nebâtî'ye aittir. İbnü'l-Baytâr, Nebâtî ile dostluğu süresince Endülüs bölgesinde yetişen tıbbî bitkileri ve bunların özelliklerini, yetiştikleri yerleri, ilmî ve mahallî adlarını öğrendi. Belki de hocasının ilmî araştırmalar yapmak amacıyla Doğu'ya gitmesi üzerine, Muvahhidler'in başşehri İşbîliye'de dönemin ünlü eczacılarından Abdullah b. Sâlih el-Kutâmî ile İbn Haccâc el-İşbîlî'nin yanında çalışmalarına devam etti. Bu sırada bir yandan Dioskorides ve Câlînûs'un basit ilâçlar hakkındaki eserlerini okuyor, bir yandan da Endülüs'ün çeşitli kesimlerindeki araştırmalarını sürdürerek malzeme topluyordu. 617'de hocası Ebü'l-Abbas'ı örnek alarak Akdeniz havzasındaki ülkelerde araştırma yapmak amacıyla uzun sürecek bir yolculuğa çıktı. Önce Bicâye, Kostantîne, Berka ve Trablusgarp gibi Kuzey Afrika şehirleriyle civarlarını dolaşarak yazmak istediği eserler için zengin malzeme topladı. 620 yılının sonlarına doğru Anadolu'ya ulaşıp Selçuklu ve Bizans hâkimiyetindeki bölgeleri gezerek tıp, eczacılık ve botanik âlimleriyle tanıştı. 'İlaçların muhtelif dillere göre isimlerini bildirerek onların bulunduğu memleketlerdeki bilinen mahallî isimlerini de zikrettim.' (İbnü'l-Baytâr'ın el-Muġnî fi'l-edviyeti'l-müfrede adlı eserinin ilk sayfası.) Seyahat dönüşü artık çağının en büyük botanikçisi kabul edilen İbnü'l-Baytâr topladığı zengin bitki koleksiyonuyla İskenderiye'ye gitti. Mısır Eyyûbî hânedanından el-Melikü'l-Kâmil Muhammed kendisine büyük itibar göstererek Mısır botanikçileri başkanı unvanını verdi ve hâkimiyeti altındaki Suriye'ye her gidişinde onu da beraberinde götürdü. El-Melikü'l-Kâmil'in ölümünden sonra yerine geçen oğlu el-Melikü's-Sâlih Necmeddin Eyyûb döneminde de Eyyûbî sarayındaki mevkiini koruyan İbnü'l-Baytâr, bu dönemde tekrar Doğu İslâm coğrafyasına seyahate çıktı. Lucien Leclerc, Kitâbü'l-Câmiʿdeki bitki adlarından ha-reketle onun Diyarbakır, Urfa, Musul, Lübnan, Kudüs ve Hicaz bölgelerini gezerek malzeme topladığını belirtir. İbnül Baytar'ın sağlıklı yaşam için kullandığı bitkileri okumak için tıklayınız... İbnü'l-Baytâr Doğu ve Batı Orta Çağı'nda bilgi, görgü ve tecrübesini arttırmak ve yazacağı eserlere malzeme toplamak için üç kıtayı gezen ender müelliflerden biridir. Ayrıca topladığı, tabâbette kullanılan bitki türlerinden ve besin maddelerinden oluşan malzemeyi bütün özellikleriyle tanıtmış, adlarını Arapça, Berberîce, Latince, Grekçe ve Farsça olarak ya-zıp karışıklığa yer vermemek için harekelemiştir. Bilhassa öğrencisi İbn Ebû Usaybia'nın anlattıklarından hareketle onun alanında çağının en büyük âlimi olduğu kabul edilmektedir. İbnü'l-Baytâr Dımaşk'ta ansızın ölmüştür. 'İnsanlara faydalı olacak bilgiler yanında gece ve gündüz devamlı olarak, kullanılan gıdalar ve basit ilâçlar hakkında doğru ve tam bilgi verdim.' İbnü'l-Baytar'ı en bilinen eseri 'el-Câmi'li-Müfredâti'l-Edviye ve'l-Ağziye'dir. Bu eser, basit ilaçlar konusundaki Arapça yazılmış kitapların en önemli ve güvenilir olanı olarak kabul edilir. Bu önemli eserde 2353 madde yer alır. Botanik biliminin geliştiricilerinden sayılan İbn-i Baytar'ın eserleri halen günümüzde Botanik ile ilgilenen bilim adamları tarafından incelenmektedir. Ayrıca birçok yabancı ilaç bilimcisi birçok ilacı bu kaynağı inceledikten sonra keşfetmiştir. Kendisinden önce yaşamış, Dioskorides, Galen (Calinus), Hippokrat, İbn-i Sînâ, Gâfikî gibi bilginler tarafından yazılan eserleri inceleyip yazılar yazan İbn-i Baytâr, tedkik ettiği hususlarda o konu ile alâkalı nakillerin doğruluğu ve güvenilirliğini iyice araştırdı. Böylece botanik ilminin gelişmesine tesiri oldu. 'İnsanlara faydalı olacak bilgiler yanında gece ve gündüz devamlı olarak, kullanılan gıdalar ve basit ilâçlar hakkında doğru ve tam bilgi verdim.' İbnü'l-Baytar tarlada yetişen bitkilere zarar veren otları tespit etti. Eserlerinde bin dört yüz kadar bitkiyi tek tek inceledi. Bunlardan hangi ilâçlar yapılabileceğini belirledi. Bu ilaçların kimyapıları ve hastalıkları önlemedeki etkilerini derecelerini en ince ayrıntısına kadar yazdı. İbnü'l-Baytâr, Dioskorides, Calinus ve Hipokrat gibi antik tıpçıların yanında İbni Sina ve Gafiki gibi İslam alimlerinin eserlerinden okumlar yapmış ve bazılarına şerh yazmıştı. Bir ilacı farklı bir ilaçla kıyaslama yoluna giderek ve ilaçların kimyasal özelliklerini inceleyerek tetkik eden İbnü'l-Baytâr, deneylerde doğrulamadığı doğrulanmış bilgilerden ayrı bir tasnife tabi tutarak kendisinden sonraki botanik ve tıp ilmine büyük katkı sağladı. Hala varlığını sürdüren en büyük ilaç kullanım ansiklopedisi 'Bitkisel İlaç ve Gıdalar Sözlüğü' Müslüman alim İbnü'l Baytâr tarafından 13. yüzyılda yazıldı. İsveçli bilim insanı Carl Linnaeus kendi sitemini kurmadan yüzyıllar önce, İbnü'l Baytâr'ın bitkileri sınıflandırdığı bir sistemi vardı. el-Müfredât (el-Câmiʿ li-müfredâti'l-edviye ve'l-aġẕiye) Basit ilaçlar konusundaki Arapça kitapların en önemlisi ve en güvenilir olanıdır. Müellifin hayatının sonlarına doğru yazdığı bu alfabetik eserde 2353 madde yer alır. Tefsîru Kitâbi Diyâsḳūridûs (Dîsḳūridis) Arapça literatürde Kitâbü'l-Ḥaşâʾiş ve Kitâbü Ḫams maḳālât adlarıyla bilinen Dioskorides'in beş bölümlü Materia Medica'sına yapılmış bir tefsirdir. el-İbâne ve'l-iʿlâm bimâ fi'l-Minhâc mine'l-ḫalel ve'l-evhâm Basit ilaçlar katalogu olup Ebû Ali İbn Cezle'nin aynı konudaki Minhâcü'l-beyân fîmâ yestaʿmilühü'l-insân adlı kitabını eleştirmek amacıyla yazılmıştır. el-Muġnî fi'l-edviyeti'l-müfrede Baş, göz, kulak, ağız, göğüs, mide, bağırsak, üreme organları, hamilelik ve eklem hastalıkları ile yara, tümör ve zehirlenmeler için kullanılan ilaçları ve tıbbın âciz kaldığı durumlarda halkın başvurduğu kocakarı ilaçlarını içeren yirmi bölümden ibaret bir basit ilaçlar kataloğudur.

İbnü’l-Baytar kimdir?🌿

LAKABINI BABASINDAN ALDI