I. Dünya Savaşı'nın tarihi hafızası

Devlet Arşivleri Başkanlığındaki belgelerden derlediği bilgilere göre, Osmanlı arşivlerinde saklanan belgelerde, 1914-1918 tarihleri arasındaki savaşa ve bu dönemin toplumsal olaylarına dair önemli bilgiler yer alıyor. Ayrıca Osmanlı Devleti'nin savaşa katılım sürecine ilişkin önemli tarihi belgeler de arşivlerde saklanıyor. Bu belgeler içinde, Avusturya-Macaristan veliahdının öldürülmesinin ardından Avrupa'da başlayan savaşa ilişkin, Bosna'da Avusturya Veliahtı'nın öldürülmesinden Sırbistan'ın sorumlu tutulduğu, kamuoyunda heyecanının had safhada olduğu, Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a kırk sekiz saatlik bir süre vermeyi kararlaştırdığı ve sessiz bir şekilde savaş hazırlıklarına devam edildiği, söz konusu olayın Viyana borsasında büyük düşüşlere sebep olduğu hakkında Viyana Sefiri Hilmi Paşa'nın telgrafı yer alıyor. (26 Temmuz 1914) Savaş sebebi ile günlük ya da haftalık gazetelerde gerek ordunun durumu gerekse askerî personel hakkında hiç bir şekilde haber yapılmasının kesinlikle yasaklandığı aksine hareketin vatana ihanet suçu sayılacağı ve böyle gazetelerin bir daha hiçbir ad altında yayınına izin verilmeyeceği hakkındaki ordu kararının ilanı da bulunuyor. (3 Ağustos 1914) Bu belgeler içinde, savaş sebebi ile günlük ya da haftalık gazetelerde gerek ordunun durumu gerekse askerî personel hakkında hiç bir şekilde haber yapılmasının kesinlikle yasaklandığı aksine hareketin vatana ihanet suçu sayılacağı ve böyle gazetelerin bir daha hiçbir ad altında yayınına izin verilmeyeceği hakkındaki ordu kararının ilanı da bulunuyor. (3 Ağustos 1914) Gayrimüslim Osmanlı vatandaşlarından seferberlik çerçevesinde ihtiyat askeri olarak silah altına çağrılanların bedel-i nakdî olarak ödeyecekleri otuz altın karşılığında askerlikten muaf tutulabileceklerine dair kanun da yer alıyor. (3 Ağustos 1914) 7 Ağustos 1914 tarihinden itibaren gazete ve dergilerde harp haberleri ile ilgili olmak üzere sansür uygulanmasına ilişkin ilan yer alıyor. Bu belgeler içinde, bütün ordular ve müstahkem mevkilerin silahlandırılması için seferberlik ilanı hakkında padişah iradesinin çıktığına dair karar da yer alıyor. (10 Ağustos 1914) Bu belgeler içinde, bütün ordular ve müstahkem mevkilerin silahlandırılması için seferberlik ilanı hakkında padişah iradesinin çıktığına dair karar da yer alıyor. (10 Ağustos 1914) Bütün ordular ve müstahkem mevkilerin silahlandırılması için seferberlik ilanı hakkında padişah iradesinin çıktığına dair karar da yer alıyor. (10 Ağustos 1914) Devam eden savaşa Osmanlı Devleti'nin iştiraki durumunda bölgedeki tüm kabilelerle birlikte hükümetin emrinde olacaklarına dair Suud Emiri Suud bin Reşid İmzalı Telgrafı da bulunuyor. (10 Ağustos 1914) Osmanlı Donanması'na mahsus bir gurup savaş gemisinin Karadeniz'de tatbikat icra ederken, Karadeniz Boğazı'na torpil dökmek vazifesi ile hareket ettiği anlaşılan Rusya savaş gemilerine müdahale edildiği, bilahare tarafsızlığın devamının arzu edildiği bildirilerek olay hakkında Rusya'ya tahkikat önerildiği, ancak Rusya'nın büyükelçisini geri çağırarak Osmanlı sınırlarına izinsiz girdiği Fransa ve İngiltere devletlerinin de aynı yolu izleyerek Çanakkale ve Akabe bölgelerinde saldırıya geçtikleri, resmen savaş ilan ettikleri, söz konusu gelişmeler üzerine Osmanlı Devleti'nin adı geçen üç devlete savaş ilanına karar verdiğine dair padişah iradesi de yer alıyor. (11 Kasım 1914) Osmanlı Devleti'nin fiilen savaşa girmesi üzerine Meşihat makamınca bütün Müslümanlara hitaben yayınlanan Cihat Fetvası da yer alıyor. (11 Kasım 1914) Mısır sınırından yüz kilometre içerde Kaletü'n-nahl'de Osmanlı sancağı dikildiği Lazistan bölgesinde Ruslar içine giren Osmanlı kıtalarının başarı kazandığı hakkında resmi tebliğ de yer alıyor. (18 Kasım 1914) Seferberliğin ilanıyla birlikte ülkedeki tüm haberleşme ve basının Harbiye Nezareti'nin emriyle sansür edileceğini ve değişik mevkilerde sansür merkezileri kurulacağını bildiren Sansür Talimatnâmesi de yer alıyor. Sansür Talimatnâmesi Sansür Talimatnâmesi Sansür Talimatnâmesi Sansür Talimatnâmesi Müttefik donanmasının Çanakkale Boğazı bataryalarına karşı yaptıkları saldırıya başarıyla karşılık verildiğine ve Bouvet Zırhlısı'nın batırıldığına dair belgede dikkati çekiyor. (18 Mart 1915) Şehit yüzbaşı İbrahim Edhem'in annesi Rabia'nın Sadaret'in taziyesi üzerine; tek arzusunun vatan uğruna ölen oğlunun intikamının alınması olduğunu bildirdiği mektubu da bulunuyor. (14 Aralık 1915) Rusların elinde bulunan Kars Hastanesi'nde yaralı Osmanlı esirlerine yapılan kötü muameleleri, bayıltılmaksızın yapılan ameliyatlarla esirlerin kol ve bacaklarının kesildiğine, yanlış tedaviler sebebiyle şehit olan pek çok askerin bulunduğuna dair hastanede bulunan subaylardan alınan mektuplar da bulunuyor. (27 Nisan 1916) Hastanede bulunan subaylardan alınan mektuplardan biri. Belgelerdeki bilgilerden yansıyan, toplumsal düzeni korumak ve kollamak amaçlı tedbirler, ihanetlerin cezalandırılması gibi hususlar, savaşın arka planını gösterirken, şehit ailelerinin mektupları ile Fransa ve Rusya tarafından Osmanlı esirlerine ve şehit ailelerine yapılan kötü muameleler de dikkati çekiyor. Rusların elinde bulunan Kars Hastanesi'nde yaralı Osmanlı esirlerine yapılan kötü muameleleri, bayıltılmaksızın yapılan ameliyatlarla esirlerin kol ve bacaklarının kesildiğine, yanlış tedaviler sebebiyle şehit olan pek çok askerin bulunduğuna dair hastanede bulunan subaylardan alınan mektuplar da bulunuyor. (27 Nisan 1916)