Halil İnalcık'ın 10 farklı portresi

Hayatı boyunca 25 kitap ve sayısız makale yazan Halil İnalcık, Osmanlı siyasi tarihi, iktisadi tarihi, edebi tarihi, Balkan tarihi, Kırım tarihi, teşkilat tarihi, tekstil tarihi, Fatih dönemi, Kanunî dönemi, Osmanlı sosyal tarihi, Osmanlı hukuk tarihi, Osmanlı diplomasisi, Osmanlı tarih yazıcılığı, Osmanlı ticaret ve vergi tarihi, İstanbul tarihi, Bursa tarihi, Tanzimat dönemi, Osmanlı'nın Avrupa'ya etkisi gibi birçok alanda eser yazdı. Osmanlı tarihçileri tarafından 'Şeyhü'l Müverrihin' ve 'Tarihçilerin Kutbu' olarak isimlendirildi. Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2 bin bilim adamı arasında gösterilen Halil İnalcık, Türk, Amerikan, İngiliz, Sırp ve Arnavutluk akademilerine üye seçildi. Osmanlı tarihini en doğru şekilde incelemeye tüm ömrünü adayan Prof. Dr. Halil İnalcık, tarihçiliğin belgesiz olmayacağını ısrarla vurgulayarak, 1980'li yılların ortalarında dönemin başbakanı merhum Turgut Özal'ı ikna ederek, Osmanlı arşivinin tasnifini hızlandırdı ve Osmanlı tarihçiliğinin önünü açtı. Sosyal bilimler açısından dünyada ilim âlemine yön veren İnalcık, 1986'da 70 yaşındayken bir dergiye verdiği röportajda Allah'tan yarım eserlerini bitirmek için 10 yıl daha yaşamak istediğini söylemişti. İnalcık, 1941'de yazdığı ilk makalesinin ardından ömrünün son anına kadar 65 yıl boyunca araştırmayı ve yazmayı bırakmadı. Kırım göçmeni Seyit Osman Nuri Bey ve Ayşe Bahriye Hanım'ın oğlu olan Halil İnalcık, 1916 yılı sonbaharında dünyaya geldi. Kırım göçmeni olmalarından olsa gerek, akademik kariyerinin ilk yıllarından itibaren Kırım tarihi ile ilgili araştırmalar yaptı. Öyle ki hocaların hocası Halil İnalcık, Büyük Ricat'e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı başlıklı teziyle doçentliğe atanırken Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği tezi ile de profesörlük unvanına sahip oldu. Yükseköğrenimini tamamladığı Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesinde 30 yılı aşkın bir süre hizmet verdi. Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümünün kurucusu da olan İnalcık; Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard gibi saygın üniversitelerde ziyaretçi profesör olarak dersler vermesinin yanı sıra Chicago Üniversitesinde Osmanlı Kürsüsü'nü kurdu. '70 yıllık akademik hayatımda gece gündüz bir misyoner gibi çalıştım. Batı, tarihimizi, devletimizi imha etmek için nasıl Çanakkale Boğazı'na geldiyse, ilim hayatında da Osmanlı'yı aşağılamak, kötü göstermek için seferber oldu.' diyen İnalcık'ın bütün maksadı bunu göstermekti. Daha o zaman, mektep sıralarında, Türk tarihinin gerçeklerini en sıkı bilimsel metodlara göre araştırıyor ve Batı'nın hata yaptığını göstermek heyecanı ile çalışıyordu. 'Bizim misyonumuz Türk tarihinin gerçeklerini Batı'nın iftiralarına karşı ispat etmekti.' diyordu. Osmanlı tarihini en doğru şekilde incelemeye tüm ömrünü adayan Prof. Dr. Halil İnalcık, tarihçiliğin belgesiz olmayacağını ısrarla vurgulayarak, 1980'li yılların ortalarında dönemin başbakanı merhum Turgut Özal'ı ikna ederek, Osmanlı arşivinin tasnifini hızlandırdı ve Osmanlı tarihçiliğinin önünü açtı. Prof. Dr. Halil İnalcık'ın, son röportajındaki '72 kitabım var, çoğunu 80 yaşından sonra yazdım.' cümlesi aslında tüm hayatının özetiydi. Halil Hoca'nın neredeyse son günlerine kadar kalemi ve kitabı elinden düşürmediğini, daima bir araştırma faaliyeti içinde olduğunu, okuyup yazdığını biliyoruz. Hatta vefatından kısa bir süre önce Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet adlı yeni bir kitabı daha yayınlanmıştı. Halil Hoca son anına kadar çalışmayı bırakmadı. Tarihçiler onu 'Şeyhü'l-Müverrihin (Tarihçilerin Şeyhi)' olarak adlandırdı. Eserlerinin çoğunu 80 yaşından sonra kaleme aldı. Eserleri, Çinceye, Rusçaya, Lehçeye, Arapçaya, Yunancaya, Bulgarcaya, Romenceye, Sırpçaya, Hırvatçaya, Farsçaya çevrildi. Sosyal bilimler açısından dünyada ilim âlemine yön veren İnalcık, 1986'da 70 yaşındayken bir dergiye verdiği röportajda Allah'tan yarım eserlerini bitirmek için 10 yıl daha yaşamak istediğini söylemişti. İnalcık, 1941'de yazdığı ilk makalesinin ardından ömrünün son anına kadar 65 yıl boyunca araştırmayı ve yazmayı bırakmadı. Sosyal bilimler açısından dünyada ilim âlemine yön veren hocaların hocası merhum Prof. Dr. Halil İnalcık, Almanya'nın Münih şehrinde katıldığı Bizantinistler kongresinde; Almanya'nın Bavyera Bölgesi Kardinali'nin, 'Ayasofya'nın kubbesi üzerinde Hıristiyanlığın yıldızı parlayacak.' ifadesi üzerine salondakiler tarafından dakikalarca ayakta alkışladığını anlatmıştı. Prof. Dr. Halil İnalcık, Batı'nın gizlediği yüzü ve amaçları hakkında Türkiye'yi şu sözlerle uyarmıştı: 'İstanbul'u bugün hala Batı benimsemeye devam ediyor. Sizi uyarıyorum bir tarihçi olarak. Bütün bunlar bir oyundur. Batı hiçbir zaman vazgeçmedi.' Prof. Dr. Halil İnalcık'ın Batı ile ilgili uyarılarını okumak için tıklayın. Onlarca kitabın ve yüzlerce makalenin müellifi olan İnalcık, ortaya koyduğu bu çalışmalarla tarih literatürüne önemli katkılar da sağladı. Osmanlı'nın hemen hemen tüm dönemleri üzerine araştırmalarda bulundu. Kaynak niteliği taşıyan eserler meydana getirdi. Yanlış ya da eksik bilinen pek çok tarihi konuyu aydınlattı. Dolayısıyla yaptığı analizler ve araştırmalarla tarihe ışık tuttu. Yurt içi ve yurt dışında çeşitli konferanslarda, sempozyumlarda ve kongrelerde bulundu. Amerikalı sosyal bilimci Immanuel Wallerstein'in 'Kitapları, sayısız makale ve ansiklopedi maddeleri, sosyal bilimciler için göz kamaştırıcı bir hazine mahiyetindedir.' dediği İnalcık, Türk tarih ve kültürünün tanıtılmasına da katkı sağladı. Bu katkılarından dolayı Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı tarafından Yüksek Hizmet Madalya ve Diploması'na layık görüldü. Ayrıca yurt içi ve yurt dışında seçkin kurumlardan çeşitli ödüller ve onur dereceleri aldı. Editörlük yaptığı yayınlar oldu ayrıca birçok bilim dergisinin de yayın kurulunda yer aldı. Tarihçilerin Kutbu olarak bilinen İnalcık, Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim adamı arasında da gösterildi. Prof. Dr. Halil İnalcık özellikle genç tarihçilerimize ve bütün bilim adamlarına heves ve merakı, bir insanın ölüm yatağında bile hala bir şeyler öğretmek istemesini örnek olarak gösterdi. Heves ve merak olursa insanlar yeni şeyler ortaya koyar, cesaretini verdi. İnalcık, aynı zamanda önemli bilim merkezlerinin kurulmasında da rol oynadı. Örneğin; Bilkent Üniversitesinde Halil İnalcık Center for Ottoman Studies'i kurarak araştırmacıların hizmetine sundu. Ayrıca uluslararası bir birlik olan International Association for Social and Economic History of Turkey'i kurarak, bu cemiyet ile Avrupa'nın çeşitli kentlerinde kongreler organize etti. Osmanlı tarihinin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel ve askerî alanlarını ele aldığı çeşitli yayınları, dünyanın seçkin üniversitelerinde referans kitabı olarak yer aldı. Örneğin; The Ottoman Empire: the Classical Age, 1300-1600, (London: Weidenfeld and Nicolson, 1973) bu eserlerden biridir ve dünyadaki saygın üniversitelerde okutulur. İngilizce'de dört kez basılan eser, altı Balkan diline ve Arapçaya da çevrilmiştir. Halil İnalcık'la ilgili görüşlerini dile getiren İlber Ortaylı, İnalcık için şöyle der: 'Halil İnalcık, bir müessesedir. Bu ülkenin yetiştirdiği ve iftihar edeceği bir münevverdir. Talebeleri de her zaman onun öğrencisi olmaktan gurur duyarlar. Hatta talebesinin talebesi olanlar da bu durumdan iftihar edeceklerdir. Uzun süre Halil İnalcık'ın öğrencisi olmuş bir tarih hocası olarak, onun öğrencisi olmayı imtiyaz olarak görüyorum. Çünkü bizler, Avrupa'da ve Amerika'da birçok profesörün yanında alamayacağımız eğitimi Halil Hoca'dan alma şansına sahip olduk. Artık bize düşen onun için Allah'tan rahmet dilemektir. Ama en önemlisi, yetişen neslin onun gibi olabilmesi için Allah'tan himmet dilememiz de gerekir. Halil İnalcık, 25 Temmuz 2016'da çoklu organ yetmezliği nedeniyle tedavi gördüğü Ankara'daki Güven Hastanesi'nde saat 19.10'da hayatını kaybetti. İstanbul'da, Osmanlı İmparatorluğu döneminde protokol mezarlığı olan Fatih Camii haziresinde, uzun araştırmalar sonucu hayatını aydınlattığı Fatih Sultan Mehmet'in yanına defnedildi. Halil İnalcık'ın 'Tarih Sohbetleri' adlı videolarına buradan ulaşabilirsiniz.

Halil İnalcık'ın 10 farklı portresi

TARİHÇİLERİN KUTBU