Bir Osmanlı sancağı: Katar

Katar'ın haritadaki yeri 🔷 Katar, Arap Yarımadası'nın kuzeydoğu sahilinde, Basra Körfezi'nin güneyinde Bahreyn ve Bahrülbenat körfezleri arasında bulunan bir yarımadadır. Başkenti Doha olan ülkenin resmi dili Arapçadır. 🔷 Bugün ülkenin komşuları güneyde Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'dir. Çöl ve kumlu tepelerden oluşan arazisi nedeniyle tarım faaliyeti yapılamaz. İklimi Arap Yarımadası'nda yer alan diğer ülkeler gibi kurak ve sıcaktır. (x) Meşhur Arap panayırları ve ehemmiyeti Katar'ın bugünkü zenginliğinin kaynağı 🔷 Katar'ın bugünkü zenginliğinin kaynağı çok büyük petrol ve doğalgaz yataklarına sahip olmasıdır. Son yıllarda sanayileşmeye de önem vermeye başlayan ülkede 2017 yılında kişi başına düşen milli gelir 129 bin 726 dolar idi. 🔷 Günümüzde ülke nüfusunun bir kısmını balıkçılık ve ticaretle uğraşan yerleşik kabileler oluştururken geriye kalan çoğunluk kısmı ise petrol sektöründe çalışan İran ve Pakistan kökenli göçmen işçilerden oluşur. (x) Katar'da nereye gidilir, ne yapılır? Osmanlı dönemi Katar 🔷 Katar'ın yer aldığı topraklar, ilk çağlardan itibaren yerleşim yeri olarak kullanılır. İslamiyet'in Arap Yarımadası'nda yayılmasıyla birlikte Katar bölgesi, Emeviler ve Abbasilerin hakimiyetine girer. 🔷 Basra Körfezi'nde yaşanan Osmanlı-Portekiz savaşları sırasında Katar'ın önemli bir üs olduğu görülür. Ancak yeterli belge bulunmadığından dolayı tam olarak neler olduğu bilinmemektedir. 🔷 Osmanlı arşivlerinde Katar'a dair en eski belge 1555 tarihlidir. Vesikaya göre o dönemde, Şeyh Muhammed b. Sultan b. Müsellem'in idaresindeki ahalinin 1000 civarında gemiye sahip olduğu ve ticaretle uğraştıkları anlaşılır. (x) Katar'da alışveriş kültürü 🔷 Osmanlı Devleti 16. yüzyılda, denizlerde dönemin güçlü devleti olan sömürgeci Portekiz ile mücadele halindedir. 🔷 En güçlü dönemini yaşayan Osmanlı, Portekiz'e üstünlük sağlamasının ardından Lahsa Beylerbeyliği ve Katar Sancağı kurarak buraya idareci tayin eder. 🔷 Osmanlı bu bölgeyi, daha çok yerel kabilelere bırakarak yönetmeyi tercih eder. Katar'da da El Müsellem ailesini görevlendirir. Devletin merkeziyetçi yönetim uygulamamasının nedeni, kabilelerin Osmanlı halifesine olan itaati ve bölgenin fiziki şartlarıdır. 19. yüzyılın ortalarına kadar Katar'da, El Müsellem ailesinin hakim olduğu görülür. (x) Kaptan-ı Derya: Barbaros Hayreddin Paşa Hanedan değişikliği 🔷 19. yüzyılda Arap Yarımadası'nda yaşanan yeni siyasi olaylar nedeniyle Katar'da da ülkeye hakim olan kabile değişir. Orta Arabistan'dan bölgeye göç eden e-Sânî ailesi zamanla buradaki nüfuzunu arttırır. Aile, bugün Katar'da hüküm süren hanedandır. ◼ Bu dönemde Arap Yarımadası'nda Suud hanedanının doğuşu ve yayılışına şahitlik edilir. (x) Kışa dönen Arap Baharı'nda 10 yıl önce 10 yıl sonra 🔷 19. yüzyılın başlarından itibaren Körfez'deki etkinliğini arttıran İngiltere'nin dikkatini Katar'ın lojistik anlamda güçlü olması çeker. Zira henüz petrol keşfedilmemiştir. 🔷 İngiltere bölgede Bahreyn üzerinden üstünlük kurmaya çalışır. Bu yüzden Katar'a haber göndererek Bahreyn'e vergi vermeye zorlar. Durumdan haberdar olan Bağdat Valisi Mithat Paşa, asayişi sağlamak ve Osmanlı'nın gücünü bölgede hissettirmek için körfeze sefer düzenler. (x) 10 soruda Osmanlı ordusunun sefer hazırlığı 🔷 Galibiyetle sonuçlanan seferin ardından Katar Şeyhi Casim b. Sani, İngilizlerin tehdidinden kurtulmak için Osmanlı askerlerini ülkesine davet eder. Bunun üzerine Osmanlı, Katar'da tekrar söz sahibi olur ve bir ilçe olarak teşkilatlandırarak Katar şeyhini fahri kaymakam olarak atar. 🔺 Dünya'da pek çok yeri sömüren İngilizler Katar'dan istediğini elde edemez. (x) Dünyayı işgal eden dil: İngilizce 🔷 İngiltere'nin bölgenin hâkimiyetini kazanmak için Osmanlı ile gerçekleştirdiği mücadele, I. Dünya Savaşı'na kadar sürer. 1910-1913 yıllarında iki devlet arasında Körfez bölgesi için müzakereler yapılır. Osmanlı, bölgeyi elinde tutmaya, bu mümkün değilse Katar'ı özerk bir yapıya dönüştürerek İngilizlerin hâkimiyetini engellemek ister. Fakat İngilizler, bu esnada gerçekleşen Balkan savaşlarını fırsat bilir ve Katar'ı tamamen işgal eder. 🔷 Tüm çabalara rağmen, yıpranmış Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı ile boğuştuğu bir zaman diliminde, savaşı bitiren Mondros Antlaşması ile birlikte Katar resmen İngiliz himayesi altına girer. (x) Sömürge imparatorluğunun son varisi II. Elizabeth Katar'da Osmanlı sevgisi 🔷 Katar'ın Osmanlı'ya minnettarlığı ve dostluğuna dair pek çok kanıt vardır. Bunlardan biri de Balkan Savaşında Osmanlı'ya destek olmak için 25.000 rupi gibi önemli bir bağışta bulunmasıdır. 🔷 Ayrıca Katar'da, 1960 yılına kadar Halife II. Abdülhamit adına hutbe okutulur. Padişahın Panislamizm politikasının yansımaları uzun süre devam eder. (x) Abdülhamid'in hayatı hakkında 33 ilginç gerçek 🔷 Katar'da Osmanlı'dan fazla eser kalmasa da Doha Corniche bölgesinin Wadi mıntıkasında, Katar Divanı'nın ana giriş kapısı yanında Osmanlı dönemine ait kalenin izleri halen mevcuttur. Burada Osmanlı askerlerinin mezarları ve at harasının izlerine rastlanır. 🔷 Souk Vakıf bölgesinde bulunan Ebu El Kubeb Camisi de Osmanlı'dan kalmadır. Ancak mabed 1980 yılında tamamen yıkılarak mevcut yerine yeni bir cami yapılır. Haliç'in incisi: Katar