Bir döneme ismini veren Köprülü Mehmed Paşa kimdir?

◾ Köprülü Mehmed Paşa, Arnavutluk'un Berat sancağına bağlı Rudnik (Ruznik) köyünde doğdu. Sipahi olarak görev yaptığı yıllarda Amasya'ya bağlı olan Köprü kazasının voyvodasının kızıyla evlenmişti. Burada görev yapmasından ve hanımının memleketinden dolayı Köprülü olarak anıldı. ◾ Enderun'da yetişen Köprülü, kethüdalıktan valiliğe kadar devletin çeşitli makamlarında bulundu, zamanla daha da yükselip devletin gayet fena bir vaziyette olduğu bir dönemde, 5 Eylül 1657'de Dördüncü Mehmed ile annesi Tarhan Sultan tarafından sadrazamlığa getirildi. ◾ Çeşitli saray görevlerinde çalıştıktan sonra taşrada görev alan Köprülü Mehmed Paşa'nın devlet görevleri inişli çıkışlı oldu. Celalilere karşı savaşta yenilerek gözden düştü fakat daha sonra İstanbul'a gelerek vezirliğe yükseldi. Ancak çok geçmeden vezirlikten alınarak sürgüne gönderildi. Bundan sonra önemsiz sayılan görevlerde bulundu. Hatta bir ara hazineye olan borcundan dolayı tutuklandı. ◾ Köprülü Mehmed Paşa, dürüst ve yetenekli biri olarak biliniyordu. 1650'li yıllarda imparatorluk güç bir durumdaydı. Özellikle de Venedik'in Çanakkale Boğazı ve Anadolu kıyılarındaki ablukası kaldırılamıyordu. Köprülü Mehmed Paşa, Köprü'de bulunduğu sırada, dostları Reisülküttap Mehmed Efendi ve Mimarbaşı Kasım Ağa, Valide Sultan'a devleti içinde bulunduğu durumdan kurtaracak kişinin o olduğunu söyledi. ◾ Köprülü Mehmed Paşa, 15 Eylül 1656'da sadrazam olurken görevi kabul etmek için bazı şartlar ileri sürmüştü. Bu Osmanlı tarihinde daha önce benzeri görülmemiş bir durumdu. Sadrazamlığa tayin olanlar bunun için padişaha duacı olurken, bu yaşlı devlet adamı şartlar öne sürerek sadrazamlığa geliyordu. ◾ Sadâreti bazı şartlar ileri sürerek kabul etmesindeki maksat devleti içine düştüğü durumdan kurtarmaktı. Köprülü'nün sadaretine kadar geçen sekiz yıllık zaman içinde on üç sadrazam değişmiş olmasına rağmen muktedir bir sadrazam bulunamamıştı. ◾ Köprülü, daha önceki sadrazamların, askerin ve sarayın müdahalesinden dolayı iş yapamadığını biliyordu. Seleflerinden daha geniş yetkilere sahip olmadan, devlette devam eden düzensizliği ortadan kaldıramaz ve Venediklileri yenemezdi. ◾ Bunun için, padişahtan sadece kendisini kararlarının uygulanacağına dair söz aldı. Bütün tayin ve azilleri sadrazam yapacaktı. Padişah sadrazamla ilgili çıkarılacak olumsuz söylentilere itibar etmeyecekti. ◾ Sadrazamın işi oldukça zordu. Devlet otoritesi iyice bozulmuştu. Köprülü ilk iş olarak sadrazam olmasıyla makam kaybedenlere karşı kendisini emniyete aldı. Eski sadrazam sürüldü ve çevresi dağıtıldı. Devletin üst mevkilerine kendi adamlarını getirtti. ◾ IV. Murad devrinden itibaren İstanbul'da büyük bir güç haline gelen Kadızadelilere karşı harekete geçti. Mallarına el konularak liderleri Kıbrıs'a sürüldü. Bu hadise dışarıdan zayıf gibi görülen devletin, gerektiğine ipleri nasıl kolaylıkla ele alabildiğini gösterir. Yıllarca İstanbul'da istediklerini yaptıran, devlet işlerine müdahale eden Kadızadeliler bir günde bitirilmişti. ◾ Sadrazam, kendisine karşı çıkan sipahileri, yeniçerilerle sindirdi. Masrafları kısıp hazineye girmesi gereken paraları emniyet altına alarak bütçeyi denkleştirdi. ◾ Daha sonra Venedik ablukasını kaldırmak için harekete geçti. Gönderdiği donanmada bir topçunun açtığı ateş sonucunda Venedik donanmasının komutanlık gemisinin havaya uçmasıyla abluka bitti. Bozcaada ve Limni'nin geri alınmasıyla Boğazlarda emniyet sağlandı. Bu başarı ile sadrazamın prestiji arttı. ◾ Sadrazam senelerdir devam eden birçok isyana son verdi. Anadolu'da geniş çaplı teftiş başlatarak durumu şüpheli görülen asker ve ulemalar yakalattı. Köprülü sert tedbirlerle devlet otoritesini yeniden kurdu. ◾ Gerek onun gerekse oğlu Fazıl Ahmed Paşa'nın icraatlarıyla Osmanlı, kendisini toparlamış ve sitemin tekrar işler hale gelmesiyle İkinci Viyana Seferi'ne kadar yaklaşık çeyrek asır 16. yüzyıldaki güçlü görüntüsüne geri döndü. ◾ Köprülü Mehmed Paşa, 85 yaşına geldiğinde yaşlılığı iş görmesine engel olmaya başladı. Padişaha, kendisine halef olarak Halep beylerbeyliğine tayin edilen oğlu Fâzıl Ahmed Paşa'yı telkin etti. IV. Mehmed bunu kabul etti. Fazıl Ahmed Paşa, İstanbul'a babası öldüğü gün geldi. ◾ Bu durum Osmanlı tarihinde bir ilkti. Padişah göreve atayacağı kişiyi kendi isteklerine göre değil, eski sadrazamın telkinine göre seçiyordu. Sadrazamlık babadan oğula geçiyordu. ◾ Köprülü sülalesinden birçok devlet adamı çıktı. Köprülü ailesi Çandarlılarla birlikte Osmanlı tarihimizde en çok sadrazam çıkarmış ailedir. ◾ Köprülü ailesinden 6 sadrazam çıktı. Köprülü Mehmet Paşa, Fazıl Mustafa Paşa, Amcazade Hüseyin Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'dan başka Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa'nın oğlu Numan Paşa da 2 ay sadrazamlık yaptı. ◾ Köprülü ailesinden daha sonra sadrazamlığa ulaşamasa da birçok paşa ve devlet adamı çıktı. Fazıl Mustafa Paşa'nın diğer oğulları Abdullah Paşa, Esad Paşa; Numan Paşa'nın oğulları Hafız Hacı Ahmed Paşa, Abdurrahman Paşa; Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın oğulları Maktulzade Ali Paşa ve kızından torunu Kaymak Mustafa Paşa bunlardandır. ◾ 20. yüzyıl Osmanlı tarihçiliğinin önemli isimlerinden M. Fuad Köprülü de bu ailedendir. ◾ Murat Bardakçı, oldukça ileri yaşta sadrazamlığa getirilmesinden sonra aldığı tedbirlerle devleti dağılmaktan kurtarmış ve ailesi de önemli hizmetlerde bulunmuş olan Köprülü Mehmed Paşa'nın devlete verdiği önemli hizmetlerin yanı sıra çok sayıda hayır eseri de yaptırdığını belirtir. ◾ Bunlardan bazıları; Bozcaada'da, Yanova'da, Rudnik'te, Turhal'da, Vezirköprü'de, Lefke'de, Antalya'da, Şam'da, Gümüşhacıköy'de, Bolu'da, Sapanca'da ve Balkanlar'da yer alan çok sayıda han, cami, mescid, mektep, çeşme, köprü ve değirmenlerdir. Buralara gelir getirmesi için yine bir hayli han, hamam, dükkân ve değirmen vakfetmiş, sahip olduğu birçok köy ile tarım arazisinin gelirini de hayır eserlerine bırakmıştı.

Bir döneme ismini veren Köprülü Mehmed Paşa kimdir?

KÖPRÜLÜ MEHMED PAŞA KİMDİR?