Avrupa'yı ziyaret eden ilk padişah: Sultan Abdülaziz

➡ Osmanlı sultanlarının sefer harici yurt dışına çıkmadıkları bilinen bir gerçekti. Fakat Osmanlı'nın son dönemlerinde bu geleneği kıran bir padişah çıkacaktı; Sultan Abdülaziz… 📌Sultan Abdülaziz'in bu seyahati her şeyden evvel ilk olması bakımından tarihi bir öneme sahiptir. Abdülaziz, seyahat maksadıyla Avrupa'ya giden ilk padişahtı. 📌Sultan, saltanat dönemi boyunca yenileşme anlamında çok yol kat etmiş ve ülkesini kalkındırmak amacıyla sosyal, siyasi, ekonomi ve sanat anlamında önemli hizmetlerde bulunmuştu. 📌Abdülaziz'in Avrupa seyahatine çıkmasının ilk sebebi Fransa'da düzenlenen sergiye katılmaktı. Fransa İmparatoru III. Napoleon, Milletlerarası Paris Sergisi'nde devrin Osmanlı padişahı Abdülaziz'i de görme arzusuyla davet göndermişti. Aynı zamanda yetenekli bir ressam olan Abdülaziz, bu davetten çok hoşnut olmuştu. ➡Osmanlı tarihinde bir 'ilk' olan bu durum basında da büyük bir yankı buldu. Beyoğlu'nda Fransızca yayımlanan La Turquie gazetesinde bu olay; 'İmparatorluğun mukadderatını değiştirecek bir hadise...' olarak aksettiriliyordu. Sarayın bilinmeyen ressamı: Sultan Abdülaziz 📌Fransa Kralı'nın daveti ilk etapta yalnızca sanatsal bir amaca benziyor olsa da bu ziyaretin altında yatan karşılıklı menfaatlere dayalı sebepler vardı. 📌Osmanlı Balkanlar'da isyan hareketleriyle mücadele ederken Avrupa'da dengeler değişmiş; Fransa, Cezayir, İngiltere, Hindistan Müslümanlarıyla mücadele ediyordu. Tarafların yaşanılan iç karışıklık sebebiyle anlaşma yoluna gitmeleri gerekiyordu. ➡ Bir Osmanlı hükümdarının bu ülkeleri ziyaret etmesi diplomasi anlamında da büyük etkiler doğuracaktı. Fransa Kralı Sultan'ın Avrupa seyahatinin iç karışıklıkları giderip, barışı kuvvetlendirebileceğini düşünüyordu. Fransa Kralı, Sultan Abdülaziz'in 'halife' kimliğinin Müslümanlar üzerinde göstereceği nüfuzdan faydalanmak niyetindeydi. 📌Bütün bunların yanında dönemin Avrupası sanayi, teknoloji ve sanat anlamında ciddi gelişmeler kaydederken Sultan bunlara kayıtsız kalmak istememiş ve bu ilerlemelere bizzat yerinde şahit olmak istemişti. İşte Abdülaziz bu düşüncelerle hem sergiyi gezmek hem Batı medeniyetini yakından tanımak hem de bahsi geçen meseleleri halletmek için 47 gün sürecek Avrupa seyahatine çıkmaya karar verdi. 📌Seyahati Osmanlı ulema kanadında pek hoş karşılanmadı. Osmanlı sultanları devleti 'başsız' bırakmamak adına hacca dahi gidemezken Sultan'ın Avrupa seyahatine çıkması büyük yankı uyandırmıştı. ➡ Bu seyahat fikri ulema arasında tepki ile karşılandı. Sultan Avrupa topraklarını ifade eden 'Darü'l-harbe' gidiyordu. Ulemaya göre buraya gidiş, yalnızca bir harp ve kuşatma için olmalıydı. 📌Uzun süre tartışılan meseleye sonunda çözüm bulunmuştu. Bu çözüm önerisi Osmanlı sultanlarının dini ve milli meselelerdeki hassasiyetini gözler önüne seriyordu. ➡ Abdülaziz'in ayakkabılarının altına 'Darü'l-İslam'ın toprağıyla doldurulacak bir bölme yapılmış ve böylece Sultan'ın Avrupa topraklarına ayak basması önlenmişti. Sultan Abdülaziz nasıl katledildi? 📌Abdülaziz ordusu başında olmaksızın 21 Haziran 1867'de Ortaköy Camii'nde namazını kıldıktan sonra önce Dolmabahçe'ye geçmiş ardından 47 gün sürecek seyahatine çıkmak için Sultaniye vapuruna binerek yola çıkmıştı. 📌Sultan, Çanakkale Boğazı'ndan atılan toplarla görkemli bir tören eşliğinde uğurlandı. Padişahın seyahatine halkın coşkulu uğurlaması da eklenince ortaya bir şölen atmosferi çıkmıştı. Fransız donanması da Sultan'ın seyahati için duydukları şerefi göstermek adına törene eşlik ediyordu. ➡ Bu seyahatte padişaha eşlik eden kalabalık bir heyet vardı. Bu heyet arasında Veliaht Murad Efendi (V. Murad), Şehzade Abdülhamid Efendi (II. Abdülhamid), padişahın büyük oğlu Yüsuf İzzeddin Efendi, kısa süre sonra şeyhülislam olacak olan hâce-i sultan Hasan Fehmi Efendi, eski sadrazam Hâriciye Nâzırı Keçecizade Fuad Paşa, başmabeynci Hüseyin Cemil Bey, mabeyn başkâtibi Mehmed Emin Bey, II. mabeynci Hâfız Mehmed Bey, müstakbel sadrazam divân-ı hümâyun baş tercümanı Ârifî Bey, mabeyn ikinci kâtibi Halîmî Efendi yer alıyordu. 📌Abdülaziz'in heyetindeki en dikkat çekici isimlerden biri hiç şüphesiz henüz genç yaştaki İkinci Abdülhamid'di. 25 yaşındaki geleceğin sultanı Abdülhamid, ikinci veliaht olarak heyetteydi. 📌İstanbul'dan hareket edip Çanakkale'ye ulaşan Sultaniye vapurunu Akdeniz filosu karşıladı. Bu filo seyahat boyunca padişahın kafilesine eşlik edecekti. ➡ İstanbul'dan yola çıkan Abdülaziz, İtalya Messin ve Napoli, Fransa Toulon, Marsilya, Paris, İngiltere Londra, Almanya Koblenz, Viyana, Bulgaristan Vidin ve Varna güzergahını takip ederek Karadeniz'e ulaştı. Karadeniz'den Sultaniye vapuruyla 7 Ağustos'ta payitahta adımını attı. Sultan'ın sır ölümü: İntihar mı, cinayet mi? 📌29 Haziran'da ilk durağı Fransa topraklarına adım atan Sultan, Toulon'da büyük bir coşku ve fevkalade bir karşılamaya tanık oldu. 📌30 Haziran'da Paris'e geçen Abdülaziz'in ineceği istasyon boydan boya Türk bayraklarıyla donatılmış, padişahın ayak basacağı halılar dahi ayrı bir özenle seçilmişti. 📌Paris sokakları, Osmanlı halifesine tanıklık ediyordu. Bu tarihi anı Fransız halkı kaçırmak istemiyordu, sokaklar insan yığınıyla dolup taşmıştı. ➡Tarih boyunca Doğu'ya ait her şeyi bir gizem malzemesi yapan Avrupa halkı, padişahı görmek için birbirleriyle yarışıyordu. Sultan ve beraberindeki heyeti gittikleri bütün ülkelerde halkta büyük bir hayranlık uyandırdı. 📌Sultan'ın ikinci durağı ise İngiltere'ydi. 10 Temmuz'da Paris'ten uğurlanan Sultan, önce kara yolu ardından ise deniz yoluyla Londra'ya ulaştı. 11 Temmuz'da Londra'ya ulaşan Sultan, konuk edileceği Buckingham Sarayı'na gitti. Padişah, bizzat kendi bestelediği marşla karşılandı. 📌Fransa ve İngiltere hükümdarları Sultan'ı ağırlamada adeta bir yarış haline girmişti. Nitekim Kraliçe Victoria'nın bulunduğu Windsor Sarayı'nda ağırlanan Sultan adına büyük bir ziyafet verildi. ➡Sultan, Londra'da ikamet ettiği 11 gün boyunca Fransa'da olduğu gibi görülmeye değer yerleri gezmiş, resmi görüşmeler yapmış ve İngiliz ordusunu yakından inceleme fırsatı bulmuştu. Sanayi alanında yapılan gelişmelerle özel olarak ilgilenen Sultan, bilhassa İngiltere tersanelerinden çok etkilendi. 📌İngiltere, Osmanlı padişahının ülkelerini ziyaret etmesi şerefine bronz madalya bastırdı. Madalyanın ön yüzünden Abdülaziz'in portresi arkasında ise el sıkışan iki kadın figürü yer almaktaydı. ➡Madalyanın basılması, Abdülaziz'in İngiltere ziyaretinin bu topraklar için ne kadar kıymetli olduğunun bir göstergesiydi. 📌Fransa'da olduğu gibi muhteşem bir şekilde uğurlanan Abdülaziz 23 Temmuz'da Londra'dan ayrıldı. Trenle Viyana yönüne doğru gitti. Brüksel İstasyonu'nda Belçika Kralı tarafından karşılanmış ve Abdülaziz'in adına Türk bayraklarıyla donatılan bir öğle yemeği ziyafeti hazırlanmıştı. 📌Bu ağırlanmadan çok memnun olan padişah, Prusya topraklarında Kral Wilhem'ın da konuğu oldu. Burada Abdülaziz adına bir geçit töreni düzenlendi. Törenden çok memnun kalan Abdülaziz, memnuniyetlerini dile Prusya Kralı'na ifade etmekten geri durmadı. ➡Abdülaziz'in belki de şimdiye kadar en çok keyif aldığı zaman dilimi, buradaki akşam yemeği olmuştu. Mükellef bir sofrada iki ülkenin marşlarını çalınmış ve ülkenin muhtelif bölgeleri aydınlatılarak Sultan'a görsel bir şölen sunulmuştu. Rus esaretinden Sultan Abdülaziz sayesinde kurtulan Şeyh Şamil 📌Koblenz'den ayrılan Abdülaziz, 28 Temmuz'da yıllar öncesinde Kanuni'nin sefere geldiği Viyana'ya ulaştı. İmparator Fransua Jozef tarafından istasyonda karşılanan Sultan, Saray'da üç gün misafir edildi. Bu süre zarfında diğer ülkelerde olduğu gibi Sultan adına geçit törenleri, ziyafetler ve gezintiler düzenlendi. ➡Abdülaziz bu gezintiler esnasında Kanuni'nin sefer esnasında otağını kurduğu yeri gördü. Bölgedeki fabrika ve tersaneleri de detaylıca inceledi. Böylece zamanında fethetmek için kapılarına kadar gelinen Viyana yolculuğu da tamamlanmış oldu. 📌Sultan ve heyeti Viyana yolculuğundan sonra bir zamanlar Osmanlı'nın himayesi altında olan Budapeşte'ye ulaştı. Kraliyet sarayında kendisi adına verilen yemeğe katılan Sultan, şehrin ileri gelenleriyle birlikte yemek yedi. 📌İngiltere'de olduğu gibi Budapeşte gazeteleri de bu ziyarete yoğun bir ilgi gösterdi. Budapeşte'de çok vakit geçirmeden akşama dönüş yoluna koyuldu. 📌Vidin'e ulaşan Sultan'ı ertesi gün Rusçuk'ta karşılamak üzere Sadrazam Âlî ve Serasker Mütercim Rüştü bekliyordu. Uzun bir seyahatin ardından vatana dönüşe çok az kalmıştı. Varna'da birkaç saat dinlenen Sultan'ın yine aynı şekilde Sultaniye vapuruna binerek İstanbul'a hareketi başlamıştı. ➡Yaklaşık 47 gündür İstanbul'un Sultan'ı darü'l-harpteydi fakat dönüş nihayet gerçekleşti. Abdülaziz, uğurlandığı aynı coşkuyla hatta daha fazlasıyla devlet adamları, elçiler ve halk tarafından karşılandı. Sultan'ın gelişi şenlikler ve havai fişeklerle kutlandı. İstanbul sokakları üç gün üç gece şenliklerle canlandı. Giderken söylenilen 'Padişahım çok yaşa' nidaları; padişahların yurda dönmesiyle de İstanbul sokaklarında çınladı. 📌Abdülaziz'in Avrupa seyahati kamuoyunda büyük yankılar uyandırdı. İlk defa bir padişah yedi ülkeyi ziyaret etmiş ve buradaki devlet adamları ve krallarla özel münasebetlerde bulunmuştu. ➡Bu seyahatte Avrupa ile ilişkiler açısından önemli gelişmeler kaydedildi. Barışın sağlanmasına vesile olan bu seyahat aynı zamanda Girit meselesinin Osmanlı'nın lehine çevrilmesiyle sonuçlandı. Girit meselesi nedir? 📌Seyahat ettiği ülkelerdeki orduların gücünü gören Abdülaziz, İstanbul'a döndükten sonra ordunun gelişimine daha büyük önem vermiştir. Avrupa medeniyetlerinin gelişimlerini gören Abdülaziz, 'terakki' hususunda gerekli gayretin gösterilmesini zorunlu tutmuştur. ➡Seyahatin Sultan'ın özel hayatını etkileyen ilginç sonuçları da olmuştur. Bu seyahat sonucu Abdülaziz devlet erkanı ile aynı sofrada yemek yemiştir. Zarafetiyle dillere destan Süslü Karakol'un hikayesi 🔎Osmanlı padişahları yüzyıllar boyunca hiç mi yurt dışına ziyaretlere gitmedi? ➡Sultan Abdülaziz'in ağabeyi Sultan Abdülmecid ve babası yenilikçi padişah İkinci Mahmud da seyahatlere çıkmıştı. Fakat bunlar memleket içerisinde yapılan seyahatlerdi. Sultan Abzülaziz, saltanatı boyunca yine bu memleket içerisindeki gezileri devam ettirmiş ve ilerletmiştir. 🔎Yolculuklar hangi ulaşım araçlarıyla yapıldı? ➡Yolculuklar genel olarak gemi, tren ve karayolu ulaşım araçlarıyla yapıldı. Bu konu hakkında ilginç de bir anekdot vardır. Fransa dönüşünde yolculuğunu tren ile yapacak Sultan'a İngiltere'de yapılmış bir tren tahsis edildi. Tren, Türkiye'de ilk demiryolunu inşa eden İngiliz şirketi tarafından Abdülaziz'e hediye edildi. İhtişamlı bir vagona sahip olan bu tren Abdülaziz'den sonra kullanılmadı. Günümüzde Rahmi Koç Kültür Vakfı'na bağlı müzede sergilenmektedir. 🔎 Başka hiçbir padişah Avrupa seyahatine çıkmadı mı? ➡ Sultan Abdülaziz'in aynı zamanda Avrupa seyahatine çıkan son padişah olduğu da düşünülmektedir. Her ne kadar Sultan Reşad, Balkanlar'da iç karışıkların çıktığı bir dönemde Çanakkale, Selânik, Üsküp, Priştine, Kosova ve Manastır şehirlerini kapsayan Rumeli gezisine çıkmış olsa da o dönemlerde söz konusu bölgeler hala Osmanlı toprakları himayesindeydi. 📌Abdülaziz'in Avrupa seyahatini Osmanlı'nın son dönem şairlerinden Vasfi'nin düşürdüğü notla bitirelim: 'Bir müverrih geldi Vasfi söyledi tarih-i tam

Avrupa'yı ziyaret eden ilk padişah: Sultan Abdülaziz

ÖNCÜ BİR PADİŞAH