Amerika’nın kölelik utancı

Portekiz, 15. yüzyılın ortalarından itibaren Gana'da köle ticaretine başlamıştı.Amerika kıtasının değişik bölgeleri keşfedildikçe Portekiz, Danimarka, İsveç, Fransız, İspanyol, İngiliz ve Hollandalılar, günümüzdeki Senegal, Sierra Leone, Kamerun, Gine, Gine Bissau, Gambiya, Liberya, Nijerya, Gana, Kongo, Gabon, Fildişi Sahili, Angola, Mozambik, Madagaskar, Moritanya ve Benin gibi ülkelerin bulunduğu topraklardan Afrikalıları kaçırıp, köle olarak sattılar. Avrupalılar, baskınlarla ele geçirdikleri Afrikalıları gemilere yükleyip, insanlık dışı şartlarda Amerika kıtasına taşıdılar. 30 milyona yakın Afrikalı'nın Amerika ve Avrupa kıtasının değişik bölgelerine köle olarak götürüldüğü veya götürülmeye çalışılırken öldüğü tahmin ediliyor. İngiliz korsan gemisi White Lion'ın, Ağustos 1619'da Amerika'nın doğu kıyısındaki Chesapeake Körfezi'nin ağzındaki Comfort Burnu'na gelmesi yeni bir dönemin başlangıcıydı. Korsanların başka bir gemiden ele geçirdikleri 20'den fazla Afrikalı vardı. Bölgede yaşayanlar, köleleri alınca ABD tarihinde yeni bir dönem açıldı. Köle sahiplerine köleleri cezalandırma ve bu sırada öldürürse cezadan muafiyet hakkı verildi. Amerika'da çok az olan köle nüfusu, geniş arazilere sahip güneyli toprak sahiplerinin talepleri üzerine hızla arttı. Örneğin Virginia'da 1670 ile 1861 yılları arasında köle nüfusu 75 kat artarak 150 bine ulaştı. 18. yüzyılın ikinci yarısında köleler güney kolonilerinin nüfusunun yüzde 40'ını teşkil ediyordu. Kuzey kolonilerinde ise bu oran yüzde 5 civarındaydı. Köleler, genellikle pamuk, pirinç, çivit, şeker, tütün ekimi gibi tarım üretiminde çalışıyorlardı. Köleler zamanla Hristiyanlaştırıldı ve siyah kilise doğdu. 18. yüzyılın ikinci yarısında köleler güney kolonilerinin nüfusunun yüzde 40'ını teşkil ediyordu. Kuzey kolonilerinde ise bu oran yüzde 5 civarındaydı. Köleler, genellikle pamuk, pirinç, çivit, şeker, tütün ekimi gibi tarım üretiminde çalışıyorlardı. Köleler zamanla Hristiyanlaştırıldı ve siyah kilise doğdu. Amerika bağımsızlığını ilân edip, anayasasını kabul ettikten sonra dış siyasette kendi kabuğuna çekildi. İç siyasetinde ise zamanla bir bölünme yaşandı. Tarıma dayalı ekonomiyi benimseyen Güneyliler köleliğin devam etmesi için çaba sarf ederlerken sanayi ve ticaret ağırlıklı bir modele bağlı kalan Kuzeyliler köleliğin kalkmasından yanaydılar. Bu durumda, ahlaki sebeplerin yanında kuzeydeki müteşebbislerin işçi sıkıntısı yaşamaları büyük etkendi. Güneyde kölelik kalkarsa, burada çalışan siyahi işçiler serbest kalacaklar ve çalışmak üzere ücretli işçi olarak Kuzey'e geçeceklerdi. Güneyliler'in kölelikte ısrar etmelerinin temel sebebi ise pamuk üretiminde kölelerin rolüydü. Özellikle çırçır makinesinin bulunmasından sonra artan pamuk tarımı dolayısıyla köle ihtiyacı artmıştı. Köleliğin kaldırılmasıyla ilgili 17. yüzyılın sonlarından itibaren bazı fikirler ortaya çıkmasına rağmen bir gelişme olmamıştı. Özelikle Quakerlar, köleliği yasaklatmaya çalışmışlardı. Amerikan anayasasının yazılması sırasında kölelik meselesi gündeme gelmiş, ancak mesele ertelenmişti. 18. yüzyılın sonlarından itibaren bazı kuzey eyaletleri köleliği yasakladılar. İlk yasaklayan 1777'de Vermont eyaletiydi. Kuzey ve Güney arasında en büyük sorun yeni iskâna açılacak eyaletlerde nasıl bir yasal uygulama yapılacağı doğrultusundaydı. Kuzeyliler, bu eyaletlerde köleliğe kesinlikle karşı çıkarlarken Güneyliler köleliğin yasaklanmasını istemiyorlardı. 1857'de yüksek mahkeme hakimlerinden Roger Taney'in kölelerin ABD vatandaşı olmadıklarına dair bir karar vermesi ve iki yıl sonra güneydeki eyaletlerden Virginia'da altı kölenin kaçma girişiminde bulunmasından dolayı idam edilmesi Kuzey ve Güney arasındaki tartışmanın daha da büyümesine sebep olmuştu. Kölelikle ilgili önemli bir dönüm noktası olan 1854'teki Kansas-Nebraska yasası tasarısına Demokratlar ve Güneyliler destek verirken, kölelik karşıtı Demokratların ve eski Whig Partisi üyelerinin kurduğu Cumhuriyetçi Parti karşı çıktı. Cumhuriyetçi Partili kölelik karşıtı Abraham Lincoln'u 1860 seçimlerini kazanınca Güneyli eyaletler Amerika Konfedere Devletleri adında yeni bir devlet kurdular. Kuzeylilerin oluşturduğu Federasyona bağlı 23, güneylilerin meydana getirdiği Konfederasyona bağlı ise 11 eyalet vardı. Amerika İç Savaşı 1861-1865 yılları arasında dört yıl sürdü. Savaşın bitmesinden sadece beş gün sonra Lincoln suikast sonucu öldürüldü. İç Savaş öncesinde köle sayısı 4 milyona ulaşmıştı. Savaşın bitmesinden sonra anayasada yapılan değişiklikle ABD'de kölelik kaldırıldı. Kölelik kalkınca ABD'nin güney eyaletlerinden Tennessee'de 1865'te siyahi düşmanlığının en önemli simgesi olan Ku Klux Klan kuruldu. Erhan Afyoncu - Sabah