50 yıldır İsrail işgalindeki Suriye toprağı: Golan Tepeleri

Suriye'deki Türklerin varlığı, Anadolu'nun Türkleştiği 7. yüzyıla kadar dayanır. Selçuklu Sultanı Alparslan döneminde oğlu Atsız, Suriye'yi ele geçirdi ve Kudüs ve Şam'ı Türk yurdu yaptı. Böylelikle bölge hem imar edildi hem de Haçlı saldırılarına karşı korundu. 1916'dan sonra bölgenin hâkimiyeti Osmanlı'ya geçti. Özellikle Şam çevresindeki Avcı Türkleri denen boylar, 1831 yılından itibaren bu bölgede pek çok yerleşim bölgeleri kurdular. Siyonizm'in kurucusu Theodor Herzl, 1901 yılında Sultan II. Abdülhamid'den Filistin topraklarını istedi bunun üzerine Golan bölgesindeki en önemli tepeler Türk boyları tarafından yeniden tahkim edildi. Osmanlı Dönemi'nin son verilerine göre, Halep bölgesinde 200 bin, Lazkiye'de 150 bin, Telkere'de 50 bin, Hama, Humus, Dera ve diğer bölgelerde 300 bin, Golan Tepeleri'nde ise 100 bin civarında Türk vardı. Golan bölgesinde 20 civarında Türk köyü vardı. Golan'ın İsrail tarafından işgalinden sonra Türk köylerinin çoğunluğu yıktırıldı ve boşaltıldı. Burada yaşayan Türkmenlerin büyük çoğunluğu Karataş, Muaddem semtlerine yerleştiler. Golan Türklerinden çok az kısmı halen BM tarafından korunan Golan bölgesinde yaşıyorlar. Bugün 'Golan' denilen bölge, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına kadar Şam sancağımıza bağlı 'Cevlân' dediğimiz bölgedir. Yaklaşık son yüz yıl içerisinde Golan'ın siyasi sınırları bölgedeki çatışmalara paralel olarak oldukça değişti ve belirsizleşti. Golan, Osmanlı Devleti'nin sona ermesinin ardından Fransız Manda yönetimi altına giren Suriye'nin sınırları içinde kaldı. 1941'de bölgeyi tam denetimine alan Suriye, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasında da Hula Vadisi, Taberiye Gölü ve Yukarı Şeria Vadisi'ni ele geçirdi. Golan Tepeleri'ni İsrail için önemli kılan etkenlerin başında güvenlik ve su geliyor. Bölge güvenlik açısından gözardı edilemeyecek kadar jeostratejik bir konumda ve zengin su yataklarına sahip. İsrail toplam su ihtiyacının üçte birini Şeria Nehri ve Golan Tepeleri'ndeki su kaynaklarından temin ediyor. Bölgenin en yüksek noktalarından biri olan ve Şam'a sadece 60 kilometre uzaklıkta bulunan Golan Tepeleri'ni elinde tutan İsrail, bu sayede komşu ülkelere karşı büyük bir stratejik avantaj sağlıyor. Uluslararası hukuka göre Suriye toprağı olan ancak fiilen İsrail'in işgali altında bulunan Golan Tepeleri'nin bu iki ülke dışında Lübnan ve Ürdün'le de sınırı bulunuyor. İsrail'in için bir diğer önemi ise Golan'ın iç siyaset malzemesi olması. 2008'de Türkiye'nin arabuluculuğuyla başlayan görüşmeler İsrail'in Gazze'ye saldırmasıyla son bulmuş, daha sonra Başbakan olan Netanyahu'nun seçmenlere Golan Tepeleri ile ilgili sert bir politika izleyeceğine dair vaat vermesi buna örnek gösterilebilir. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun bir süre önce Bakanlar Kurulunu işgal altındaki Golan Tepeleri'nde toplayarak 'buranın sonsuza kadar İsrail'e ait kalacağı' yönünde açıklama yapması, İsrail ve Suriye'nin yanı sıra Lübnan ve Ürdün'le de sınır olan bölgenin, Tel Aviv yönetimi için neden bu kadar önemli olduğu sorusunu da gündeme getirdi. Bu açıklama ardından, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı 'Golan Tepeleri Suriye'nin ayrılmaz bir parçasıdır' şeklinde tepki gösterdi. Netanyahu'nun çağrısına aradığı olumlu yanıt tam üç yıl sonra Trump yönetimindeki ABD'den geldi. Filistin ve İsrail politikasını neredeyse tamamen İsrail yanlısı Yahudi asıllı kişilere emanet eden ABD Başkanı Donald Trump bir tweet atarak, '(1967 işgalinden) 52 yıl sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin, bölgesel istikrar ve İsrail'in güvenliği için kritik derecede stratejik öneme sahip olan Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tam olarak tanımasının zamanı geldi.' ifadelerini paylaştı. Böylece Kudüs'ü 'İsrail'in başkenti' olarak tanıyan, İran'la yapılan nükleer anlaşmadan çekilerek Tahran yönetimini yeniden 'düşman' ilan eden ve Filistinlilere yapılan yardımları kesen Trump'ın İsrail'e yaptığı bu 'iyilikler' listesine şimdi bir de Golan Tepeleri eklenmiş oldu. ABD Başkanı Donald Trump, skandal bir açıklamaya daha imza attı. Trump yaptığı açıklamada, '52 yılın ardından ABD için İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tam olarak tanımanın zamanı geldi.' ifadesini kullandı. Uluslararası tepkinin devam ettiği söz konusu ifadelere, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinden de salı günü, 'İsrail'in Golan Tepeleri'ndeki egemenlik iddiaları yok hükmündedir' açıklaması geldi. İsrail'in Golan Tepeleri çıkışı, Suriye'de devam eden iç savaştan yararlanma hamlesi olarak değerlendirilirken, Netanyahu da bu konuda uluslararası destek arayışına girdi. 1967: İsrail, Altı Gün Savaşı olarak da bilinen Arap-İsrail savaşı sırasında Suriye'ye saldırarak, stratejik öneme sahip Golan Tepelerini ele geçirdi. Suriye'nin başkenti Şam'a sadece 60 kilometre mesafede olan Golan Tepeleri'nin, İsrail ile Suriye'nin yanı sıra Ürdün ve Lübnan'a da sınırı bulunuyor. 1973: Suriye, askeri harekat başlatarak İsrail'den Golan Tepeleri'ni geri almayı denedi ancak başarısız oldu. 1974: İsrail ve Suriye, Golan Tepeleri'ndeki kuvvetlerini geri çekerek askeri çatışmayı sonlandırmaya razı oldu. Aynı yıl barış gücü askerleri bölgeye konuşlandırıldı. 1981: İsrail, Golan Tepeleri'ni tek taraflı olarak ilhak ettiğini açıkladı ancak uluslararası toplum bu kararı bugüne kadar tanımadı. 1999: Dönemin İsrail Başbakanı Ehud Barak ve Suriye Dışişleri Bakanı Faruk eş-Şara, iki ülke arasında başlatılan üst düzey görüşmeler kapsamında bir araya geldi. 2000: Golan Tepeleri'nin Suriye'ye iadesi hedefiyle, ABD'nin ara bulucuğunda başlatılan müzakereler başarısızlıkla neticelendi. Görüşmelerin başarısız olmasının nedeni ise İsrail'in, Celile Gölü yanında yer alan ve kilit öneme sahip su kaynağı olan bir toprak parçasını Suriye'ye bırakmaya razı olmamasıydı. 2008: Suriye ve İsrail, kapsamlı bir barış anlaşması sağlanması amacıyla Türkiye'nin ara buluculuğunda yeniden dolaylı görüşmelere başladı. İsrail'in Gazze'ye saldırmasının ve dönemin İsrail Başbakanı Ehud Barak'ın yolsuzluk davası nedeniyle istifa etmesinin ardından görüşmeler sonlandırıldı. 2009: İsrail Başbakanı Netanyahu, Golan Tepeleri ile ilgili daha sert bir politika izleyeceğinin sinyallerini verdi. Aynı yıl Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed de karşılarında 'barış için görüşülecek bir muhatap olmadığını' söyledi. ABD Başkanı Barack Obama da 2009 yılında göreve geldiğinde, 'İsrail ve Suriye arasındaki görüşmeleri yeniden başlatmanın dış politika öncelikleri arasında yer aldığını' söyledi ancak bu konuda da bir gelişme sağlanamadı. 2013: Mart 2011'de patlak veren Suriye iç savaşı 2013 yılında Golan Tepeleri'ne kadar ulaştı. İsrail, Golan Tepeleri'ne top ateşi açıldığını öne sürerek bu saldırılara karşılık verdi. İsrail ve Suriye orduları da aynı yılın mayıs ayında karşılıklı top atışlarında bulundu. Yahudilere ait kutsal metinlerde birçok kez Golan bölgesine atıfta bulunulması da bölgeyi çoğu dindar Yahudi'nin gözünde kutsallaştırıyor. Bu tür nedenlerle İsrail iç siyasetinde de önemli bir yer tutan Golan Tepeleri, İsrail tarafından 'ülkelerinin vazgeçilmez bir parçası' olarak görülüyor. Ayrıca,Golan, İsrail'in güvenliği için Suriye'ye karşı doğal bir tampon bölge oluşturmakla birlikte Şeria Nehri'yle birlikte İsrail'in en önemli doğal kaynaklarından biridir. İsrail üniversitelerinde eğitim almayı büyük oranda reddeden Golanlı Dürziler, iç savaşın patlak verdiği 2011'e kadar, Golan Tepeleri'nde konuşlu bulunan BM Barış Gücü ve Uluslararası Kızılhaç Örgütü'nün gözetimindeki bölgelerden eğitim amacıyla Suriye'ye gidebiliyorlardı. Şimdi ise bu imkandan da mahrumlar. Golan Tepeleri'nin eteklerindeki Mecdel Şems, Mas'ada, Bukata, Ayn Kanya ve El-Gacar köylerinde yaşayan bu Dürzi Araplar hala evlerinin duvarlarına Suriye bayrakları asıyor. Köylerinin meydanlarına Arap geleneğine uygun anıt ve heykeller diken Golanlı Dürziler, coğrafyanın el değiştirmesine rağmen kültürlerini yaşamaya ve gelecek nesillere aktarmaya çalışıyor.

50 yıldır İsrail işgalindeki Suriye toprağı: Golan Tepeleri

GOLAN TEPELERİ'NDEKİ TÜRK VARLIĞININ GEÇMİŞİ