127 yıllık kriz: Tayvan

◾ Çin ile karşılıklı bir fiziki yapıya sahip olan Tayvan, geniş bir ada olmasının yanında yirmi milyondan fazla bir nüfusu içerisinde barındırır. ◾ Tayvan'ın enternasyonal manada bir devlet olarak kabul edilmemesi ve buna rağmen büyük bir ticaret ve teknoloji merkezi olması Çin'i özellikle rahatsız eder. ◾ Tayvan yeni keşfedilmiş yahut siyasal manada göz ardı edilen bir kara parçası değildir. Adanın tarih sahnesine çıkışı 17. yüzyıla dayanır. ◾ İspanyol ve Felemenk sömürgecilerin keşfettiği ada, bir yüzyıl kadar sömürülür. Doğası ve stratejik konumu nedeniyle dünya coğrafyasında önemli bir karşılığa bulunan Tayvan, 1683 yılında Çin İmparatorluğu'na dâhil olur. Felemenk ne demek? Hollandalılar, Felemenkler olarak bilinir. Bu sebepten dolayı dilleri de Felemenkçedir. ◾ Sömürü ile geçen yüz sene Tayvan'ı hem kendi kimliğinden uzaklaştırmış hem de sakinlerinin köle olmasına sebep olmuştur. ◾ Son yıllarda bilhassa dünya gündemine gelen Tayvan meselesi aniden ortaya çıkan, sıradan bir mesele değil, aksine 127 senelik büyük bir krizdir. ◾ 1895 yılında gerçekleşen Japon – Çin Savaşı'nda Tayvan'ı kaybeden Çin, yükseliş dönemi Japonya'sı karşısında büyük bir hezimet yaşar. 1895 Çin-Japon Savaşı nedir? Çin ve Japonya arasında olan savaş, Kore yarımadası üzerinde gerçekleşti. Japonlar bu savaşla beraber Çin toprakları üzerinde yayılma göstermeye başladılar. ◾ Bu kayıp hem Tayvan'ın Çin'den kopuşu hem de Çin'in artık yenilenen dünya siyaset sahnesinden bir dönem uzaklaşması demektir. ◾ Bu hezimet sembolik olarak Çin'in Batı'ya karşı en büyük mağlubiyetlerinden biridir. Çünkü Japonya 'Meiji Restorasyonu' ile Batılılaşmış bir devletken Çin, geleneğe bağlı bir devleti ifade eder. Meiji Restorasyonu nedir? Japonya'nın Batılı hamlelere giriştiği 1868 – 1889 yıllarını kapsayan dönem. ◾ Tayvan'ın kaybedilmesi Çin milliyetçiliği için bir dönüm noktası sayılır. Kore ve Tayvan savaş sonrası anakaradan ayrılarak tekrar sömürge haline gelir. ◾ Ada'nın ikinci sömürgeleşme dönemi halkın ve idarecilerin anlayış biçimlerini direkt olarak etkiler. Bugün dahi Tayvan ile Çin halkları aynı soydan olmalarına rağmen çok başka düşünce dünyalarında yaşamaktadırlar. ◾ Sömürge düzenleri toplumda insanların nasıl yönetileceğinden nasıl düşüneceğine dek ciddi bir tahribat oluşturur. Tayvan elli senelik Japon iradesi altında bambaşka bir noktaya evrilir. ◾ Tayvan'ın bugün gösterdiği teknolojik ilerleme ve yenilikçilik vizyonu elli senelik Japon sömürgeciliği döneminde atılan adımların bir karşılığıdır. ◾ 1895 Japon – Çin Savaşı sonrasında Çin İmparatorluğu , mağlubiyetin nişanesi olarak Tayvan'ı Japonlara savaş tazminatı olarak verir. ◾ Takvimler 1945'i gösterdiğinde İkinci Dünya Savaşı bitmiş ve Japonlar ağır bir yenilgiye uğrar ve Japonya savaş sonrasında Çin'den aldığı toprakların yönetimini iade eder. ◾ Bu noktadan sonra Japonya'nın dünya devleti olma hayalleri suya düşer. Artık emperyal bir devlet değil kendi halinde ufak bir ada ülkesi olma noktasına itilir. Emperyal devlet nedir? Yayılmacı devlet politikası demek olan bu kavram, bir ulusun diğer kavimler üzerinde tahakküm kurmasıdır. ◾ Hakeza savaş sonrası Japonya ve bilhassa Güney Kore Amerika'nın pasifikteki kültürel ve yayılma merkezleri olarak tebarüz ettiler. ◾ 1945 yılında Tayvan tekrar Çin anakarası ile birleşti. Lakin bu durum sadece dört yıl kadar sürdü. Ülkedeki iç savaş durumu Çin ve Tayvan'ın tekrar ayrılmasını hızlandırdı. ◾ Çin İç Savaşı'nı komünist Mao Zedung'a karşı açık bir biçimde kaybeden milliyetçi lider Chiang Kai-shek'in Tayvan'a sığındı. ◾ Burada çalışmalarını sürdüren Chiang, 1911'de kurulan Çin Cumhuriyeti'nin Tayvan'da yaşamaya devam ettiğini ve Tayvan'ın Çin Cumhuriyeti olduğunu belirtir. ◾ 1945 senesinde kurulan Birleşmiş Devletler'e üye olan Çin Cumhuriyeti 26 sene boyunca kendisini BM'de temsil eder ve Tayvan'ı merkez edinir. ◾ 1971 senesine kadar Birleşmiş Milletler'de bulunan Çin Cumhuriyeti aynı sene Çin'in dünya siyasetine entegre olması sebebiyle BM'den çıkarılır. ◾ 2022 itibariyle Tayvan'ı 22 ülke bağımsız bir devlet olarak tanımaktadır. Anakara ile hem yakın ticari ilişkilere hem de farklı siyasi emellere sahip olan Tayvan, son yıllarda Çin'e karşı ABD tarafından kullanılır vaziyettedir. ◾ Esasında Tayvan'ın durumu uluslararası olarak da karışık bir vaziyeti ifade eder. Çin günümüzde Tayvan'ı kendisine bağlı bir eyalet olarak görürken Tayvan kendisini bir cumhuriyet olarak görür. ◾ Bölgedeki bu karışık durum dünyanın en büyük emperyal devleti olan Amerika'nın da işine gelir. Kapitalizm ve Komünizm'in iki büyük devi Tayvan üzerinden karşı karşıyadır. ◾ Dünya sahnesinin iki büyük üreticisi Tayvan üzerinde farklı planlara sahiptirler. Çin Tayvan'ı kendi iç meselesi olarak görürken ABD, Çin'i emperyal planlar yapmakla itham eder. ◾ Tayvan'ı bu denli büyük bir kriz haline getiren stratejik konumu ve sahip olduğu ekonomik güçtür. Teknolojik atılımlarla öne çıkan ada bugün çok büyük bir ekonomik güce sahiptir. ◾ Amerika, Tayvan'ı Asya politikaları için elzem olarak görürken Çin de Amerika'nın yayılmacılığı karşısında son kale olarak Tayvan'ı görür. Krizin esas noktası bu müstesna meseledir.