Sanat tarihinin karanlık sayfası: Bitmemiş Senfoni

Franz Peter Schubert, 31 Ocak 1797 yılında Avusturya'nın başkenti Viyana'da dünyaya geldi. Hayatı boyunca maddi ve manevi yönlerden onu destekleyen bir arkadaş çevresi oldu. Schubert, Çek asıllı Lichtenthal'de sevilen ve sayılan okul müdürü ve aynı zamanda amatör müzisyen olan bir baba ve Moravyalı bir annenin oğluydu. Annesi 14 çocuk doğurmuş, bunlardan dokuzu henüz bir yaşına dahi gelmeden ölmüştü. Geriye, Franz Schubert ile birlikte dört kardeşi kalmıştı. Beş yaşına geldiğinde, ilk müzik derslerini ailesinden aldı. Babası ona temel müzik bilgisini ve keman çalmayı öğretti. Franz'dan 13 yaş büyük ağabeyi Ignaz da, piyano dersleri veriyordu. Ancak aradan birkaç ay geçmişti ki, ağabeyi ona piyano konusunda verecek daha fazla bilgi bulamadı: Franz onu geçmişti. Franz'ın olağanüstü yeteneği babasının da dikkatini çekti. Üstelik sesi de çok güzeldi. Ona Lichtenthal korosunun şefi Michael Holzer'den piyano, org ve şan dersleri aldırdı. Lichtenthal korosunun ilk soprano sesli erkek koristi olarak ünü kısa zamanda Lichtenthal'de yayıldı. 9 Ekim 1808'de Viyana'da açılan bir sınavı kazanarak Kraliyet Kilisesi Korosu'na katıldı. Sınavı yapan jüride, dönemin ünlü müzisyeni Kraliyet Orkestrası Şefi Antonio Salieri de vardı. Eğitimini sürdüreceği okul, halk arasında 'cezaevi' adıyla anılıyor, müzik dünyasında katı disipliniyle tanınıyordu. Ancak küçük dâhi için bu, önemli değildi. Kısa zamanda kendini herkese sevdirdi. Burada kaldığı beş yıl boyunca çok şey öğrendi. Özellikle Salieri, bu küçük dehanın yetişmesi için çok çalıştı ve ona her yönden destek oldu. Bu dönemde, Allah vergisi olan bestecilik yeteneği de, patlamaya hazır bir volkan gibi gün yüzüne çıkmaya başladı. Arkadaş çevresinin ve öğretmenlerinin ortak bir kanısı vardı: 'Tanrı ona her şeyi öğretmişti' Okul yaşamı biterken, birçok bestesinin yanı sıra ilk senfonisini de yazmıştı. 1815 yılı, Schubert için bir dönüm noktası oldu. Almanya'da doğup büyüyen İsveç asıllı Franz von Schober, iyi bir aileye sahip, ekonomik sorunları olmayan bir hukuk öğrencisiydi. Schubert'in şarkılarını duyup çok etkilendi ve kendisiyle tanışmak üzere Viyana'ya geldi. Birkaç kez onu evini ziyaret etti. O günlerde, Lichtenthal'deki öğretmenlik görevinden çok sıkılan Schubert, yeni arkadaşına beste yapmaya zaman bulamamaktan yakınıyordu. Schober, ona okulu bırakmasını, ailesinden ayrılıp yalnız yaşayacağı bir eve taşınmasını ve tüm zamanını beste çalışmalarına vermesini öğütledi. Öğretmenlik onun yaratıcılığını köstekliyordu. Fikir güzeldi ancak Schubert'in bunu karşılayacak denli maddi gücü yoktu. Schober, para konusunda endişelenmemesini, tüm giderleri karşılayacağını söyledi. Schubert'e yalnızca beste çalışmaları yapmak kalıyordu. Bu görüşü her iki gencin aileleri de onaylayınca, kiraladıkları daireye taşındılar. Yeni yaşamı Schubert'e oldukça iyi geldi. Arkadaş çevresi genişledi. Kendisinden 30 yaş büyük olan ünlü bariton Johann Michael Vogl ile bu dönemde tanıştı ve kurdukları dostluk, Schubert'in ölümüne dek sürdü. Schubert'in çok arkadaşı vardı. Viyana'da gerçekleştirdikleri arkadaş toplantıları çok eğlenceli geçerdi. Oyunlar oynanır, dans edilir, konuşmalar yapılır ama en önemlisi ve keyiflisi, Schubert en son bestelerini çalarak arkadaşlarını mest ederdi. Şairler, filozoflar, ressamlar, politikacılar, saray görevlileri, aktrisler, şarkıcılar, kısaca hemen her kesimden insanın katıldığı bu toplantılar 'Schubertiade' adıyla anılırdı. 1818 yazına gelindiğinde Schubert, Viyana'dan ayrılıp Kont Esterhazy'nin davetlisi olarak Macaristan'da bulunan Zeleesz'ye gitti. Bu daveti kabul etmesinin ana nedeni, maddi açıdan büyük bir sıkıntıda olmasıydı. Esterhazy'ler müzik âşığı bir aileydi. Kont'un güzel bas sesi vardı. Eşi kontes'in ve 13 yaşındaki büyük kızının kontralto, 11 yaşındaki küçük kızının da soprano seslerinin yanı sıra tümü piyano çalmayı biliyordu. Schubert, Esterhazy'lerin evinde, müzik dolu çok güzel günler geçirdi. Bu arada beste yapmak için de bol zamanı oldu. Fakat Viyana'yı ve arkadaşlarını da özlemişti. Bu nedenle 1819 yılı başlarında Viyana'ya geri döndü. Birlikte kaldığı Schober'in evinde yer olmadığı için, yakın arkadaşı ozan Mayrhofer ile birlikte bir daire kiraladılar. 1822 yılı Schubert için felaketin başladığı yıl oldu. Kendisini ölüme götürecek olan Frengi hastalığının ilk belirtileri onda bu yılın sonlarında görüldü. Birçok tedavi yöntemi uygulanmasına karşın, zaman zaman iyileşmiş görünse de, durumu gittikçe kötüleşti. Ancak hastalığı, çalışmasını etkilemedi ve var gücüyle güzel yapıtlar vermeyi sürdürdü. Çünkü kendisi için 'beste yapmak, yaşamının tek anlamı'ydı. 1827 yılının Mart ayında, Beethoven son günlerini yaşıyordu. Schubert, bu çok sevdiği, hayranlık duyduğu büyük besteciyi ziyarete gitti ve onun 26 Mart 1827 tarihinde düzenlenen cenaze töreninde, çok hasta olmasına karşın, 38 meşale taşıyıcısından biri olarak görev aldı. Ağustos ayındaa Schubert'in rahatsızlığı iyice artmıştı. Fakat o bundan yılmıyordu. Birbirinden güzel yapıtlarını, tüm hastalığına karşın, birbirinin peşi sıra vermeyi sürdürüyordu. Fakat 'inadına yaşamak, inadına birbirinden güzel yapıtlar vermek' amaçlı bu ısrarlı çalışmalarını 19 Kasım 1828 gününden sonra sürdüremedi. Çünkü o gün Schubert'in, ancak 31 yıl sürebilen yaşamının son günüydü. Franz Schubert, öğretmeni ünlü müzisyen Antonio Salieri ve o dönemlerin ünlü baritonlarından Johann Michael Vogl ile yakın bir dostluk kurmasına rağmen; yaşamı süresince müziği, hiçbir zaman o denli yaygınlaşıp ünlenmedi. Maddi açıdan sürekli ailesine ve arkadaşlarına bağımlı kalan Schubert'in, ortaya koyduğu eserler ancak ölümünden sonra ün kazandı. Schubert denince akla 1822 yılında bestelediği ve '8. Senfoni' olarak da bilinen 'Bitmemiş Senfoni' gelir. Schubert'in tamamlayamadığı varsayıldığı için eser, bugün de 'bitmemiş' olarak anılır. 1822 yılında Graz kenti 'Müzik Birliği Derneği'ne onur üyesi seçilen besteci, bu davranışa karşılık olarak bir senfoni bestelemeyi düşünmüştür. Schubert, eserin iki bölümünü orkestralamasıyla tamamlamış, üçüncü bölüm 'scherzo'nun başlarını belirten bir taslakla derneğin başkanı arkadaşı Anselm Hüttenbrenner'e vermiştir. Eseri dinlemek için tıklayın. Schubert'in yapıtın diğer iki bölümünü hayatının geri kalan altı yıllık süresi içinde neden tamamlayamadığı sanat tarihinin karanlık yönlerinden biridir. Hüttenbrenner, bu tamamlanmamış partisyonu derneğe vermemiş, evinde saklamış; yaşlılığında Viyana Müzik Dostları Derneği yöneticisi Johann Herbeck'e bahsetmiştir. Eser hakkında Herbeck'e şunları söylemiştir: 'Dostum bu eseri dinlerken gözlerinin önünde sağlığı asla düzelmeyecek, parlak ümitlerinden hiçbiri gerçekleşmeyecek ve hayatı yarım kalacak bir insanı canlandırmalısın!' Herbeck 1865 yılında Graz'a yaptığı bir gezide Hüttenbenner'e partisyonu sormuş; nota yığınları arasından çıkan ve müzik edebiyatının anıtlarından birini saklayan sararmış kâğıtlar, aynı yıl gün yüzüne çıkmış ve tüm insanlığa sunulmuştur. 'Bitmemiş Senfoni' bazı uzmanlara göre, 'Schubert dehası'nın en saf, en yüce belirtisidir. Bu senfoninin yanı sıra, beş adet de 'Bitmemiş Sonat'ı vardır. Schubert'in bu ölümsüz eserinin birinci bölümü, viyolonsel ve basların sunduğu karanlık bir melodiyle başlar, klarnet ve obua cümleyi kapayarak olağanüstü güzellikteki 'ana tema'yı sunar. Viyolonsellerin 'Laendler Dansı'nı hatırlatan geçişi, bölümü kapsayan genel kötümserlik, ölüm önsezisinin bütün bu tematik malzemeye karanlık bulutlar gibi çöküşüyle sürer. İkinci bölümde ise, kornolar ve fagotun iki mezürlük açısından sonra kemanların tatlı, lirik motifi ustalıklı modülasyonlarla işlenmiş bir temaya bağlanır. Tarifsiz güzellikte sihirli renk ve ışıklarla dokunmuş bölüm düşlü bir bitişle tamamlanır. 1920 yılında, New York'ta senfoninin bitirilmesi için bir yarışma açılmış; ancak yarışmayı kazanacak nitelikte yapıt bulunamamıştır. Fikriyat

Sanat tarihinin karanlık sayfası: Bitmemiş Senfoni

FRANZ SCHUBERT KİMDİR?