İstanbul aşkıyla dile gelmiş 10 şarkı

Rast makamında Curcuna usulünde şarkı Bestekâr, neyzen, nısfiyezen, hanende, musiki hocası ve şair. Bestekâr Neyzen Salim Bey'in kardeşidir. Musikiyi Dellalzade İsmail Efendi'den öğrendi. Ney ve nısfiye sazlarının en iyi icracılarından biridir. Hanende olarak da üstad çizgisine erişmişti. Aksaray Kız Sanayi Mektebi'yle Haseki Hastanesi müdürlüklerinde bulundu. Mevlevi ve Sadi'ydi. Şiirlerinde ''Faik'' mahlasını kullandı. Güftelerinin birçoğunu kendisi yazdı. Öğrencileri arasında VI. Mehmed (Vahideddin), Hacı Kirami Efendi, Hammamizade Osman Bey, Lem'i Atlı, Şeyh Edhem Efendi, Hafız Mustafa İhsan Bey, Hafız Ahmed Nazif Efendi, Hafız Hüseyin Tevfik Efendi ve Şeyh Said Özok gibi musikiciler bulunmaktadır. Klasik çizgide büyük formların bestekarı olduğu kadar gerçek anlamda halka mal olmuş eserler de verdi. 1881 yılında yayınlanan Faiku'l-Asar adlı bir güfte mecmuası bulunan Faik Bey'in ayin, tevşih, şugl, ilahi, kar, beste, ağır semai, yürük semai ve şarkı formlarında bestelediği 600 kadar eserden Türk musikisi repertuvarına ulaşabilenlerin sayısı ancak 170 civarındadır. Nihavend makamında Semai usulünde şarkı İstanbul'la özdeşleşen musiki adamlarının önde gelenlerinden olan bestekâr ve efsanevi sesli hanende. Özel hocalardan Arapça ve Fransızca dersleri aldı. 1887'de mezun olduğu Soğukçeşme Rüşdiyesi'nden sonra bir süre Mülkiye'de okudu. 1889'da devrin İçişleri Bakanlığı'nda memurluk yaptı. Dönemin Resmi Gazete 'sinde 18 yıl yazarlık yaptı. 1907'de memuriyetten ayrıldı ve yalnızca musikiyle uğraştı. Musikide Hafız Yusuf Efendi, Hacı Arif Bey, Hacı Faik Bey, Bolahenk Nuri Bey, Leon Hancıyan, Enderuni Ali Bey ve Rifat Bey'in öğrencisi oldu. Henüz 14 yaşındayken bestelediği bir eserle musiki çevrelerinde tanınmaya başladı. Mahmud Celaleddin ve Said Halim paşalar gibi ileri gelenler tarafından korundu. ''Muhteşem'' sıfatıyla nitelendirilen sesiyle Boğaziçi mehtap âlemlerinin vazgeçilmez hanendesiydi. Okuduğu şarkılar ve gazeller edebi eserlere bile konu olmuş, kendisine ''Boğaziçi Bülbülü'' lakabını kazandırmıştı. Bimen Şen ve Arif Sami Toker gibi bestekârlarının yetişmesine katkıda bulundu. Hayatının son yıllarında kaleme aldığı Hatıralar adlı kitabı, yaşadığı dönemin ve öncesinin musiki dünyası konusunda önemli belgeleri içermektedir. Eserlerinin, dönemin ünlü okuyucuları tarafından plaklara okunup sahnelerde ve radyo mikrofonlarında seslendirilmesi, ününün ülke çapına yayılmasını sağladı. Türk Musikisi repertuvarında bulunan eserlerinin sayısı 170 civarındadır. Uşak makamında Gazel Soğukçeşme Askeri Rüşdiyesi'nde ve Kadıköy Sultanisi'nde okudu. Darülfeyi Musiki Cemiyeti'ne devam etti. Edhem Nuri, Ahmed Irsoy, Ali Rifat Çağatay ve Bestenigar Ziya Bey'in öğrencisi oldu. Darülelhan'a sınavla girdi. Şark Musiki Cemiyeti'nin kurucularındandı. Osmanlı döneminde Muzıka-yı Hümayun, Cumhuriyet döneminde Riyaset-i Cumhur İncesaz Heyeti adlarını taşıyan kurumda hanende olarak çalıştı. 1926'dan itibaren doldurduğu plaklarla Türk Musikisinin ülke çapında yayılmasını sağladı. 1927'de Paris Konservatuarı'nda öğrenim gördü. Türk Musikisi tarihinde ilk solo konseri veren ses sanatçısıydı. Geleneksel okuyuş üslubuyla kendi anlayışını, olağanüstü hacim ve lezzetteki sesiyle birleştirerek soylu bir icra tekniği geliştirdi. Gazel tarzına da farklı bir açılım kazandırdı. 1953'te Konservatuar İcra Heyeti şefliğine getirildi. İmza attığı 150'den fazla eserle İstanbul'la özdeşleşti. Eski tarz meşkten Fransa'daki Batı Müziği eğitimine, Muzıkayı Hümayundan Riyaset-i Cumhur Heyeti'ne, Darülelhan'dan Türk Musikisi Devlet Konservatuarı'na, Fransız Tiyatrosu'ndaki ilk solo konserinden Saray ve Şan sinemalarındaki konserlerine ve taş plaklarından TV ekranlarına kadar, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e bir kültür köprüsüydü. Türk Musikisinde ''milat'' olarak değerlendirilen büyük musikişinaslarındandı. Hicaz makamında Düyek usulünde şarkı İstanbul musikisinin son dönemin popüler bestekârı ve ud sanatçısıdır. Uda büyük ilgi duyduğu halde, musiki çalışmalarına babasının ısrarıyla keman dersleri alarak başladı. Ardından asıl şöhretini sağlayacağı uda geçti. Sadece iki saat ders aldığı Lütfiye Akduman adlı bir amatör müzisyenden başka ud hocası olmadı ve tamamen kendi kendini yetiştirdi. Arkadaşı Avni Anıl'ın önayak olmasıyla Üsküdar Musiki Cemiyeti'ne girdi ve Emin Ongan'ın öğrencisi oldu. Askerliğinin ardından katıldığı İleri Türk Musikisi Konservatuarı'nda musiki bilgilerini geliştirdi. Tanburi İzzeddi Ökte ile Tarık Kip'in ilgileri ve teşvikleri sonucunda 1958'tde sınavla girdiği Ankara Radyosu'nda 1966'ya kadar çakıştı. Daha sonra İstanbul Radyosu'na geçti. Çoğunun sözleri de kendisine ait olan geleneksel çizgiden farklı eserleriyle, özellikle 1970'li yılların başlarından itibaren ses sanatçılarının çokça tercih ettiği ve İstanbul halkının zevkine hitap eden şarkılara imza attı. Genç yaşında hayatını kaybeden Özışık'ın kabri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır. Acemkürdi makamında Semai usulünde şarkı Türk Musikisi tarihine, İstanbul musikisinin en verimli bestekârı olarak geçen musiki hocası, orkestra şefi, arşivci ve notör. 13 yaşındayken girdiği Osmanlı Sarayı'nın müzik merkezi Muzıka-yı Hümayun'da Latif Ağa, Zati Arca ve Guatelli Paşa gibi hocalardan Türk ve Batı musikilerini öğrendi. ''Hünkar müezzini'' ve ''serhanende'' oldu. Halka açık konserler verdi. Kurduğu Musiki-i Osmani Mektebi, Türk Musikisi sivil öğretim tarihine geçen başlıca kurumlardandı. Darülelhan'da hoca, icra heyeti reisi, müdür ve tasnif heyeti üyesi olarak görev aldı. Dini ve ladini beste şekillerinin hemen hepsini örnekleyen 2.000 civarında esere imza attı. Eserlerindeki makam ve usul zenginliği alışılmışın dışındaydı. Kabına sığmaya bir bestekarlık anlayışına sahipti. Klasik beste şekilleri dışında fokstrot, vals, polka, çoksesli marş, kanto, mazurka ve operet türlerinde de eder verdi. İstanbul tabiatı, şarkılarının değişmez dekorunu teşkil etti. Bazı eserlerinde Osmanlı İstanbul'unun geniş mozayiğine ait halk ağzını ustalıkla kullandı. Yaşadığı dönemin toplumsal hayatını canlı bir şekilde yansıtan eserlerinde balo, dans, otomobil, doktor, sinema, tiyatro gibi gündelik hayatla ilgili temaları uçarı, nükteli ve eğlendirici bir dille işledi. Hemen bütün beste şekillerinde eser verdi. Yetiştirdiği öğrenciler, sonraki yıllarda Türk Musikisi'nin sürükleyici isimleriydi. Kurduğu ''İstanbul Opereti'' ve bestelediği 15 operet, Türk operet tarihi için çok önemlidir. Günümüze ulaşan ve binlerce eseri içeren elyazması nota koleksiyonu Türk Musikisi'nin önde gelen repertuvar kaynaklarından biridir. Mezarı, Eğrikapı Kabristanı'ndadır. Hicaz Uzzal makamında Yürük Semai usulünde şarkı İstanbul musikisinin büyük bestekârı, ilköğrenimi sırasında musiki kabiliyeti keşfedildi. Dönemin ünlü hocası Uncuzade Mehmed Efendi'nin; Yenikapı Mevlevihanesi'nde Ali Nutki ve Abdülbaki Nasır dedelerin öğrencisi oldu. Bestelediği ilk eserinden sonra ünü bütün İstanbul'a yayıldı ve III. Selim tarafından saraya alındı. Padişah huzurunda düzenlenen fasıllarına hanende olarak katıldı. II. Mahmud döneminde de sarayda büyük itibar gördü ve padişahın en yakınındaki kişilere verilen ''musahib-i şehriyari'' ve ''sermüezzin'' unvanlarını kazandı. Abdülmecid döneminde alafrangalaşan saraydaki yerini kısmen korudu. Ancak bir süre sonra saraydan tamamen uzaklaştı. Hacca gitmek üzere İstanbul'dan ayrılmadan önce söylediği meşhur ''Artık bu oyunun tadı kalmadı!'' sözü, bu dramatik kopuşu simgeliyordu. Türk Musikisi'nin hemen her beste şeklinde eser veren Dede Efendi, toplumu bütün kesimleriyle kucaklamayı başaran emsalsiz bir yaratıcılığa sahipti. Müziğiyle devrin İstanbul'unun estetik zevkini yönlendirme kudretine sahip bir dahi oluşu, şahsiyetinin belki de en önemli özelliğiydi. Klasik repertuvarın günümüze ulaşmasındaki en önemli köprülerden biriydi. Hac sırasında bestelediği ''Yürük değirmenler gibi dönerler'' güfteli Şehnaz ilahi son eseriydi. Haccını tamamladıktan sonra koleraya yakalanarak Mina'da öldü. Hazreti Hatice'nin kabrinin ayakucu hizasına defnedildiği bilinmektedir. Doğduğu Şehzadebaşı'ndaki bir caddenin adı Dede Efendi Caddesi'dir. Sultanahmet'te, Akbıyık Camii'nin karşısındaki evi ise Tarihi Türk Evlerini Koruma Derneği ve Mimar Prof. Cengiz Eruzun tarafından restore edilmiş ve bugün Türk Musikisi Müzesi olarak hizmet vermektedir. Hicaz makamında Aksak usulünde şarkı İstanbul musikisinin son döneminin en popüler bestekârı ve tanburi. Annesinin etkisiyle 12 yaşında ud çalmaya başladı. İtalyan ticaret Lisesi'ndeki öğrenimini yarıda bırakarak musikiye yöneldi. 19 yaşında tanbura başladı. Bestenigâr Ziya, Kaşıyarık Hüsameddin, Enderuni Celal ve Muallim Kazım beylerden yararlandı, fakat düzenli bir musiki eğitimi görmedi. 1920'de Üsküdar Musiki Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer aldı. İstanbul'un gözde gazinolarının ve saz salonlarının en sevilen müzisyenlerindendi. Sahneye çıkan ilk Türk kadın oyuncu Afife Jale'yle 1933 – 1939 yılları arasında 6 yıl evli kaldı. Kendine özgü bir üsluptaki eserleri 1940'ların başından itibaren büyük ilgi gördü. Sadeddin Kaynak ve Yesari Asım Arsoy'la birlikte dönemin halk tarafından en çok sevilen üç bestekârlarından biriydi. Fanteziler bestelemediği halde popüler olmayı başardı. Eserlerine yönelik ilgi, ölümünden sonra da devam etti. Şarkıları, en ünlü sesler tarafından plaklara okundu. Eserleri radyolarda en sık okunan bestekârlardandı. Bazı şarkıları fasılların gözde parçaları arasında yeraldı. Selahaddin Pınar sevgisi günümüze kadar hiç eksilmedi. 90 civarında eser besteledi. 4 saz eseri dışında bütün eserleri şarkı türündedir. Kadıköy'deki Todori Gazinosu'nda geçirdiği kalp krizi sonucunda öldü. Defnedildikten sonra, vasiyeti gereği, Sabite Tur tarafından mezarı başında bir şarkısı okundu. Mecidiköy'de bir sokağa adı verildi. Bayati makamında Aksak usulünde şarkı Türk Musikisinin son dönemlerinin önde gelen şarkı bestekârı. Dönemin Sayıştay'ında memur olan Hüsnü Bey'le öğretmen Şadiye Hanım'ın oğludur. 1907'de, dönemin İstanbul Teknik Üniversitesi'nde yüksek öğrenimine başladı. Savaş yılları sebebiyle öğrenimine ara verdi ve diplomasını 31 yaşında alabildi. Bayındırlık Bakanlığı'nın çeşitli kademelerinde çalıştı. Bakanlık müşaviriyken emekliye ayrıldı. İlk musiki derslerini babasından aldı. Kemani Aleksan, Kemençesi Salih, Ali Rifat Çağatay, Kemal Niyazi Seyhun ve Udi Nevres Bey gibi müzisyenlerden etkilendi. Yeniköylü Hadi Bey'den ve Rauf Yekta'dan klasik usulde meşketti. Yeni şehirli Ferid Efendi'den edebiyat ve tasavvuf dersleri aldı. Bazı şarkılarının güftelerini de yazdı. Türk Musikisi'nin kendine özgü tavrında okuyan Tokay, klasik usulde yetiştiğinden nota bilmediği için şarkıları yakın dostları Nevzad Atlığ ve Alaeddin Yavaşça tarafından notaya alındı. Nazik, kibar, sevimli ve güzele mültefit bir İstanbul beyefendisi olarak tanındı. İlk eserini bestelediğinde 52 yaşındaydı. Repertuvarda 125 kadar eseri olan Fehmi Tokay, İstanbul'daki Fransız Hastanesi'nde kalp sektesinden vefat etti. Karacaahmet'te medfundur. Nihavend makamında Aksak usulünde şarkı İstanbul musikisinin ünlü ve büyük bestekârı. Çocukluğunda Zekai Dede tarafından keşfedildi. Eyyubi Mehmed Bey'in, Dede Efendi'nin ve Haşim Bey'in öğrencisi oldu. Dönemin genelkurmay başkanlığında memurluk yaptı. 20 yaşlarında Sultan Abdülmecid'e mabeyinci oldu cariyelere musiki dersleri verdi. Ders verdiği cariyelerden bazılarıyla kurduğu ve saray protokolüne aykırı olan aşk ilişkileri yüzünden birkaç kez saraydan çıkarıldı. Sultan Abdülaziz'den sonra Sultan V. Murad ve II. Abdülhamid dönemlerinde de saraydaki görevine devam etti. Kendisine kadar gelen dönemde, geri sıralarda olan ''şarkı'' formunu en öndeki beste şekli haline getirdi. ''Kürdilihicazkâr'' makamını ve ''Müsemmen'' usulünü terkip etti. ''Mecmu'a-i Arifi'' adlı bir güfte mecmuası yayınladı. Kanuni Mehmed Bey, Zati Arca, Leon Hancıyan, Lem'i Atlı, Bimen Şen ve Şevki Bey gibi gelecek yılların çok sayıda önemli müzisyenini yetiştirdi. Yeni bir anlayışla bestelediği şarkılar, gelen bestekârlar üzerinde değil, çağdaşı olan musikicileri de derinden etkiledi. Türk Musikisinin en verimli bestekârlardan biri olarak bilinen ve binden fazla esere imza atmış olan Arif Bey'in bugün repertuvara ulaşabilmiş eserlerinin sayısı 400'e yakındır. Bir kalp krizi sonucunda öldü. Padişah iradesiyle, daha çok hanedan üyelerinin defnedildiği, Beşiktaş'taki Yahya Efendi Dergâhının haziresinde toprağa verildi. Nihavend makamında Düyek usulünde şarkı Profesyonel bir müzisyen olmamasına rağmen Türk Musikisi tarihine geçen başarılı bir bestekardır. Türk edebiyatının büyük ismi Ahmed Rasim'in kızından torunudur. 12 yaşındayken piano dersleri aldı. Dedesi Ahmed Rasim'in meclislerinde Türk Musikisiyle ile tanıştı. Musiki bilgilerini, Leon Hancıyan'dan aldığı derslerle ilerletti. Yükseköğrenimini İktisat Fakültesi'nde yaptı. Yüksek Denizcilik Okulu'nda iktisat ve işletme ekonomisi dersleri okuttu. Dergi ve gazetelerde spor yazarlığı yaptı. Geniş kültürü ve kuvvetli kalemiyle hemen her konuda yazdığı yazılar, büyük ilgi gördü. Bestekârlığa genç yaşında başladı. İstanbul'un gece âlemlerinin, gazinoların ve popüler kültürel çevrelerin çok tanınan, sevilen ve aranan bir simasıydı. Halkın hafızasına mal olan çok sayıda şarkısının güfteleri de kendisine aitti. Özgün, saf, doğal, sempatik, rindmeşrep ve samimi eserleri, döneminde çok tutulduğu gibi, hala sevilerek okunan ve dinlenen şarkılardır. Bütün eserlerinde kullandığı makam sayısı sekizdir. İstanbul'un günlük hayatına mal olan 40 kadar şarkısı olan ve ''İstanbul bestekarı'' sıfatını hakkıyla kazanan Osman Nihat Akın, Yüksek Denizcilik Okulu'ndan emekli olduktan dört yıl sonra 54 yaşında hayatını kaybetti. Kaynak: İstanbul Kültür A.Ş., İstanbul'un 100 Şarkısı

İstanbul aşkıyla dile gelmiş 10 şarkı

NİHANSIN DİDEDEN EY MEST-İ NAZIM