Türkiye’nin yeşil cenneti: Doğu Karadeniz

Trabzon'un Çaykara ilçesine bağlı olan belde doğal güzelliği ve sık ormanlarıylagörenleri kendine hayran bırakıyor. Vadinin ortasında bulunan ve yamaçlardan düşen kayaların Haldizen deresinin önünü kapatmasıyla oluşan göl, 'Uzungöl' doğal sit alanıdır. Deniz seviyesinden 1090 m yükseklikte bulunan Uzungöl çevresinde, trekking, kuş gözlem, botanik amaçlı turların yanı sıra daha yükseklerdeki dağların arasındaki göllere veya yakınlardaki Şekersu, Demirkapı, Yaylaönü gibi diğer yaylalara geziler düzenleme olanağı vardır. Bizans İmparatoru I. Theodosius zamanında (375-395) Atina'dan gelen Barnabas ve Sophranios isimli iki rahip tarafından kurulmuş olan manastır, 6.yüzyılda İmparator Justinianus'un manastırın onarılarak genişletilmesini istemesi üzerine, generallerinden Belisarios tarafından tamir edildi. Sümela Manastırı'nın şimdiki durumuyla varlığını 13.yüzyıldan itibaren sürdürdüğü bilinir. 1204 tarihinde kurulan Trabzon Komnenosları Prensliği'nden III.Alexios (1349-1390) zamanında, manastırın önemi arttı ve fermanlarla gelir sağlandı. III. Alexios'un oğlu III. Manuel ve sonraki prensler döneminde de Sümela yeni fermanlarla zenginleştirildi. Doğu Karadeniz kıyılarının Türk egemenliğine girmesini takiben Osmanlı padişahları pek çok manastırda olduğu gibi Sümela'nın da haklarını korumuşlar, bazı imtiyazlar vermişlerdir. Meryem Ana adına kurulan manastırın 'Sümela' adını 'siyah' anlamına gelen 'melas' sözcüğünden aldığı söylenir. Bu ismin manastırın kurulduğu koyu renkli Karadağlar'dan geldiği de düşünülür. Yavuz Sultan Selim, annesi Gülbahar Hatun'un hatırası için Orta Hisar'ın batısında, Zağnos Köprüsü'nün yakınında bir külliye içerisinde yapıştırdı. Külliyeden cami ile türbe günümüze gelebilmiş; imaret, medrese, hamam ve mektep yıkılmıştır. Kaynaklar Gülbahar Hatun'un ölümünden sonra, 1514 yılında yaptırıldığını gösterir. Caminin inşa kitabesi yoktur. Cami, erken devir Osmanlı mimarisinde ayrı bir plan tipi oluşturan Zaviyeli Camiler grubuna girer. Duvar işçiliği özenlidir. Pencereler, son cemaat mahalli, kemerleri ve minarede koyu gri ve sarımsı beyaz taş kullanılmıştır. Caminin klasik dönem süslemeleri isse günümüzde bozuldu. Bugünkü süslemeler ise son onarımlarda yapıldı. Bir Kıpçak Türkü olan Osman Çavuş'un atalarından gelen ve bir orta Asya süt tatlısı olan sütlacı kendi yorumuyla birlikte yapmasıyla sütlaç; bölgeyle özdeşleşmiş ve 'Hamsiköy Sütlacı' ismini aldı. Trabzon Maçka ilçesi sınırları içinde yer alan Hamsiköy, ismiyle özdeşleşen sütlacının lezzetiyle gerek yurt içinden gerekse yurtdışından turistlerin ilgisini çekiyor. Fırtına deresi, Kaçkar Dağlarının Karadeniz'e bakan yamaçlarındaki derelerin birleşmesi ile oluştu. Rize'nin Ardeşen ilçesinin yaklaşık 2 km. batısında Karadeniz'e dökülen Fırtına deresi, 57 km. uzunluğundadır. Çay bahçeleri içerisinden geçen, üzerindeki kemer köprülerle süslü Fırtına deresi, raftinge elverişli parkurlara sahiptir. 1300'lü yıllarda Halalılar tarafından kurulan Ayder, Rize'nin Çamlıhemşin ilçesinin 19 km güneydoğusunda yer alır. 1350 m rakımda ladin ve kayın ormanlarıyla kaplıdır. Kaplıcası da bulunan yayla, Osmanlı döneminden beri şifalı suyuyla ilgi odağı oldu. Buradaki kaplıca suları, romatizmal eklem hastalıkları, sinir, sindirim, dolaşım sistemi hastalıklarıyla idrar yolları, üreme organı hastalıkları, egzama ve sedef, ergenlik sivilceleri gibi cilt hastalıklarının tedavisinde kullanılıyor. Ayder Yaylası'nda her yıl küçüklü büyüklü pek çok etkinlik düzenlenir. Bölgenin resmi kurumları ve yerel dernekler tarafından düzenlenen bu etkinlikler yılın her mevsiminde devam eder. Fakat en büyük yayla şenliği Haziran ayı içerisinde gerçekleştirilen Ayder yayla şenlikleridir. Oldukça hafif bir tatlı olan Karadeniz'in gözde tatlısı Laz böreği, içi muhallebi dışı yufkadan oluşan şerbetli tatlıdır. Bu tatlının nereden geldiği hakkında bir de rivayet vardır: Kaynanasına çok kızgın olan gelin, şerbet kaynatıp kaynanasının üstüne dökmek ister. Ancak kaynamış şerbeti kaynanasına dökmeye kıyamaz ve şerbeti kaynanasının yaptığı böreğin üzerine döker. Böylece börek tatlı haline gelir. Bazıları Rusların bu böreği Paris'ten alıp Kafkasya'ya götürdüklerini, Türklerin de 'laz böreği' adı altında millileştirdiklerini de söyler Trabzon İmparatorluğu zamanında yapılan Zil Kale, aynı zamanda Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alıyor. Kale, hem yörenin, hem de Bayburt'a ulaşan önemli bir ortaçağ kervan yolu üzerinde güvenliği sağlıyordu. Osmanlıların bölgeyi fethinden sonra kalenin kullanılmaya devam etti. Kale 1. Derece Arkeolojik sit alanı içerisinde yer alır. İlçe merkezinin 15 km. güneyinde, Fırtına Deresi'nin batı yamaçları üzerine kuruludur. Kalenin üzerinde inşa edildiği sarp kaya kütlesi denizden 750 m, dere yatağından yaklaşık 100 m. yükseklikte. Rize'nin en önemli yaylalarından biri olan Pokut yaylası, Çamlıhemşin merkezine 18 kilometre mesafede yer alır. 1800 m'den sonra ağaç türlerinin yetişmemesine rağmen, Pokut yaylası Karadeniz yelini aldığı için burada ağaç yetişmektedir. Diğer yaylalarda 1800 m'den sonra ağaç türüne rastlanılmaz. 2 bin 32 metre yükseklikteki Pokut, şehrin karmaşasından kaçanların uğrak yerlerinden biri. Rize'nin en çok ziyaret edilen şelalerinden olan Palovit Şelalesi, Kaçkar Dağları Milli Parkı içerisinde yer alır. Rize'nin debisi en yüksek şelalelerinden biridir. Gür bir orman içindeki bu ünlü şelale, yaklaşık 15 metre yükseklikten akar. 1696 yılında inşa edilen köprü yörenin en eski köprülerinden. Yuvarlak kemerli ve tek gözlü olarak inşa edildi. 40 metre uzunluğunda ve 20 metre yüksekliğindeki köprünün kemer kısmı düzgün kesme taş, ayakları ise moloz taş olarak inşa edildi. Köprü, Anıtlar Kurulu tarafından tescillendi. Karagöl, Artvin'in Şavşat ilçesinin 25 kilometre kuzeyinde bulunan heyelan set gölüdür. Yamaç araziden kopan heyelan kitlesinin vadi önünü kapaması sonucu çanakta biriken suların birikmesiyle oluştu. Karagöl'ün yüzey alanı 5 hektar ve en derin noktası 33 metredir. Göl alanı, Karagöl Sahara Millî Parkı içerisinde yer alır. Yeşilin her tonunu barındıran Karagöl, kıyısında kamp yapmak için özel bir alanı da barındırıyor. Karaca Mağarası, Gümüşhane'nin 15 km kuzeybatısında Torul ilçesine bağlı Karaca mahallesinin güneybatısında yer alır. Gümüşhane Torul karayolunun 12. kilometresinden korum deresine ayrılan yoldan 4 kilometre sonra Karaca mahallesine varılır. Buradan 20 dakikalık bir yürüyüşle mağaraya varılır. Karaca Mağarası kuru bir mağaradır. Ancak tavan ve duvarlardan sızan sular mağara tabanında büyük gölcükler oluşturdu. Özellikle mağaranın son kesimlerindeki göllerin derinliği 1 metreyi bulur. Dünyanın en uzun ikinci mağarası olarak da kabul edilen mağaranın içinden küçük bir dere akmakta olup, mağaranın üzerinde tarihi bir kale bulunur. Çal Mağarası denizden 1050 metre yüksekte Trabzon'un Çal Köy Beldesi içerisinde yer alır. Mağara girişi, Çal Köy'ünden Çayırbağı Beldesi'ne giden stabilize yolun 1.km'sinden Kulaklık deresi üzerinde bulunur. Çal Mağarası, bir yer altı su kanalıdır. Mağaranın girişi, geniş olmakla birlikte içerisindeki genişlik sürekli değişir. Tavan yükseklikleri kırık sistemlerine bağlı olarak büyük değişkenlik gösterir. Girişten sonra 200.m.'de iki kola ayrılır. Sola ayrılan kol, yaklaşık 150 metre uzunlukta. Bu kolun sonundaki odada dolinden gelen suyun aktığı bir baca vardır. Sağ kolun ulaşılabilen kısmı yaklaşık 400 metredir. Bu kolun yaklaşık altmış metresinde küçük bir göl ve çağlayan yer alır. Çayeli'nin meşhur kuru fasulyesi yurt içinde ve yurt dışında misafirlerini çekiyor. Aynı zamanda bu meşhur kuru fasulye,Çayeli'ne özgü lezzeti, coğrafi işaretle tescillenerek kayıt altına alındı.