Türk edebiyatının diplomat yazarları
Diplomasi ve edebiyat yakın sahalar olmasa da bu alanda vazifelendirilen pek çok şair ve yazar var. Bürokratlık yapan Türk edebiyatının önemli yazarlarını sizler için derledik.
GİRİTLİ AZİZ EFENDİ
Giritli Aziz Efendi, 1797-1798 yıllarında Prusya'ya gönderilen ilk daimi elçidir. Aynı zamanda da yurtdışında ikamet eden sefirler arasındaki ilk yazarlarımızdandır. Hm diplomat hem de yazarımız Giritli Aziz Efendi, Muhayyelat-ı Lüdünn-i İlahi adlı eseri edebiyat tarihimizde hikâyeden romana geçişi temsil eder.
Bu esnada ünlü oryantalist Friedrich von Diez ile ilmi ve felsefi konular üzerine mektuplaşır. Diez, şarkiyat konusuyla ilgili bazı meselelere cevap aradığından Ali Aziz Efendi'ye sorular sorar. Bu sorular önceleri dil ve gramer hususlarıdır. Sonra fesahat ve belagat arasındaki farka geçilir ve akabindeki yazışmalar birçok terimle ilgili alış-veriş çerçevesinde gelişir. Aziz Efendi, Farsça lafızlar açıkladığı gibi, harf sırasına göre tertiplenmiş bir şekilde terimlerin manaların karşılarına yazarak Von Diez'e cevap verir. Aziz Efendi, "stoa" ve "revakiyyun"a karşılık olarak "ehl-i üstüvâne" ifadesini kullanır. Alman şarkiyatçının daha sonra güneşin mahiyeti, aklın nasıl bir şey olduğu, elektrikle yıldırım münasebeti gibi konularda sorular ihtiva eden bir metin gönderir.
Şirde binlerce beyti ezberlemesiyle ve bilhassa 'Muhayyelat' adlı eseriyle tanınan Aziz Ali Efendi, Türkçe ve Farisi şiirler yazmıştır. Muhayyelat adlı eserinde çeşitli hikâyeleri kendine has bir üslupla kaleme almıştır.
Görevi sırasında 1798'de Berlin'de vefat eden Aziz Efendi, orada Müslüman mezarlığına defnedilir.