Süleymaniye Camii’nin hatları

ANA GİRİŞ GÜNEY KAPI KANADI Süleymaniye Camii'nin şadırvanlı avludan camiye girilen ana kapısı, Osmanlı Ahşap Mimarisinin en nadide eserlerinden biri. İki kanatlı olan caminin kapısı önünde bir rüzgârlık; ahşap kapıların üst kısmında ise, sedefli birer levha bulunuyor. Güney kapı kanadı üzerindeki levhada 'Ey bütün kapıları açan Allah'ım' anlamına gelen 'Allahümme ya müfettiha'l ebvab' yazıyor. ANA GİRİŞ KUZEY KAPI KANADI Kuzey kapı kanadında ise, 'Bizlere hayırlı kapılar aç' anlamına gelen 'İftah le na ebvabü'l hayrat' yazıyor. Her iki kapıdaki yazı da 20 x 45 santim ölçülerindedir. ANA KUBBE YAZISI Caminin ana kubbenin ortasında Fâtır suresinin 41'inci ayeti celi sülüs ile yazılıdır. Zemin rengi petrol mavisi; hatlar ise altın varaktır. Daire şeklindeki kompozisyonun orta kısmında dikey harflerin uzatılmasıyla meydana getirilmiş zengin bir geometrik örgü yer alır. 'Şüphesiz Allah, koyduğu düzenden sapmamaları için gökleri ve yeri tutmaktadır. Şayet sapacak olsalar artık O'ndan başka hiç kimse onları tutamaz. Şüphesiz O halîmdir, çok bağışlayıcıdır' anlamına gelen ayetin okunuşu 'İnnallahe yümsikü'semavati ve'l ard en tezula ve lein zaleta in emsekuma min ehadin ba'dihi innehu kane halimen gafura' şeklindedir. Kubbe yazısı 8 metre çapındadır ve iç içe iki daireden meydana gelen kubbe kompozisyonu, yazı dışındaki 2,25 metrelik dairevi bir alana yazılıdır. Yazının iç kısmında dikey harflerin uzatılmasından meydana gelen örgülü kompozisyonun çapı ise 3,5 metredir. ANAKAPI CAMİ İNŞA GÜNEY KİTABESİ İstanbul'daki diğer selatin camilerin inşa kitabelerinde olduğu gibi, Süleymaniye Camii'nin inşa kitabesi de üç bölümden oluşur. İnşa kitabesi, cümle kapısının sağ, sol ve üstünde yer alan yazılardan meydana gelir. Kitabe metni, sağ ve sol kitabelerde dikey, kapı üstü kitabesinde ise, yatay dikdörtgen içine yazılıdır. Mermer zemin üzerine kabartma olarak celi sülüsün zemini koyu renk lacivert ile boyanmış ve yazılar altın varakla kaplanmıştır. Kitabenin metni, devrin Şeyhülislamı Ebussuud Efendi tarafından hazırlanmıştır. Orijinal metin Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde Veliyüddin Efendi bölümü 1552 numarada kayıtlı yazma mecmuanın yedinci sayfasındadır. Kitabeye yazılmış metin 60 kelime kadar kısaltılarak aktarılmıştır. Girişin sağ tarafında yerden 430 santim yükseklikte 115 x 295 santimlik ölçü içinde altı satır olarak yazılan celi sülüs yazının metni şöyledir: 'Tekarrebe ila rabbi'l-azameti ve'l-ceberuti ve hallaki alemi'l-mülki ve 'l-meleketi abdühu'l-muktediru bi'l-kudreti'r-rabbaniyeti ve halifetühü'l-azizu bi'l-izzeti's-subbaniyyeti el-kaimu bi-emri'l-kitabi'l- meknuni ve icrai ahkamihi fi eknafi'r-rabi'i'l-meskuni fatihu biladi-l-meşariki ve'l-megaribi va'llahu bi-nasrihi'l-azizi hatedühü el-galibu maliku memaliki'l-alem zıllıllahi ala kaffeti'l-ümemi sultanu selatini'l-arabı ve'l-acem.' Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şekilde: 'Rabbani güçle kuvvet sahibi olup, ilahi üstünlükle O'nun yüce halifesi olan, ilahi korumayla muhafaza edilen Kitab'ın emrini yerine getirerek yeryüzünün dört bir tarafında yaşayan insanlar üzerinde o Kitab'ın hükümlerini uygulayan, Allah'ın üstün yardımıyla doğuda ve batıda ülkeler fetheden kul, büyüklük ve yücelik sahibine, görünen ve görünmeyen bütün varlığın yaratıcısına yaklaştı. Allah dünya hükümdarlarının hükümdarı, Arap ve Acem şahlarının şahı, güçlü iktidar sahibi bu kulun hâkimiyetini bütün milletlerin üzerine yaysın.' ANAKAPI CAMİ İNŞA KUZEY KİTABESİ 'La-zaler silsiletü saltantihi ila intihai mütesselsileti silsileti'd-devran ve ervahu eslafihi mütenezziheran fi ravzati'r-riyazati enşe'e haze'l-cami'a'r-refi'al- bünyane'l bedayi'a'l-meyyale's-şahikıyyete'l-abkara menen li'n-nasi fi ibadeti'l-meliki'l ma'budi mine'l-akifine ve'l-kaimine ve'r-raki's-sucudi ve kaneti'l-bidayetü fi evahiri cumadi'l-ula li-sene seb'a ve hamsin ve tis'amie ve n-nihayetü fi evahiri zi'l-hicceti'l- haramı es-sene erba'a ve sittin ve tis'a mie. Ketebehu Hasan b.Ahmet el Karahisari.' Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şekilde: 'Onun iktidarı, dünya son bulana kadar devam edecek; atalarımızın ruhu en güzel cennetlerde gezip dolaşacaktır. O kul, bu binası yüksek, benzersiz ve üstün deha eseri muhteşem camiyi, ilahların ilahına kulluk etmeleri için, orada ibadet amacıyla kalan, kıyama duran, rükû eden ve secdeye varan insanlar için inşa edip bağışlamıştır. Caminin yapımına bin beş yüz elli yılı, Mayıs ayının sonlarında başlanmış, bin beş yüz elli yedi yılı Eylül ayının sonlarında tamamlanmıştır. Ahmet el-Karahisari'nin oğlu Hasan yazdı.' ANAKAPI CAMİ İNŞA ORTA KİTABESİ Orta kısımda yer alan 105 x 320 santim ölçülerindeki bu kitabede, Osman Gazi'den Kanuni'ye kadar Osmanlı padişahlarının isimleri bir silsile halinde yazılıdır. İki satır olarak tertip edilen kitabe metninde dikey harfler o kadar ustalıkla dizilmiştir ki, tarih içerisinde Osmanlı hanedanı bir merasim yürüyüşü yapıyor gibidir. Kompozisyon çok başarılıdır. Hareketlere ve tezyini işaretlere yer kalmamıştır. Yazı sağ ve soldaki inşa kitabesinin dizilişinden daha etkileyicidir. Burada isimler arasında ''Bin es-sultan' ifadesinin tekrarının rolü büyüktür. Bu kitabe celi sülüs yazının 16'ıncı asırdaki seviyesini gösteren örneklerin en güzelidir. ''Naşirü'l-kavanine's sultaniye aşirü'l-havakinü'l-osmaniye es-sultan ibnü's-sultan es sultan es-Sultan Süleyman Han bin es-Sultan Selim bin es-Sultan Beyazıt.' Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şöyledir: 'Saltanat kanunlarının yayıcısı, Osmanlı hakanlarının onuncusu, Sultan oğlu sultan, Sultan Süleyman Han oğlu Sultan Selim oğlu Sultan Beyazıt oğlu Sultan Mehmet oğlu Sultan Murat oğlu Sultan Mehmet oğlu Sultan Beyazıt oğlu Sultan Murat oğlu Sultan Orhan oğlu Sultan Osman.' CAMİ LEVHASI: ALİ RADYA'LLAHÜ ANH Avlu yönündeki kuzey fil payesinin üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Ali Radiya'llahü anh' yazılıdır. Hattın etrafında dairesel ahşap profilli bir çerçeve yer alır. Bu dairesel madalyonun ebadı 240 santimdir. Cami 1869 tarihinde mimar Fosatti tarafından yenilendiği sırada, yazı takımları hattat Abdülfettah Efendi tarafından yeniden yazıldı. Abdülfettah Efendi eskinin istiflerine sadık kaldı. 2011'de yapılan son yenileme ile yazı zeminleri sağlamlaştırıldı. CAMİ LEVHASI: ÇİHAR YAR-I GÜZİN ESMASI Mihrabın güneyinde sağ fil payesinin üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Ebu Bekir Radiya'llahü anh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. CAMİ LEVHASI: HASAN RADİYA'LLAHÜ ANH Avlu yarım kubbesi yönünde olan çeyrek kubbeler kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Hasan Radiya'llahü anh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. CAMİ LEVHASI: HÜSEYIN RADİYA'LLAHÜ ANH Avlu yönündeki yarım kubbenin altında, çeyrek kubbe yönünde yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Hüseyin Radiya'llahü anh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. CAMİ LEVHASI: İSM-İ NEBİ Mihrap cephesinin sol üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Muhammed aleyhi's selam' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. Hattın kalem ucu itibariyle Lafza-i Celalle aynı olmadığı etrafındaki bir boşluktan anlaşılır. 'Muhammed' yazısındaki kalem kalınlığının öteki yazılarla aynı olduğu, ekinde ise, 'Aleyhisselam' yerine 'Sallallahü aleyhi ve sellem' yazdığı görülür. 1900-1952 yılları arasında bir onarımda değiştirildiği düşünülen bu yazı, ince kalemle küçük yazılmış olunca, etrafı da öteki levhalara göre fazlaca boş kalmıştır. CAMİ LEVHASI: ÖMER RADIYA'LLAHÜ ANH Mihrap yönündeki doğu fil payenin üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Ömer Radiya'llahü anh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. CAMİ LEVHASI: OSMAN RADIYA'LLAHÜ ANH Avlu yönündeki batı fil payesinin üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı 'Osman Radiya'llahü anh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. CAMİ LEVHASI: LAFZA-İ CELÂL Mihrap cephesinin sağ üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı Lafza-i Celâl 'Allah celle celâlüh' yazılıdır. Diğer levhalardaki onarım ve yenileme çalışmaları bu levhaya da uygulanmıştır. MİHRAP GÜNEY DAİRESEL YAZI Süleymaniye Camii'nin mihrap duvarının sağında ve solunda iki dairesel çini üzerinde hat şaheseri bulunur. Osmanlı sanatının en önemli eserlerinden olan bu yazılar, celi sülüs tekniğiyle yazılmıştır. Ebat olarak 210 santimlik dairelerdir. Bu dairelerde Fatiha Suresi ikiye bölünerek yazılmıştır. Sağda bulunan bu daire içinde birinci-dördüncü ayetler yer alır. Yazının orta kısmındaki dikey harflerin uzatılması ile meydana gelen geometrik örgülerden oluşur. Harflerin gözü olarak tabir edilen kapalı alanları turkuaz renkle boyanmıştır. Lacivert zemin üzerine beyaz olarak yazılan yazılar 16'ıncı yüzyıl çini sanatının zirvesi olarak kabul edilir. MİHRAP KUZEY DAİRESEL YAZI Solda bulunan bu daire içinde beşinci-yedinci ayetler yer alır. Yazının orta kısmındaki dikey harflerin uzatılması ile meydana gelen geometrik örgülerden oluşur. Harflerin gözü olarak tabir edilen kapalı alanları turkuaz renkle boyanmıştır. Lacivert zemin üzerine beyaz olarak yazılan yazılar 16'ıncı yüzyıl çini sanatının zirvesi olarak kabul edilir. MİHRAP ÜSTÜ YAZI Süleymaniye Camii'nde, mihrabın üzerinde celi sülüs yazı ile 115 x 250 santim ebadında bir plaka üzerine Ali İmran suresinin 37'inci ayetinden 'kullma dehale aleyha zekeriyye'l-mihrap' yazısı yer alır. Anlamı ise şu şekildedir: 'Zekeriya ne zaman bulunduğu mihraba girdiyse onun yanında bir yiyecek buldu.' Koyu yeşil bir zemin üzerine harfler, altın varak ile yazılmıştır. Boşluklara rumi motifler kullanılmıştır. Yazının çevresinin üzerinde belli aralıklarla rumi ve tepelik motifleri yerleştirilmiştir. Yazı 90 x 230 santim ebadındadır. MİNBER YAZISI Minber yazısı, nefti yeşil zemin üzerine celi sülüs hatla ve altın varakla yazılmıştır. 'La ilahe illallah Muhammeden resulullah' yazılan levhanın anlamı şöyledir: 'Allah'tan başka ilah yoktur; Muhammed, O'nun kulu ve resulüdür.' Son dönemlerde yapılan restorasyonlarda yapılan yanlış uygulamalardan dolayı sanat eseri olma özelliğini ne yazık ki kaybetmiştir. Yazı 30 x 100 santimlik bir alan içinde yer almaktadır. Fikriyat Cevahir Minaresi'nin her taşında neden elmas bulunuyor? Kanuni Sultan Süleyman'ın hükümdarlığında 'Muhteşem Yüzyıl' olarak bilinen bir devre haşmetli eserlerle mührünü bastı Mimar Sinan. 'Kalfalık eserim' dediği Süleymaniye Camii'nde öyle mimari incelikler kullandı ki, bugünün teknolojisi bile onun tekniğine erişemedi. Bundan tam 461 yıl önce ibadete açılması vesilesiyle, Süleymaniye Camii'nin bilmediğiniz sırlarına ulaşmak için tıklayın. 'Mübarek gecelerde kandiller yakarlar; her biri yirmi iki bin kandil ve asılmış avizeler...' Türk ve dünya tarihinin en büyük gezgini ve en büyük seyahatnamesinin yazarı olan Evliya Çelebi, gözlemleriyle o günün dünyasına adeta ışık tuttu. Evliya Çelebi, kaleme aldığı Seyahatname'de, İstanbul'un siluetine şekil veren Mimar Sinan'ın eşsiz eseri Süleymaniye Camii ile ilgili de geniş bilgiler vermişti. Süleymaniye Camii'ni, Evliya Çelebi'nin dilinden okumak için tıklayın.

Süleymaniye Camii’nin hatları

“Ey bütün kapıları açan Allah’ım”

ANA GİRİŞ GÜNEY KAPI KANADI