Osmanlı’nın pirüpak mekânları

Ünü İstanbul'dan dünyaya yayılan tarihi hamamlar şehrin bize sunduğu en güzel keyif adreslerinden. Kendinize bir hamam keyfi hediye etmek sizce de güzel olmaz mı? AYASOFYA HÜRREM SULTAN HAMAMI 'Umut ederim ki, zamanın sonuna ve kıyamete dek yaptıklarıma göz gezdirecek temiz yürekli dostlar, çabamdaki ciddiyet ve gayreti öğrendiklerinde; insaflı bir gözle bakıp, beni hayır dualarıyla yâd ederler, inşallah.' (Mimar Sinan) İstanbul'da Ayasofya Müzesi ile Sultanahmet Camii arasında yer alan Türk hamamı; Kanuni Sultan Süleyman'ın eşi Hürrem Sultan tarafından, Mimar Sinan'a 16. yüzyılda (1556 – 1557) Ayasofya'nın yanına, 532 yılında tamamen yıkılan tarihi Zeuksippos Banyoları'nın bulunduğu yere inşa ettirilmiştir. 1910 yılına kadar aktif olarak kullanılan hamam, uzun yıllar kapalı kalmıştır. Sultan Ahmet cezaevinin dolu olduğu zamanlarda mahkûmların da tutulduğu hamam, dönem dönem kâğıt ve benzin deposu olarak da kullanılmıştır. İstanbul'un abidevi eserlerinden olan Ayasofya Hürrem Sultan Hamamı 1957–1958 yıllarında onarılmış ve 2008 yılına kadar kamuya ait halı satış mağazası olarak kullanılmıştır. Klasik devir Osmanlı hamamları üslubundaki yapı, çifte hamam şeklinde ve 75 m uzunluğundadır. Bu hamamda, Türk hamam mimarisinde bir yenilik olmak üzere ilk defa kadınlar ve erkekler kısmı aynı eksen üzerinde yapılmıştır. CAĞALOĞLU HAMAMI Cağaloğlu Hamamı İstanbul'un en büyük çifte hamamlarındandır. 1741 yılında yapılan bu görkemli yapı, İstanbul'un en büyük hamamlarından biri. Geniş kubbeleri, fıskiyeli mermer havuzu ve işlemeli sütunlarıyla göz kamaştıran Cağaloğlu Hamamı, ziyaretçilerine sunduğu geleneksel kese köpük masajı terapisiyle bir zaman yolculuğu yaşatıyor adeta. Dönemin padişahı I.Mahmut'un Ayasofya Külliyesindeki kütüphanesine ve Aya Sofya Camiine gelir sağlamak için yaptırılmıştır. Hamamın planını Hassa Mimarı Süleyman Ağa çizmiş ve hamam, Abdullah Ağa tarafından inşa edilmiştir. ağaloğlu Hamamı'ndan önce aynı yerde Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın bir sarayı vardı. Bu yapı 1740 senesinde yandı ve arsasında Cağaloğlu Hamamı'nın yapımına başlandı. 1768 yılında Sultan III. Mustafa tarafından şehrin artan su ve odun ihtiyacı nedeniyle büyük hamam yapılmasının yasaklanmasından önce yapılan son büyük hamam olması nedeniyle tarihte ve günümüzde büyük önem taşımaktadır. Yerebatan Sarnıcı yakınında bulunan eserin mimari yapısında, yapının soğukluk ve sıcaklık bölümlerinin düzenlenişinde, Barok üslubu klasik Osmanlı mimarisinde olmayan yenilikler göze çarpmaktadır. Erkek bölümünde, büyük bir kubbeyle örtülü soyunmalıktan, küçük bir kubbe ve yedi tonozla örtülü soğukluğa geçilir. Sıcaklık da sekiz mermer sütunu bağlayan kemerlere oturan büyük bir kubbe ile örtülüdür. Ortada büyük bir göbek taşı, köşelerde kubbeli halvet hücreleri bulunmaktadır. Kadınlar ve erkekler için ayrı bölümleri olan çifte hamamın, kadınlar çıkışı hamam sokağına, erkekler çıkışı caddeye bakar. Cağaloğlu Hamamı'nın camekânını geniş bir kubbe örter. Camekânın çevresinde konsollar üzerine bina edilmiş soyunma odaları bulunur. Hamamın orta yerinde; tek parçalık mermerden, geniş bir havuz vardır ve havuzun orta yerinde üç katlı enfes bir fıskiye yer almaktadır. Hamamın ılıklığındaki dört mermer ayak üzerine oturtulmuş geniş kubbe ve yedi beşik kubbe, yapının çatısını oluşturmakta ve buradan hamamın hararesine geçilmektedir. Harare; işlemeli sekiz mermer sütun üzerine oturtulmuş geniş ve heybetiyle göz kamaştıran bir kubbeyle örtülüdür. ç yüz yıldır bütün ihtişamı ile ayakta duran Cağaloğlu Hamamı günümüzde halen restorasyon yapılmadan, gelen ziyaretçilerine sadece fiziksel değil, ruhsal bir tarihi deneyim yaşatıyor. Burada geçmiş yüzyılların kokusuyla zaman kavramı önemsizleşiyor. KILIÇ ALİ PAŞA HAMAMI İstanbul'un Tophane semtindeki Kılıç Ali Paşa Hamamı, Kılıç Ali Paşa Camisi'nin yanında 1580-1583 tarihlerinde Kaptan-ı Derya Ali Paşa (Uluç Ali Reis) tarafından Mimar Sinan'a ustalık döneminde yaptırılmış hamamdır. Etrafını saran sokaklar ve meydanın zemin kotu sonradan yükseldiği için bugün çukurda kalmıştır. Mimar Sinan Medresesi sokağından, basamaklarla inilerek ve bir rüzgârlıktan geçilerek mermer döşemeli bir soyunmalığa girilir. Camekân kare planlıdır ve bu mahallin duvarları kenarında dolaşan taştan bir set vardır. Günümüzün hamam ihtiyaçlarını karşılamak için bu setin üstüne mekânı çepeçevre saran, iki katlı, ahşap, soyunma ve dinlenme amaçlı hücreler eklenmesi 16. yüzyıl mimari etkisini azaltmıştır. Bu soyunma hücreleri nedeniyle sedirlikler üzerinden başlayan kemerler ve alt pencereler bu hücrelerin arkasında kalmıştır. Tophane meydanına bakan kuzey cephesi ile batı cephesindeki kemerli pencerelerin izleri görülebilmektedir. Doğudaki kapının iki yanında kalan pencereler ise hamamın bu cephesine 19. yüzyılda eklenen sıra dükkânların arkasında kalmıştır. Hamamın restorasyon projesinde yapılmak istenen, yapıya yeniden Mimar Sinan devri özelliklerini kazandırmak, aynı zamanda da günümüzün ihtiyaçlarına göre düzenlemektir. Sedirlikler, oturma ve sohbet bölümleri tamamen açık bırakılarak daha önce kapatılmış olan pencereler ve kemerlerin açığa çıkması sağlanmıştır. Açık dolap üniteleri ve soyunma kabinleri olan bir galeri katı yeniden düzenlenmiştir, böylelikle trompların da açığa çıkması sağlanmıştır. Yapıya yük ve zarar vermemek için sistem olarak tamamen ahşap kolon, kiriş ve döşeme olarak öngörülmüştür. Olduğu düşünülen şadırvan da yeniden konulmuştur. Giriş saçağı orijinalinde de karşısındaki Kılıç Ali Paşa Cami gibi olduğu tahmin edilerek yeniden tasarlanmıştır. Soyunmalık üstü fener, sıcaklık üstü havalık ve bütün fenerlerde kullanılan fil gözü camlar, Mimar Sinan'ın Ayasofya hamamından örnek alınarak tasarlanmıştır. Soyunmalık ve sıcaklık bölümlerinin üstleri kurşunla kaplanacaktır. Külhan ve su depoları yenilenerek kullanılır hale getirilecektir. Hamamın dış beden duvarlarında değişime uğramış bölümler restore edilecek, bitkilerden temizlenerek orijinal haline dönmesi sağlanacaktır. Alt katta kapatılan pencereler açılacak yapıya uygun malzemelerle yeniden yapılacaktır. Giriş kapısı ve yan süsler temizlenerek özgün kapı açığa çıkarılacaktır. GALATASARAY HAMAMI İstanbul'un Beyoğlu ilçesi İstiklal Caddesi'nde bulunan tarihi Galatasaray Hamamı, Galatasaray Külliyesi içerisinde yer almakta olup 1481 yılında Sultan II. Beyazıt tarafından inşa ettirilmiştir. Galatasaray Hamamı'nın yapımı gizemli bir hikâyeye dayanmaktadır. Sultan Beyazıt, dönemin şu anki Galatasaray Lisesi ve Galatasaray Hamamı'nın yer aldığı arsada gezinirken zamanın sayılan zatlarından olan Gül Baba'ya ait bir kulübe gözüne çarpar ve Sultan Beyazıt Gül Baba ile tanışıp bir dileği olup olmadığını sorar. Gül Baba ise cevaben bu arsaya yüzyıllara hükmedecek ve içerisinde büyük bir mektep ve büyük kubbeli hamam bulanacak bir külliye yapılmasını diler. Sultan Beyazıt bu dileği aynen kabul eder ve 1481 yılında külliyeyi inşa ettirir. Yüzyıllardır faal olarak hizmet veren Galatasaray Hamamı, birçok paşaya, kadıya, sadrazama ve padişaha hizmet etmiştir. Gül Baba'nın yatırı halen külliye içindedir. Galatasaray Hamamı, hamam kültürünü ve hamam sefasını yaşamak isteyenler için İstanbul'da gidilmesi gereken yerlerden birisidir. AĞA HAMAMI Ağa Hamamı 1454 yılında Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet tarafından inşaa ettirilmiştir. Fatih Sultan Mehmet'in ve şehzadelerinin özel hamamı olarak kullanılmıştır. O yıllarda Beyoğlu bölgesi yerleşim yeri değildi ve padişahlar avlanmak için Beyoğlu bölgesine gelirlerdi. Fatih Sultan Mehmet'de 1454 yılında av evi olarak Beyoğlu'nda bu binayı inşaa ettirtmiştir. Üst iki kat daire altında da hamam olarak tasarlanmıştır.1844 yıllarında Abdül Mecid tarafından büyük bir tadilat görmüştür. Osmanlı Hükümetinin son yıllarına kadar padişahlar ve ve şehzadeleri tarafından kullanılmıştır.