Nobel Ödülü ile ilgili 15 ilginç gerçek

Nobel Ödülleri'nin geçmişi, tarihin en ilginç ironilerini barındırıyor. Nobel Ödülü, Alfred Nobel'in 1895 tarihinde açıklanan vasiyeti ile 'insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek' amacı ile ilk olarak 1901 yılında verilmeye başlandı. 'Dinamitin babası' olarak anılan Alfred Nobel, 100 kadar fabrikanın ve çok büyük bir servetin sahibiydi. İsmi, ölüm, patlama ve savaş ile hatırlanacak; buluşu, aynı anda çok daha fazla insanın öldürülmesine sebep olacaktı. 1901 yılından bu yana tıp, fizik, kimya, edebiyat ve barış alanlarında verilen bu ödülün 'kimlere layık görüldüğü' sorusu daima sorgulandı. Zira pek çok defa ödülün 'Nobel komiteleri tarafından muhalefeti güçlendirmek için seçilen kişiler'den oluştuğu gün yüzüne çıktı. Nobel ailesi birçok hayatın son bulmasına sebep oldu. Bir deney sırasında fabrikalarındaki patlamada küçük kızları hayatını kaybetti. Ama Alfred Nobel bu büyük kayba rağmen vazgeçmedi ve bugün dinamit olarak bildiğimiz patlayıcı icat edip geliştirdi. Alfred Nobel'in dinamit buluşunu bu kadar önemli kılan ise patlayıcı maddeden ziyade bu patlayıcıları kontrol edebilmesiydi. Çünkü o zamana dek nitrogliserin bazlı patlayıcılar vardı yani istenildiği alan istenildiği kadar zarar vermek oldukça zordu. Alfred Nobel kısa sürede 100 kadar fabrikanın ve çok büyük bir servetin sahibi oldu. Ne yazık ki ismi bu başarılar yerine ölüm, patlama ve savaş ile hatırlanacaktır. Onun buluşu insanlığın aynı anda çok daha fazla insanın öldürülmesine sebep olacaktı. Alfred Nobel'in bu dünyaya kattığı iki önemli şey vardı. İlki savaşlarda kullanılacak en önemli araçlardan biri olan dinamitin icadıydı. İkincisi ise Nobel Ödülleri'dir. Bu ödüllerin verildiği alanlardan biri insanların savaşı engellemeye itmesini amaçlasa da amacını karşılayamıyor. 10 Aralık 1896 yılında hayatını kaybeden Alfred Nobel vasiyetinde 'tıp, fizik, kimya, edebiyat ve barış' alanında insanlığa büyük hizmet sağlamış kişilere Nobel Vakfı aracılığıyla ödüller verilmesini istedi. 'Bana kalsa tüm silahları cehenneme yollardım, silahların ait olduğu yer orasıdır' diyen bir kişi bütün insanlığın yaşamını tehdit edecek bir patlayıcının keşfini yapmış olması ironiktir. Barış kategorisi neden ve nasıl çıktı sorusuna gelirsek, Alfred Nobel'in icat etmiş olduğu dinamit ve balistik gibi tahrip edici maddeleri icadına karşın bir telafi, bir tazmin çabası olduğu yönündedir. ABD Başkanı Barack Obama'nın da 2009'da Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmesi dünya kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştı. Göreve başlamasının henüz dokuzuncu ayında, böylesine önemli bir ödüle layık görülmesi Obama'nın kendisini de şaşırtmış, 'Akademiden böyle bir karar beklemiyordum' ifadeleri uzun süre gündemde kalmıştı. Komite Obama'nın yaptıklarıyla bu ödülü hak ettiğini savunsa da Obama'nın özellikle Irak ve Afganistan'daki politikaları tepki çekmişti. Üstelik Obama, ABD ordusunun başkomutanıydı ve ordu hala savaştaydı. Kazananın ödülü kabul ettikten sonraki altı ay içerisinde halka açık bir konferans vermeleri gerekiyor. Ayrıca ödülü kazananların gece kıyafeti giymeleri şart. Tarihin en tartışmalı 'Nobel' ödülü Bugüne kadar Nobel Barış Komitesi'ne yapılan en sert eleştirilerden biri 1973 yılında gerçekleşti. Avrupa'da yükselen İslamofobi'nin dili haline gelen ve Müslümanları ötekileştirmede bir basamak olan 'Medeniyetler Çatışması' tezi ile ünlenen Henry Kissinger'a o yıl, Nobel Barış Ödülü verildi. Gerekçe ise Vietnam'da barışı sağlamak için gösterdiği çabaydı. Komite bu kararı ile kamuoyunda ve dünyada yükselen sesler ile karşı karşıya kaldı. Çünkü Henry Kissinger, Vietnam'da barışı sağlamak yerine Vietnam Savaşı'nın bizzat mimarıydı. Nobel Ödülü aday kayıtları, ödül verildikten sonra elli yıl saklı tutuluyorlar. Kazananlar ödülü kazanana kadar aday olduklarını bilmiyorlar. Nobel Ödülü 'soykırım' destekçisinin oldu 2019 Nobel Edebiyat Ödülü'ne, Avusturyalı yazar Peter Handke layık görüldü. Handke'nin Srebrenitsa katliamına ilişkin sözleri ve Bosna kasaplarına verdiği destek, ödülü eleştirilerin odağı haline getirdi. Türkiye, Arnavutluk ve Hırvatistan, ödülün Handke'ye verilmesine tepki olarak İsveç'te bugün yapılacak olan törene katılmayacak. Nobel Ödülü'ne layık görülen Peter Handke, Bosna Hersek'te yaşanan soykırımı inkâr etmesi ve 'insan kasabı' olarak anılan eski Sırp lider Slobodan Milosevic'e duyduğu hayranlığı her fırsatta dile getirmesi ile tanınıyor. Handke, Kosova'da savaş sürerken yayımlanan bir makalesinde 'Sırpları destekliyorsanız, ayağa kalkın' ifadelerini dahi kullanmaktan çekinmemişti. Nobel Ödülü'nü reddeden ilk kişi Jean-Paul Sartre, gerçekliğin içerdiği problemlere, döneminin sosyal sorgulamalarına duyarlı bir entelektüel olarak yaşadı. Ayrıca düşüncesi ve yaşamı arasındaki bağı her an yeniden oluşturmaya çalışmış bir filozoftur. 1964'te Nobel edebiyat ödülü ona verildi ama Sartre, Nobel komitesinin 50-60'lı yıllarda soğuk savaş döneminde ABD'den yana taraf tuttuğu gerekçesiyle bu ödülü reddetti. Gandhi kazanmaya bir hayli yaklaşmıştı, üç kez aday gösterilmişti. Komitenin eski direktörlerinden Geir Lundestad, Gandhi'nin Nobel Ödül'üne sahip olanlar listesindeki yokluğunu ödül tarihindeki 'en büyük ihmal' olarak nitelendirdi. Nobel Ödülü aday kayıtları, ödül verildikten sonra elli yıl saklı tutuluyorlar. Kazananlar ödülü kazanana kadar aday olduklarını bilmiyorlar. Alfred ekonomi kategorisinde Nobel Ödülü verilmesini hiç düşünmedi. Fakat İsveç Merkez Bankası 1968 yılında Ekonomi Bilimlerinde Ödülü'nü oluşturdu. Nobel'de 48 kadın ödül alırken, erkeklerde bu sayı 832... Leo Tolstoy, Joseph Stalin, Benito Mussolini, Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt, Mahatma Gandhi ve Adolf Hitler Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterildi. Ancak hiçbiri bu ödülü kazanamadı. Üç kişiden fazla kişiyi içeren gruplarda kazananları komite tarafından belirliyor. Eğer üç kişi seçilirse ödülün nasıl bölüştürüleceği de aynı şekilde belirleniyor.