'Kara Elmas'ın tarihi yolculuğu

Zonguldak'ta, taş kömürünün yer altındaki üretimine dair şartların yansıtıldığı, Türkiye'nin ilk taş kömürü müzesi olma özelliği taşıyan 'Maden Müzesi', her geçen gün artan ziyaretçi sayısıyla maden tarihine ışık tutma misyonunu sürdürüyor. Zonguldak kömür havzasında 1840'tan bu yana kömür üretiminde kullanılan kazma, baret, fener, maske, çizme ve haberleşme cihazları gibi araç gereçler ile kömürün oluşumuyla ilgili görsel ve yazılı materyallerin yer aldığı müze, geçen yıl yaklaşık 13 bin kişiyi ağırladı. 6 bin 932,79 metrekarelik alan üzerinde inşa edilen Zonguldak Maden Müzesi 9 Aralık 2016 tarihinde hizmete açıldı. Söz konusu alanda müze binasının yanı sıra Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) İş Güvenliği VE Eğitim Daire Başkanlığına ait Eğitim Ocağı, Müze ve Eğitim ocağı personeli tarafından kullanılan atölye ve işliklerinde olduğu bina ve alanın girişinde güvenlik kulübesi bulunuyor. Bahçe kısmen teşhir alanı olarak kullanılmakta. Ayrıca Zonguldak Limanı'nda bulunan Maden Şehitleri Anıtı'nın müze bahçesine taşınma işlemleri devam ediyor. Müze Binası fuaye, teşhir salonları, toplantı salonu, depolar ve idari birim odalarından oluşuyor. Fuaye alanında kömür- şehir ilişkisi ele alınmış. Tanıtım odasında 10 dakikalık Zonguldak tanıtımından sonra salonuna alınan ziyaretçilere, Zonguldak'ta kömürcülük hakkında tarihi ve teknik bilgiler veriliyor. İkinci kat vitrinlerinde iş güvenliği, topoğrafya, sağlık, sosyal bakım ile ilgili malzemeler ve eğitim kitapları sergileniyor. Üçüncü katta ise kömürün kok türevleri, fosiller ve kömürün oluşumu anlatılıyor. 18'inci asır sonlarında sanayi dallarının duyduğu ihtiyacı karşılamak amacıyla yurt içinde bulunmayan taşkömürünün ithali yoluna gidilmişti. Özellikle donanma, devrin teknolojik gelişmesine ayak uydurmaya çalışırken; Tophane, Darphane ve Tersanede taşkömürünün talebini arttırmış, hazinenin ödemelerde çektiği zorluklar yanında ithalin gerektirdiği mali külfetler hızla yükselmiş, nihayetinde karşılanamaz olmuştu. Bu durum karşısında 'Tersane Ümaresi' tarafından ihtiyacın yurtiçinde yapılacak araştırmalar sonucu bulunacak kömür kaynakları ile giderilebileceği düşünülmüş ve faaliyete geçilmişti. Devletin bütün kademelerine konu ile ilgili yazı ve taşk kömürü örnekleri gönderilmek suretiyle bu gibi taşlardan buldukları takdirde ihsan-ı şahaneye mazhar olacakları bildirilmişti. 8 Kasım 1829 günü Bahriye erlerinden Uzun Mehmet tarafından Karadeniz Ereğlisi Köseağzı Değirmeni Viran Deresi boyunda taş kömürü mostrasının bulunması sonucunda devrin Padişahı İkinci Mahmut tarafından 5 bin kuruş mükafat ve 600 kuruş aylık ile ödüllendirildi. Bu keşif bu günkü kömür işletmeciliğinin temelini oluşturuyor. Zonguldak Kömür havzasında maden kömürü üretimine 1848 yılında başlandı. Üretimle birlikte havza donanmanın ihtiyacını karşılamak ve 'Hazine-i Hassa' tarafından yönetilmek üzere 30 bin kuruş devlet vergisi mukabilinde Yahudi Galatalı sarrafların kurduğu kömür kampanyasına kiraya verilmişti. Havzaya John ve George Berkeley adlı İngiliz maden mühendisi kardeşlerin gelmesi sonucunda Kozlu ve Üzülmez Bölgesinde ilk kuyular açılarak sahilde demiryolu döşeme çalışmaları yapıldı. Kırım Harbinin çıkması üzerine, bu defa, müttefik donanmanın ihtiyacını karşılamak için havza ocakları İngiltere devletine bırakılmıştır. 'Hazine-i Hassa' tarafından kontrol edilen havzanın yönetimi İngiltere'nin eline geçti. Bu dönemde dekovil hatları, yeni demiryolları döşenmiş ve maden direkleri ile düzenli olarak tahkim edilen ilk ocaklar açıldı. 1865 yılında padişahın emriyle havzanın yönetimi 'Ereğli Livası Kaymakamı ve Maden-i Hümayun Nazırı' adı ile Mirliva Dilaver Paşa'ya verildi. Havzayı bir harabe halinde bulan yeni idare, hukuki, idari, teknik ve özellikle sosyal bir düzen kurmak için yüz maddelik bir nizamname hazırladı. 'Ocakların idare tarzı, kömür teslim usulleri, maden direği temin işleri, madenin yalnız işletme hakkının verilmesi, kimseye temellük olunmaması, işçilerin kazalanmaması' durumlarını içine alan 8 bölümlük eser hazırlandı. 1878 yılında, 289 sayılı ve 1910 tarihli 'Teskere-i Samiye' ile haritası çizilmek suretiyle havzanın sınırları tespit edildi. Tren ve dekovil hatları döşenerek ocaklara numara ve damarlara isim verildi. Kömür üretiminin % 40 oranında ihracına müsaade edilmesi ile kumpanya devri başladı. Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), Türkiye Kömür İşletmelerine bağlı Ereğli Kömür İşletmeleri (EKİ) müessesinin, 19 Ekim 1983 tarihinde ayrı bir genel müdürlüğe dönüştürülmesiyle kuruldu. Ancak, Zonguldak havzasında 1848 yılında başladığı kabul edilen taş kömürü madenciliğinin mirasını üstlendiği için 1848 yılında kurulduğu kabul edilir ve amblemlerinde bu yıl kullanılır. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümlerine tabi bir kamu iktisadi teşebbüsüdür. 11.12.1984 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Ana Statüsünde Kuruluş amacı şöyle belirtilmiştir: 'Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak, taş kömürü rezervlerini en iyi şekilde değerlendirerek ve ülkenin taş kömürü ihtiyacını karşılayarak yurt ekonomisine katkıda bulunmak.'

'Kara Elmas'ın tarihi yolculuğu

İLK TAŞ KÖMÜRÜ MÜZESİ