İstanbul'un bilinmeyen adaları

İstanbul'un boynuna dizilmiş bir kolyenin nadide taşları gibidir. Şehre uzaklıkları 2.3 ile 15.5 kilometre arasında değişen bu adalar, Büyükada, Heybeliada, Burgazada, Kınalıada, Sedefadası, Yassıada, Kaşıkadası, Sivriada ve Tavşanadası olmak üzere toplam 9 tanedir. Ancak bunlardan İstanbul'a en yakın olanları ve İstanbullular tarafından en çok rağbet görenleri ise Büyükada, Kınalıada, Burgazada ve Heybeliada'dır. 9 asıl adanın beşi yerleşime açıkken, kalan dört adada yerleşim bulunmuyor. Zaman içinde Kınalıada'ya Ermeniler, Burgazada'ya Rumlar, Büyükada'ya Yahudiler ve Heybeliada'ya da genellikle Türkler yerleşmişlerdir. Günümüzde adaların popülâsyonu da tıpkı İstanbul'unki gibi daha kozmopolit bir hal almıştır. YAZLARI ADAYA GELEN AİLELERİN İKİNCİ EVİ Günümüzde adalar özellikle yaz aylarında yoğun bir iç turizm hareketine sahne olmaktadır. Bölgenin nüfusu, yaz aylarında kış aylarına göre yaklaşık olarak 10 katına yakın bir artış göstermektedir. Hafta sonları ise bu oran daha da artar. Adalardaki yerleşik nüfusun çoğu İstanbul'da çalışarak her gün vapurla gidiş geliş yapar. Evlerin çoğu ise İstanbul'da yaşayan ama yazları adaya gelen ailelerin ikinci evi olarak kullanılmaktadır. ESKİDEN PRENSLER SÜRGÜN EDİLİRDİ Adalar, İstanbulluların nefes alma yeri, ayrı bir dünyası konumunda. Adalar denildiğinde Anadolu yakasında, Bostancı'dan Kartal sahile paralel uzanan iki sıra şeklindeki Prens Adaları akla gelir. M.Ö. 569'da İmparator 2. Justinianus tarafından saray ve manastır yaptırılan adalar, aynı zamanda Bizans döneminde Prenslerin sürgün edildiği yer olması sebebiyle Prens Adaları olarak anılmaktaydı. SEDEF ADASI (TEREBİNTOS) İstanbul adalarının en doğusunda yer alan Sedef Adası derinliği 11-13 metre arasında olan bir deniz altı sırtı ile Büyükada'nın güney yarısına bağlıdır. Yakın tarihte iskâna açılmış olan adada çoğunlukla yazlık villalar bulunmaktadır. Adaların yerleşime açık olan en küçük adasıdır. Motorlu araç ve fayton kullanılmamaktadır. Adanın etrafı doğal plajlarla çevrili olup sahil şeridi halka açıktır. Ada 1850 yılında Tophane Müşiri Damad Ferit Paşa'nın mülkiyetine geçmiştir. Bu dönemde adaya zeytin ağaçları dikilmiş ve çeşitli sebzeler yetiştirilmiştir. Ada paşanın ölümünden sonra bakımsız kalmıştır. Birinci Dünya Savaşı sürecinde İstanbul'un işgali sırasında müttefiklerin eline geçen Yavuz Zırhlısı uzun bir süre burada demirlenmiştir. Bu süreçte adadaki tüm ağaçlar kesilmiştir. Günümüzde adada Ferid Paşa'nın torunları tarafından kurulan konut kooperatifi, inşa ettirilen villalar ve dikilen ağaçlar yer alır. SİVRİADA Sivriada, piramide benzeyen sivri bir kayalıktan oluştuğu için Sivriada diye tanınıyor. Adada Bizans dönemine ait tescilli manastır, kilise ve sarnıç kalıntıları bulunuyor. Sivriada, son dönemde yeni plan ile turizm ve kültürel tesis alanı olmayı amaçlıyor. Planlara göre adaya otel ve kültürel alanlar yapılıp kamuya açılacak. İSTANBUL'UN KAYIP ADASI VORDONOSİ İstanbul'un kayıp adası olarak bilinen Vordonosi, Maltepe sahilinden 700 metre uzaklıkta bulunuyor. Tarihi ise yaklaşık 1200 yıl öncesine dayanıyor. Kayıp ada, 1010 yılında meydana gelen büyük İstanbul depreminde sular altında kalmıştır. Bölgede yaşayanlar dışında pek bilinmeyen Vordonisi, aslında iki adadan oluşuyor. Biri büyük, diğeri küçük Vordo olarak geçen adalar, İstanbul'un 10'uncu ve 11'inci adalarını oluşturuyor. Bizans tarihçisi Semavi Eyice tarafından 1936'da kayıtlara geçen Vordonosi'nin, hemen karşısındaki Küçükyalı'da Satyros Manastırı'nın (Küçükyalı Arkeoloji Müzesi) ikizi olduğu biliniyor. Savaş zamanı prenslerin kaçış tüneli olarak bu kanalı kullandıkları söyleniyor. DEMOKRASİ ŞEHİTLERİ ADASI (YASSIADA) Sahillerinin denize dik iner ve kuzeyinde küçük bir liman yer alır. İstanbul'un fethiyle birlikte üzerindeki manastır sahipsiz kalmıştır.Ada İngiltere'nin İstanbul Sefiri Sir Henry Bulwer tarafından 1859'da satın alınmıştır. Bu dönemde ada üzerinde çeşitli yapılar inşa edilmiştir. Daha sonra Mısır Hidivi İsmail Paşa'ya satılmıştır. Ada tarihsel dönem içerisinde özellikle 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra ihtilal yönetimi tarafından adada kurulan Yüksek Adalet Divanı sonucunda asılarak şehit edilen Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın idamıyla bir demokrasi ayıbının yaşandığı ada olarak bilinmektedir. Yassıada Mahkemeleri olarak anılan bu dönem sonrasında ada tekrar Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na verilmiş ve eğitim faaliyetleri 1978 yılına kadar sürdürülmüştür. 1993 yılında tesis İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi'ne devredilmiş ancak fakülte 1995 yılında adadan taşınmıştır. TAVŞAN ADASI Prens adaların bir üyesi olan Tavşan Adası diğer bilinen ismiyle Balıkçı Adası, ağaçsız, çıplak bir kara parçasıdır. Adada hem küçüklüğü hem de çoraklığı sebebiyle yerleşim yeri yoktur. Ada tavşanı çok olduğu için halk bu adaya Tavşan Adası ismini takmıştır. KAŞIK ADASI Marmara Denizi'nde Avşa Adası'nın hemen yakınında olan ve ters dönmüş kaşığa benzeyen Kaşık Adası, ismini görüntüsünden alıyor. Zamanında satıldığı için özel mülkiyet olması nedeniyle adaya ziyaret gerçekleştirilemiyor. Ancak kayık veya motorlar vasıtasıyla denizalanı kullanılabilmektedir. İNCİR ADASI Denize olan tutkusuyla bilinen ünlü iş adamı Rahmi Koç'un 1974'te Tuzla'da satın aldığı adanın önceki sahibi, Fransız bir kadındı. Asıl adı İncir Adası olan adanın, Koç ailesiyle özdeşlemesi sebebiyle halk arasında Koç Adası olarak biliniyor. Rahmi Koç, burada özel misafirlerini ağırlıyor onun dışında adaya uğramıyor. Koç Adası Tuzla sahilden rahatça görülebilmektedir. BÜYÜKADA Yüzölçümü5.4 kilometre olan Büyükada, anlaşılabileceği gibi Marmara Denizi'nde yer alan adaların en büyüğüdür.Bir dönem Troçki'nin sürgün olarak yaşadığı adanın en yüksek tepesinde Aya Yorgi Kilisesi bulunmaktadır. Kiliseye yaklaşırken yolda yer alan çalı ve ağaçlara bağlanmış pek çok iple karşılaşabilirsiniz. Hıristiyanlar tarafından hac yeri olarak kabul edilen bu kilise, her yıl özellikle 23 Nisan ve 24 Eylül tarihlerinde, dileklerin kabul olacağına inanan hemen her dinden insanın akınına uğrar. Geçmişi sürgünlerle anılan ada Megale, Prinkipos, Demonissia, Prinkepo, Kızılada (toprağa rengini veren demir madeninden dolayı) ve Prens Adası gibi isimlerle anılmıştır. Ada, yapısal olarak bir boyun ile ayrılmış iki tepe görünümündedir. Güney bölgesi Yüce Tepe (Ayios Yeorios) ve Kuzey bölgesi İsa Tepesi (Hristos) olarak isimlendirilir. Adanın diğer iki önemli tepesi ise Nevruz (Tepeköy) ve Avcı Tepesi'dir. Adalarda bakır madeninin yanı sıra bol miktarda demir madeni vardır ve toprağın kırmızı olması da bu madenlerdendir. En çok demir madeni çıkan yer ise Büyükada'nın doğusundaki alandır ve bu nedenle bu bölge Maden olarak adlandırılır. HEYBELİADA (HALKİ/BAKIR) Burası Büyükada'dan sonra yüzölçümü olarak en büyük ikinci adadır. Heybeliada diğer adalarla karşılaştırıldığında kışın da canlı bir hayata sahiptir. Bunun sebebi burada bulunan bahriye okulları ve lojmanları, Papaz (Ruhban) okulu, sanatoryum, kiliseler ve lisedir. Bölgede Bizans döneminde maden işleri, ticaret okulu, kilise ve manastırlarla şarapçılık günlük yaşamda ön planda geliyordu. Osmanlı döneminde ise çamlıkların, balıkların ve otellerin çokluğu nedeniyle daha çok sayfiye yeri olarak kullanılmıştır. Ayrıca yine Osmanlı döneminde Fener ve Kudüs Patriği Heybeliada'da ikamet etmekteydi. Bu nedenle ada, özellikle Ortodoks mezhebinden pek çok patrik metropolit ve diğer din adamlarının mezar ve hatıralarını barındırmaktadır. Tarihsel süreçte Dimoniso, Khalky, Halkitis ve Halki gibi isimlerle anılmıştır. Bu isimler arasında özellikle Halki ismi yoğunlukla kullanılagelmiştir. Halki ismi Yunanca bakır anlamına gelen Halkos'dan türemiştir. Ada sakinlerinden Demoniso tarafından işletilen bakır madeni nedeniyle de adanın Demoniso isminiyle anıldığı olmuştur. Bu madenin M.Ö. 4.yy. kadar işletildiği, madenin denizle bitişik olması ve Çam Limanı'nın da kazılması nedeniyle bölgenin ay biçimini aldığı (Çam Limanı Koyu) düşünülmektedir. Bakır madeni içerisinden ayrıca altın da elde edildiği, altının ayrıştırılma işleminin ise Konstantin isimli bir patrik tarafından gerçekleştirildiği belirtilmektedir. KINALIADA (PROTİ) Kınalıada, Marmara Denizi'nde yer alan adaların en küçüğüdür. Burası en çok adanın en yüksek tepesinde Hıristo Manastırı ile bilinmek tedir. Manastırın kurucusu, yaşamı, dostlarının ihanetine uğrayarak tarihe bir ibret hikâyesi olarak geçen Bizans imparatoru Romanos IV. Diogenis (Batı ve Osmanlı literatüründe Romen Diyojen olarak geçer)'dir. Diyojen, 1071 yılında Anadolu'ya girmek isteyen Selçukluları durdurmak için harekete geçmiş, yapılan savaşta mağlup olmuştur. Hacı olmak için Kudüs'e giden Diyojen'in ardından tahtını elinden almak için planlar yapılmış ve hac dönüşü İzmir'de pusuya düşürülerek gözleri oyulmuştur. Ardından bir kayığa bindirilen devrik hükümdar Kınalıada'ya getirilerek kendi yaptığı manastıra hapsedilmiştir. BURGAZADA Tarihteki adı 'Antigone' olan ada, adını Büyük İskender'in eski generali Antigonos'tan alıyor. Antigonos'un oğlu Demetrios Poliyorketes, Hz. İsa'dan önce 298 yılında Boğaz'ın serbestliğini sağlamak ve imparatorluğu ele geçirmek için Marmara Denizi'ne geldiğinde, babasının adını Burgaz'a vererek onu ölümsüzlüğe kavuşturmuş. İstanbul'un fethinden sonra Türklerin eline geçen ada, Rumca 'Pyrgos' adını almış. Bu isim zamanla değişerek Burgaz haline gelmiştir. 19. yüzyılda ise yerli Rumlar ve İstanbul'daki diğer yabancılar için tatil yöresi konumuna gelmiş. Sokaklarında dolaşırken İspanyolca ve İbranice konuşmalar duyabileceğiniz Burgazada'da Aya Yani Büyük Ortodoks Mabedi, üç çanıyla ünlü Aya Yorgi Karipi Kilisesi ve aynı adlı kilisenin aşağısındaki yamaçta yer alan manastır, adada görmeniz gereken başlıca eserler arasında yer alır. Adadaki tek müze ise ünlü Türk yazar Sait Faik Abasıyanık'a ait evdir. Kitaplarını burada yazan ve hayatının son 10 yılını da yine Burgazada'da geçirmiş olan yazarın yaşadığı ev, olduğu gibi korunarak müze haline getirilmiştir.