Eyüpsultan’da bulunan tarihi yerler

Eyüp Sultan Cami, İstanbul'un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından Ebu Eyyüb El Ensari'nin türbesinin yanına yaptırıldı. 1458 yılında inşası tamamlanan yapı, payitahtın ilk kubbeli selatin camisidir. *Ebu Eyyüb El Ensari kimdir? Ebu Eyyüb el- Ensari, İslam ile şereflendikten sonra Hz. Peygamber'in yanından hiç ayrılmadı. Eyüp Sultan olarak da bilinen sahabe, O'nun yaptığı bütün savaşlarda sancağını taşıdı. Hz. Muhammed (sav), Mekke'den Medine'ye göç ettiğinde, onu evinde ağırlamasıyla İslam aleminde 'mihmandar-ı nebi' olarak anıldı. Peygamber mihmandarı: Ebu Eyyûb El-Ensari 📌 Eyüp Sultan Cami, külliyenin bir parçasıdır. Fatih Sultan Mehmet, Ebu Eyyüb El Ensari'nin kabrinin bulunmasıyla ilk önce türbe ardından cami ile birlikte medrese, aşhane, hamamdan oluşan külliyeyi inşa ettirdi. ➡ Hadîkatü'l-cevâmi'de yer alan bilgiye göre Eyüp Sultan Cami'de mübarek gün ve gecelerde mevlid okunması için pek çok vakıflar yapıldı. *Hadîkatü'l-cevâmi: 18. yüzyılda Hüseyin Ayvansarâyî'nin kaleme aldığı eser, o zamanda kadar İstanbul'da mevcut cami, tekke ve zâviyeler hakkında bilgi verir. *Ebu Eyyüb El Ensari'nin mezarı nasıl bulundu? Rivayete göre, Sultan II. Mehmet İstanbul kuşatması sırasında Akşemseddin'den Ebu Eyyüb Ensari'nin kabrinin yerini bulunmasını istedi. Akşemseddin 'Sultanım, ben her gece şu semte bir nur indiğini görmekteyim.' diyerek kabrinin yerini gösterdi ve baş ve ayakuçlarına birer çınar ağacı dikerek kabrin yerini işaretledi. Fatih Sultan Mehmet, Akşemseddin'i sınamak için dikilen bu iki çınar ağacını yerlerinden çıkartarak, bugün iç avluda bulunan setli yere diktirdi ve parmağındaki yüzüğü de çıkartıp mezarın bulunduğu yere gömdürdü. Ertesi gün, Akşemseddin geldiğinde çınar ağaçlarının bulunduğu yere uğramadan kabrin olduğu yere gelip asasını mezarın ortasına dikti. Bir rivayete göre iç avludaki iki çınarın bulunduğu yüksek yer, Eyüp Sultan'ın gasledildiği yerdir. Ayak altında kalmaması için etrafı çevrilerek yükseltildi. 12 maddede İstanbul'un manevi fatihi Akşemseddin 📌 Osmanlı'da yaşanan 1766 Depremi'nden Eyüp Sultan Camii de etkilenerek neredeyse tamamen yıkıldı. 1800 yılına gelindiğinde ise III. Selim, minareleri ve temelleri dışında aslına sadık kalarak camiyi yeniden inşa ettirdi. İkinci inşası 28 ay gibi kısa sürede tamamlandı. *Büyük İstanbul Depremi 22 Mayıs 1766 Perşembe günü, güneş doğduktan yarım saat sonra İstanbul tarihinin en büyük depremlerinden biri yaşandı. İzmit'ten Tekirdağ'a kadar uzanan geniş alanda etkili oldu. Depremin artçıları aylarca devam etti. 📌 Caminin tek büyük kubbesi, altı taş sütuna oturtuldu. Sağ ve sol tarafta bulunan çift şerefeli zarif minareler, Sultan III. Ahmed tarafından yaptırıldı. ➡ Caminin ilk inşasında önünde revaklı medrese odaları mevcuttu. Türbe, avlunun içinde yer alıyordu. Fakat III. Selim'in döneminde yeniden inşa edildiğinde tamamen farklı bir düzen oluşturuldu. Türbe, avlunun dışında kaldı ve iki yanlardaki medrese odaları da kaldırıldı. Caminin eski hali için Evliya Çelebi şunları kaleme aldı: 'Bu Fatih Sultan Mehmed Han yapısıdır ki, sevabını Hz. Ebû Eyyûb'e hediye eylemiştir. Bir kubbelidir. Mihrab tarafında yarım kubbesi daha vardır. Lâkin o kadar yüksek değildir. Caminin içinde sütun yoktur. Orta kubbe etrafında sağlam kemerler vardır. Mihrabı ve minberi san'atlı değildir. Hünkâr mahfeli sağ taraftadır. İki kapılıdır. Biri sağ tarafta yan kapısı, diğeri kıble kapısıdır. Kıble kapısı üzerinde celi hat ile şu târih yazılmıştır: Hamdü lillah beyt-i ma'mur oldu bu. Sağ ve solda iki minaresi vardır.' *Evliya Çelebi kimdir? Evliya Çelebi, dünyanın en büyük seyyahlarından biridir. Kırk yılı aşkın bir süre boyunca hemen hemen bütün Osmanlı ülkesini ve diğer memleketleri dolaşarak Türk kültür tarihinde örneğine rastlanmayan büyük bir seyahatnâme kaleme almış ve günümüzde önemi giderek artan bu eseriyle âdeta bütünleşmiştir. Öğün sınırlarını aşan bir lezzet: Peynir ve çeşitleri 📌 Cümle kapısının önünde etrafı parmaklıklı bir set ve çimen sofa yer alır. Parmaklığın dört köşesinde de çeşmelere bulunur. 'Hacat Çeşmeleri' veya 'Kısmet Çeşmeleri' adı verilir. Cami iki kat pencere sistemiyle aydınlatılır. ➡ Caminin avlusunda Fatih Sultan Mehmet'in kendi elleriyle diktiği rivayet edilen çınar yer alır. ➡ Çimen sofada, rivayet edildiğine göre Ebu Eyyüb El Ensari gasledildi. Ayak altında kalmaması için etrafı çevrildi. ➡ Caminin dışında yer alan sebillerden bayramlarda şerbet dağıtılırdı. Bundan dolayı da şerbethane olarak da anılır. ➡ Caminin yanında yer alan imarethanedeki kazanlarda yoksullar için aş kaynatılır ve günde iki kez yemek dağıtırdı. Eyüp Sultan Cami'nin içinde yer aldığı levhada şu beyitler yazılıydı: Yetişmez mi bu şerin haklına bu nimet-i Bari ➡ Türbenin giriş kısmında Peygamber Efendimizin (sav) ayak izinin yer aldığı pano mevcuttur. ➡ Türbenin iç kısmına Al-i İmran suresinin 193'üncü âyeti nakşedildi. 'Rabbimiz! Doğrusu biz 'Rabbinize inanın!' diyerek, imana çağıran bir davetçiyi işitip iman ettik. Rabbimiz! Günahlarımızı bağışla, kötülüklerimizi sil ve bize iyilerin ölümünü nasip et.' ➡ Türbe duvarlarında ise Tevbe suresinin 72, 100, 117 ve 119'uncu âyetleri yazılıydı. 'Allah mümin erkeklere ve mümin kadınlara içinde ebedî olarak kalmak üzere altından ırmaklar akan cennetler ve adn cennetlerinde güzel meskenler vaad etmiştir. Allah'ın rızâsı ise hepsinden büyüktür, işte büyük bahtiyarlık da odur.' (Tevbe suresi, 72. ayet) 'Muhâcirlerin ve ensarın ilkleri ile onlara güzelce uyanlardan Allah hoşnut olmuştur, onlar da O'ndan razıdırlar. Onlara, sonsuza dek hep içinde kalmak üzere altından ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır. Büyük bahtiyarlık işte budur.' (Tevbe suresi, 100. ayet) 'Şu bir gerçek ki Allah, peygambere ve -içlerinden bir grubun kalpleri kaymaya yüz tutup, arkasından Allah tövbelerini kabul buyurduktan sonra- o sıkıntılı zamanda peygambere bağlılıklarını koruyan muhacirlere ve ensara lutfuyla muamele etti. Allah onlara karşı çok şefkatli ve merhametlidir.' (Tevbe suresi, 117. ayet) 'Ey iman edenler! Allah'a karşı gelmekten sakının ve doğrularla beraber olun.' (Tevbe suresi, 119. ayet) ➡ Türbeye nakşedilen bu ayetlerde Ebû Eyyûb el-Ensârî'ye duyulan hürmetin yanı sıra onun salih bir kimse olduğu vurgusu yapılır. Nitekim ensar ve muhacirler övülüp, onlara güzelce uyanlardan Allah'ın razı olduğu buyrulan ayetler özellikle nakşedilmiştir. Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından Tevbe suresini dinlemek için tıklayın ➡ I. Ahmet, Ebu Eyyub el-Ensari'nin sandukasının gümüş şebeke ile çevirerek, türbe ile iç avlu arasına bir duvar ördürdü. ➡ II. Mahmud döneminde, 1819 ve 1820 yılları arasında türbenin altındaki kuyu sularını taşmasının önlemek için bir dehliz açıldı. Külliyeye sultanların yanı sıra birçok devlet adamı da katkıda bulundu. Bunun nedeni sahabeye hizmet ederek Allah rızasını kazanmaktı. Çandarlı Halil İbrahim Paşa şadırvan, Sinan Paşa ise bunun üzerine bir köşk yaptırdı. ➡ Saltanat geleneği olan kılıç kuşanma merasimi de burada gerçekleşirdi. ➡ Sefer zamanlarında, İstanbul'da bulunan âlim ve hâfızlar, Eyüp Sultan Camii'nde toplanıp Kur'an-ı Kerim'den birer cüz okurlar, hatim tamamlandıktan sonra ordunun muzaffer olması için dua ederlerdi. ➡ Kanuni Sultan Süleyman, I. Selim gibi birçok padişah Ebu Eyyüb El Ensari'ye duyulan saygıdan dolayı sefere çıkmadan önce buraya gelip dua ederdi. Osmanlı'nın ihtişamlı saltanat geleneği: Kılıç alayı ➡ Eyüp Sultan Türbesi'ni ziyaret etmenin bir adabı vardı. Öyle ki bunun için eserler dahi kaleme alındı. Hasan ibn Es-Seyyid'in Menâkıb-ı Ebû Eyyûb el-Ensârî 'Alemdârı Resûl adlı eserine göre buraya gelen kimse ilk önce iki rekât namaz kılmalı, sevabını da sahabenin ruhuna bağışlamalıdır. Ardından türbeye yaklaşarak sahabe selamlanmalı sandûkanın baş ve ayak ucunda olmak üzere iki kez dua etmelidir. Son olarak bir dua daha ederek isteklerinin gerçekleşmesi için sahabenin himmeti istenmelidir. (Osmanlı İstanbulu'nda Müstesnâ bir Ziyâretgâh: Eyüp Sultân Türbesi, Feray Coşkun) Eyüpsultan'da sahabelerden Hz. Cabir Bin Muhammed El Ensari, Hz. Ebu'd Derda el Ensar, Hz. Edhem, Hz. Ka'b, Hz. Abdü's Sadık Amir İbn-i Same, Hz. Hafir'in makamının bulunduğu belirtilir. ➡ Eyüp Sultan Türbesi'nin etrafında defnedilerek, sahabenin şefaatine nail olmak istenirdi. Birçok önemli şahsiyet burada defnedilmek istedi. ➡ Fatih Sultan Mehmet'in sakası Mustafa Ağa, Osmanlı'nın önemli âlimi Ali Kuşçu, ilk türbedarlardan Yûsuf ibn Şeyh Halîl burada defnedilen en erken isimlerdir. ➡ Caminin deniz tarafına açılan kapısının hemen yanında Kıbrıs fatihi Mustafa Paşa'nın, şadırvan avlusuna açılan ikinci kapının yanında ise dârüssaâde ağası Beşir Ağa türbesi vardır. ➡Devlet adamlarından Semiz 'Alî Paşa, Lâlâ Mustafâ Paşa, Gürcü Mehmed Paşa türbenin çok yakınında defnedildi. ➡ I. Ahmed'in eşi Mâh-ı Fîrûz Hatice Sultan türbenin arkasında, III. Ahmed'in kızı Sâliha Sultan ise dış avluda gömülüdür. ➡ Eyüp Sultan'a çıkan ve kılıç merasiminde kullanılan Cülus Yolu üzerinde birçok kimsenin türbesi mevcuttur. II. Selim'in annesi Mihr-i Şâh Sultan, III. Mustafa'nın kızları Hatice ve Beyhân Sultan, II. Mahmud'un kızı Âdile Sultan, Sadrazam Hüsrev Paşa bunlardan bazılarıdır. ➡ Şeyhülislam Ebûssu'ûd Efendi, Osmanlı'nınönemli sadrazamı Sokullu Mehmed Paşa Eyüp Sultan'da medfundur. Ayrıca Sultan V. Mehmed Reşâd da burada defnedilmiştir. Osmanlı hükümdarları arasında Eyüp'te medfun olan ilk ve tek padişahtır. ➡ Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri olan Mahmud Paşa tarafından 1577 yılında Mimar Sinan'a yaptırıldı. ➡ Defterdar Caddesi ile Zal Paşa Caddesi arasında yer alan yapı hakkında Evliya Çelebi 'Seyahatname'sinde şunları belirtti 'Camilerin en güzeli Zal Paşa'dır ki irem bağı içinde iki tarafı yol ve pek parlaktır. Osmanlı ülkesinde olan vezir camileri içinde bundan nurlusu yoktur. 366 cam billur ile süslüdür... Minberi, mihrabı, müezzin mahfelleri ince sütunlarını Sinop kalasındaki minberden başkasında görmedim.' Rengarenk görüntüleriyle kış aylarına renk katan 10 çiçek ➡ Mimar Sinan, diğer eserlerinden farklı olarak yapıya iki sıra pencere arası açıklıklar yerleştirdi. ➡ Külliye ilk inşa edildiğinde medrese, türbe ve çeşmeden oluşurken sonradan cami yapıya eklendi. ➡ Cami, büyük kubbe ve onu üç taraftan saran mahfillerden oluşur. Büyük kubbeyi, mihrap ve ayak kısmına oturtulan kemerler taşır. İstanbul'un en eski yerleşim yerlerinden biri olan #Eyüpsultan, Mekke, #Medine ve Kudüs'ten sonra en çok ziyaret edilen dini merkezlerden biri olma özelliğine sahiptir. https://t.co/IHdJFsyW6p — Fikriyat (@fikriyatcom) February 7, 2021 ➡ Külliyenin Defterdar Caddesi'ne açılan avlu kapısından girildiğinde sağ tarafta medrese odaları, sol tarafında ise Zal Mahmud Paşa'nın türbesi yer alır. ➡ Paşa ile aynı gün vefat ettiği düşünülen eşi Şah Sultan'ın da türbe içerisinde medfundur. ➡ Sultan II. Mahmud zamanında harap hale gelmesinden dolayı, padişahın buyruğuyla tadilat edildi. İstanbul'da yaşanan büyük 1894 yılındaki depremde külliyede ciddi hasarlar oluştu, batı taraftaki tonozları ve minaresi yıkıldı. ➡ Zal Mahmud Paşa, 1553'de Şehzade Mustafa'nın ölümüne dahil olduğu için halkın camiye girmediği bu sebeple de uzun müddet yapının cemaatsiz kaldığı söylenir. *Zal Mahmud Paşa kimdir? Bosnalı olan Mahmud Paşa, Enderun Mektebi'nde eğitim gördü. 1567 yılında vezir oldu. 1572'de ise II. Selim'in kızı Şah Sultan ile evlendi. Peçevî Mustafa Efendi, bu devlet adamının 'akranları arasında kıymeti' olduğundan bahseder. ➡ Hüsrev Paşa tarafından Eyüp Bostan İskelesi'nde inşa ettirildi. Kitabesi olmayan yapının dış cephesi tamamen mermer kaplıdır. ➡ Buraya talebeler ve diğer kimseler için 1015 cilt kitap vakfedildi. Sonraki ilaveler ile sayısı 714 yazma ve 445 basma esere ulaştı. Lavanta ve kültürel mirasımızın merkezi: Afşin ➡ Kütüphanenin vakfiyesine göre buradaki üç hâfız-ı kütüb, okuyuculara kitap verilmesinin yanı sıra onların korunmasıyla da görevliydi. ➡ Birinci hâfız-ı kütübe 500, ikincisine 200, üçüncüsüne 100 kuruş aylık tahsis edildi. Bu ücretler alanında, dönemin en yüksek aylıklarıydı. ➡ Vakfiyede kütüphanenin çalışma saatleri ile ilgili özel bir hüküm yoktu. ➡ Bir ihtisas kütüphanesi hükmünde olan bu yerde Celâleyn, Beydâvî, Tefsir-i Kaşifi, Şifâ-i Şerîf, Şerhü'l- Siraciye, Şerhu'l-Mevâkıf, el-Burhan mine'l-Mantıkuş-Şifa, Hâşiye ʿalâ Metâliʿi'l-enzâr, Keşfüz-Zünun, Şakayık-ı Numaniye gibi hadis, tefsir ve tarih kitapları yer alırdı. ➡ Ayrıca Gülistan tercümesi, Hüsn ü Aşk, Hikayat-ı Cemşîd ü Hurşîd, Çenginâme, Hûbân-Nâme, Sâkînâme gibi edebi eserler askeri kanunnameler, nefer talimi, kıyafet nizamnamesi, levazım-ı askeriya nizamnamesi gibi farklı devletlerin ordu tüzüklerinin tercümeleri, Tercüme-i Risale-i Bonapart, Kavaid-i Harbiye-i Bonapart, Rusya Askerinin Vazifeleri, Rusya'nın Piyade Talimi gibi dış ülkelerin siyasi ve askeri teşkilatını inceleyen tercümeler yer alırdı. Karadeniz'in görmeniz gereken ahşap camileri... ➡ Kütüphanedeki eserler 1914 yılında Sultan Selim'deki Medreset'ül-Mütehassinin'e 1918'de ise Süleymaniye Kütüphanesi'ne nakledildi. Daha sonra ilk bulunduğu yere geri dönen el yazmaları Haliç'e yakın olmasından dolayı rutubetten etkilendi ve 1957 senesinde Süleymaniye Kütüphanesi'ne taşındı. ➡ Atıl durumda kalan yapı, 1990'da kısmen tamir edilerek kubbeleri kurşunla kaplatıldı. Kütüphanenin karşısında Hüsrev Paşa'nın türbesi yer alır. *Hüsrev Paşa kimdir? Hüsrev Paşa, II. Mahmud'un kaptan-ı deryası ve Sultan Abdülmecid'in ilk sadrazamıdır. Yetim ve öksüzlerin himaye etmesiyle tanınan paşa, ünlü isimler yetiştirdi. Kaptan-ı derya Halil Rıfat Paşa, Sadrazam Ethem Paşa bunlardan birkaçıdır. ➡ Osmanlı padişahların tahta çıktığı Cülus Yolu, Eyüp Sultan'ın türbesinin iç avlusu kapısının karşısında yer alır. ➡ Tahta çıkan hükümdarlar, Eyüp Sultan Türbesi'nde kılıç kuşanma merasimini gerçekleştirmek üzere bu yolu kullanırdı. ➡ Osmanlı yönetim geleneklerine göre sultan, ekseriyetle Topkapı Sarayı'ndan denizyolu ile Eyüp'teki Bostan İskelesi'nde iner, Cülus Yolu'ndan yürüyerek Eyüp Sultan Türbesi'ne girerdi. Burada kılıç kuşanırdı. Unutulmaya yüz tutmuş 20 Osmanlıca kelime ➡ Cülus Yolu'ndaki binek taşı, padişahın kılıç kuşanma töreni için geldiği Eyüp Sultan'da atına kolayca binmesi ve inmesi için kullanılırdı. ➡ Cülus Yolu'ndaki binek taşı ise cülus merasiminin başlangıç noktasını oluştururdu. ➡ Rami Çiftliği ve Topçu Kışlası olarak da geçen yapı, 1780'li yıllardan sonra Sultan III. Mustafa tarafından inşa ettirildi. Sefer çıkacak orduya lojistik destek buradan sağlanırdı. ➡ Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra çok büyük bir işlev gördü. Sultan II. Mahmud'un Asakir-i Mansure-i Muhammediye adlı askerleri buraya yerleştirildi ve yeni ordunun merkezi oldu. ➡ 1836-1837 yıllarında Mühendishane talebeleri Harbiye Mektebi'ne taşınınca 'Fünun-ı Harbiye-i Mansure' olarak da anıldı. Kırım Harbi'nde Sultan Abdülmecid'in karargâhı olarak kullanılan kışlaya son şeklini II. Abdülhamid verdi. Fakat kışlanın ilk mimarının kim odluğu belirlenememiştir. Rami Kışlası, ortası açık avlulu dikdörtgen planlı inşa edildi. Hünkar kasrı, koğuşlar, zabit daireleri, çamaşırhane, hamam, revir, mutfak ve cephaneliklerden oluşuyordu. Kışla, 1980'li yıllara kadar ordu tarafından kullanıldı. Askerler bu alanı terk ettikten sonra uzun müddet atıl durumda kaldı. Yapı, Anıtlar Kurulu'na geçtikten sonra Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Türkiye'nin en büyük kütüphanesini kurmak için çalışmalar başlatıldı. Restorasyonunun tamamlanmasından sonra 6 milyondan fazla kitabın okuyucular ile buluşması planlanıyor.

Eyüpsultan’da bulunan tarihi yerler

EYÜP SULTAN CAMİİ