Evliya Çelebi'nin hac yolculuğu

Evliya Çelebi, 25 Mart 1611 tarihinde, İstanbul, Unkapanı'nda doğdu. Evliya Çelebi, eğitiminin ilk aşamasında daha çok babasının Unkapanı pazar yerindeki dükkânına gelen bilgili ve çok yönlü tanıdıklardan yararlandı. Sonraki yıllarda Unkapanı'nda Hamid Efendi Medresesinde yedi yıl eğitim gördü. 1635 yılında, akrabası Silahdâr Melek Ahmed Paşa vasıtasıyla Ayasofya Câmii'nde IV. Murad Han ile tanıştırılan Evliya Çelebi, yüksek seviyede devlet ve bilim adamlarının yetiştiği Enderun Mektebi'ne kabul edildi. Dünyanın en büyük seyyahı: Evliya Çelebi Türkçeyi düzgün ve etkili kullanabilen Evliya Çelebi, Enderun Mektebi'nde Arapça, Farsça ve Rumca; babasının arkadaşı Simyon Usta'dan ise Latince ve Yunanca öğrendi. Savaşlara da katılan Evliya Çelebi, çok kez ölüm tehlikesiyle yüz yüze gelmiş, fakat ince zekâsı, hazırcevaplığı ve güler yüzü ile durumlardan kurtulmayı başarmış biriydi. 50 yıllık gezgin Evliya Çelebi Ömrünü yeni yerler ve insanlar tanımaya vakfeden Evliya Çelebi, meşhur eseri 'Seyahatnamesi'nde kendisini 'seyyah-ı âlem ve nedim-i beni âdem Evliya-yı bî-riyâ' - dünya gezgini, insanoğlunun dostu, riyasız Evliya- olarak tanımlar. Evliya Çelebi ilk önce İstanbul'u gezip dolaştı. Sonrasında şehir dışına ilk seyahatini 1640 yılında Bursa'ya yaptı. Ardından değişik devlet adamlarının maiyetinde hiç durmadan, Osmanlı İmparatorluğu'nun dört bir yanını gezip, gördüklerini kaleme aldı. Evliya Çelebi'nin dilinden Osmanlı'daki hastalıklar Evliya Çelebi, 70 yılı aşkın bir hayat yaşayıp ömrünün 50 yılını da seyahatlerde geçirdi. 26 milyon kilometrekare yüzölçümüne sahip imparatorluğun her tarafını gezdi. Anadolu, Rumeli, Suriye, Irak, Mısır, Girit, Hicaz, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Transilvanya, Moldovya, Avusturya, Macaristan, Polonya, Almanya, Hollanda, Bosna-Hersek, Dalmaçya, Güney Rusya, Kırım, Kafkasya, İran, Mısır, Habeşistan ve Sudan'a kadar gitti. Hayatını gezmeye vakfeden Evliya Çelebi, bu seyahatlerini 10 ciltten oluşan Seyahatnamesinde anlattı. İnsanlık tarihine yön veren Evliya Çelebi'nin seyahat rotası Evliya Çelebi, Seyahatname'de de belirttiği üzere; Rum, Arap ve Acem'de, İsveç, Leh, Polonya ve Çek'te 51 yıl boyunca 7 iklim ve 18 padişahlık yeri gezip dolaşmıştır. Gezip gördüğü kale sayısı ise 7.060, şehir sayısı ise 257'dir. Bugün bu coğrafya üzerinde tam bağımsız veya federal olarak 40'dan fazla devlet bulunur. Bunların büyük bir kısmı da Osmanlı Devleti'nden ayrılmadır. Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde övgüyle söz ettiği Darüşşifa Yaşının ilerlemesi dolayısıyla artık hac görevini de yerine getirmek isteyen Evliya Çelebi, gördüğü bir rüya üzerine İstanbul'dan ayrılıp Mekke ve Medine yollarına düştü. Peygamber Efendimizin kabrini ziyaret etmek isteyen Evliya Çelebi'nin çıktığı kutsal topraklar yolculuğu, Mekke- Medine hac rotası hakkında da bilgi verir. 1671 yılında gerçekleştirdiği hac yolculuğuna daha önceden de niyetlenmiş, fakat bu isteğini gerçekleştiremeden Şam'dan geri dönmek zorunda kalmıştı. Evliya Çelebi'nin, Kadir gecesinde Eyüp Sultan'ı ziyaret ettikten sonra evine geldiği ve o gece rüyasında babasını ve hocasını gördüğü, her ikisinin de kendisine hacca gitmesini tavsiye ettiği rivayet edilir. Seyyah, hac yolculuğuna 21 Mayıs 1671 tarihinde çıktı. Çelebi, bu hac seyahatini ise Seyahatnamesinin 9. cildinde anlattı. Evliya Çelebi, klasik hac güzergahının dışında bir rota tercih etti. Bursa, Kütahya, Afyon, Manisa, İzmir ve bazı Ege adalarını ziyaret ettikten sonra Aydın, Muğla, İstanköy, Rodos, Antalya, Adana, Maraş, Ayıntab (Gaziantep) şehirlerini dolaşarak Hac kafilesinin toplanma merkezi Şam'a gitti. Şam'da surre alayına katıldı. Hz. Ali Kuyusu'nun orda ihrama giren Evliya Çelebi, kutsal topraklara birlikte geldiği surre alayının emini Hüseyin Paşa'dan izin alıp Ravza-i Mutahhara'nın yolunu tutar. Evliya Çelebi, Mescid-i Nebevî'yi ziyaretini anlatırken Peygamber Efendimizin mescidine girişini şöyle anlattı: 'Hazret-i Resûl-i Hudâ ve Muhammed Mustafâ ol rahmeten lil-âlemîn câmi'-i şerîfinin Bâb-ı Selâm'dan bu hakîr duhûl etdükde sâ'ir uşşâkları gibi ayak üzre gitmeyüp balık gibi bu âsî yüzümü hâk-i izzetine süre süre bî-dest ü bî-pâ sürüne sürüne giderdim.' Evliyâ Çelebi, Osmanlı'nın Mescid-i Nebevî'deki faaliyetlerinden de bahsetti. III. Murad tarafından gönderilen 7 m. yüksekliğindeki minber, Hz. Peygamber'in mihrabının sağında ve minberinin yerinde durmaktadır. Bu minber, Mescid-i Nebevî'de günümüze ulaşmıştır. Çelebi, Seyahatnamesi'nde Medine'de yüz on sekiz tane medrese olduğunu yazar. Medine'deki Cennetü'l-Baki mezarlığını da en ince ayrıntısına kadar anlatıp buradaki sahabelerden bahseder. Daha sonra ise, Kuba Mescidi, Hz. Ali Cami ve Hz. Aişe Mescidi'ni ziyaret etti. Bu ziyaretler ardından Hz. Peygamberin elleriyle diktiği iki hurma ağacının altında iki rekât namaz kıldı. Es-salâtü ve's-selâmü aleyke yâ Resûlallâh Gittiği şehirlerde çeşitli yerlere yazılar yazan Evliya Çelebi, kutsal topraklarda da bu geleneği bozmayarak iki ayrı yere iz bıraktı. Bunlardan biri Hz. Muhammed'in mezarının yakınlarındaydı. Evliya Çelebi, Hz. Muhammed'in mezarının karşısındaki gonca bahçesinin duvarının önüne geldi. Yıllar önce gördüğü rüyada Hz. Muhammed'den şefaat dileyecekken yanlışlıkla seyahat isteyen ve böylece seyyâh-ı âlem olan Evliya Çelebi uzun gezilerin ardından artık şefaat dilemenin zamanı gelmişti. Bu kez dili sürçmedi. Büyük kalemini çıkarır ve duvara tek bir satır yazı yazar: Şefâat yâ Muhammed Evliyâ'ya... Medine-Mekke arasındaki mesafe menzillerini konu alan kitaplarda 106 saat olarak belirtilmiş olmakla beraber Evliya Çelebi verdiği saat hesapları 130- 140 saat civarındadır.

Evliya Çelebi'nin hac yolculuğu

EVLİYA ÇELEBİ KİMDİR?