Ara Güler'in keşfettiği kent: Aphrodisias

Ara Güler, 1958 yılında Aydın'ın Geyre beldesinde bir baraj açılışı için bölgeye gazeteci olarak gitti fakat dönüşte usta vizör yolunu kaybetti. Buradaki bir köyden geçerken köylülerin tarihle iç içe yaşadığını gördü. Köyde yaşayan insanlar tarafından Roma sütunları ve mimari parçaları hala kullanılıyordu. Köyde yer alan her türlü mimari yapı, Roma dönemi eserlerini de barındırıyordu. Tarihi lahitler bile üzüm şırası süzmek için kullanılıyordu ve köyün her yeri tarihi eserlerle doluydu. Ara Güler, şaşkınlık içinde bu güzelliklere baktıktan sonra köyün çeşitli yerlerinden onlarca fotoğraf çekti ve İstanbul'a döndükten sonra bu bölgeyi araştırmaya başladı. Fakat hiçbir bilgiye ulaşamayan Ara Güler, çektiği fotoğrafları çeşitli kuruluşlara gönderir ve yine beklediği ilgiyi bulamaz. En sonunda fotoğrafları Times'a gönderdi. Times fotoğrafların renkli olanlarını çekmesini istemesi üzerine Ara Güler, tekrar aynı köye giderek renkli fotoğraflar çekti. Bu yolla dünya basınına dağıtılan fotoğraflar bir anda büyük yankı uyandırdı. Amerika'dan gelen arkeologlar Geyre'de araştırma yapmaya başladıklarında buranın Roma İmparatorluğu'na ait, tarihi MÖ. 500'li yıllara dayanan ve ismini tanrıça Afrodit'ten alan Aphrodisias antik kenti olduğu anladı. Prof. Dr. Kenan T. Erim Aphrodisias'a gelip hayran olduktan sonra, 1961'de Aphrodisias'ı kazmaya başladı. Ara Güler, yaptığı bir röportajda Aprodisias ile tanışmasını şöyle anlatır: 'Devir 1958. Adnan Menderes'in son zamanlarıydı. Aydın'da valiye gittim. 'Adnan Menderes'in açılış yapacağı baraj var. Beni oraya gönder, açılışta resim çekeceğim' dedim. Şoför dedi 'Ben bir kestirme yol biliyorum, oradan gidelim.' Kestirme yoldan giderken yolu kaybettik. Yolu kaybedince de nereye gitsek karşıma hep o büyük kayalar çıkıyordu. Güneş battı ve zifiri karanlık oldu. Gidiyoruz, gidiyoruz yine aynı kayalıklara geliyoruz. Kaybolduk! Baktım bir ışık var. Bir kahve… Kahveye girdik, adamlar oyun oynuyor. Lüks lambasıyla aydınlanıyordu. Biraz sonra gözüm ışığa alıştı, bir de baktım ki kahvede masa yok. Sütun başlıklarını masa yapmışlar ve üstünde domino oynuyorlar. Tarih ve bugün içi içe yaşamaktadır. Böyle acayip bir yer hayatımda görmedim. Harabe dediğin harabedir. Ama bu öyle değil, bu bambaşka. Bu, tarih içinde yaşayan bir şehir… Baktım ki taşların içinden suratlar bana bakıyor. Hemen aklıma röportajın adı geldi; Aphrodisias çığlığı… O taşlar bana bakıyor ve 'beni buradan kurtar!' diye çığlık atıyor. Ara Güler, Aphrodisias'ta... UNESCO 41. Dünya Miras Komitesi Toplantısı'nda Aydın Karacasu'da bulunan Afrodisias Arkeolojik Alanı'nın UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne kaydedilmesine karar verildi. 1958 yılında Ara Güler tarafından keşfedilen Afrodisias ile beraber Türkiye'nin Dünya Mirası Listesi'ndeki varlık sayısı 17 olmuştu. Ara Güler kimdir? Fotoğraflarıyla 68 yıldır zamanı durduran ve 90 yaşında vefat eden Ara Güler, birbirinden renkli kareleriyle fotoğraf dünyasının duayenleri arasına girdi. Çocukluktan itibaren sinemadan çok etkilenen Ara Güler, lisedeyken film stüdyolarında çalıştı. Oyun yazarı olmayı hedefleyen Ara Güler, Muhsin Ertuğrul'un yanında tiyatro ve oyunculuk eğitimi aldı. Ara Güler'in gazeteci olmasındaki sebeplerden biri de babasının ona liseye zamanında 35 milimlik bir film makinesi ile bir fotoğraf makinesi almasıydı. Film makinesiyle başlayan bu serüven, üniversitede gazeteci olmasıyla devam etti. Hayat dergisinde fotoğraf bölüm şefi olarak çalışmaya başlayan Güler, 1953'de Henri Cartier Bresson ile tanışarak, Paris Magnum Ajansı'na katıldı. Ara Güler'i, İngiltere'de yayımlanan 'Photography Annual Antalojisi' dünyanın en iyi 7 fotoğrafçısından biri olarak tanımladı. Dünyadaki birçok ünlü yazar ve siyasetçinin fotoğrafını çeken Ara Güler, bir röportajında kendisini 'Her zaman foto muhabiri ile fotoğrafçı birbirine karıştırılır. Biz, fotoğrafçı değiliz, foto muhabiriyiz.' şeklinde tanımlar. Duayen foto muhabiri, fotoğraflarındaki her bir nesneyi anılarıyla birlikte kristalize eden biriydi. Hem kendi varoluşunu fotoğrafla teyit ediyor hem de kültürümüzü ve tarihimizi kendi vizöründen gördükleriyle temsil ediyordu. Dört kez harbe giderek savaş fotoğrafları çeken biri olarak yaşadığı dönemi, insani şartları, yoksulluğu, sorunları kaybolmaktan kurtardı. Bilinmeyeni bulmayı sever Ara Güler. Zaman zaman bugüne kadar hiç görmediğimiz, hiç duymadığımız yerlerden fotoğraflar çıkarır. İşte bunlardan biriydi Aphrodisias Antik Kenti. O bir insan ama kökleri Anadolu'nun her toprağına tutunan, Osmanlı'dan Roma Dönemi'ne kadar uzanan her şey onda var. Doğum ve ölüm arasında hayat dediğimiz o 'ara'yı en gerçekçi biçimde anlatan usta foto muhabir Güler,sadece bu toprakların değil dünya fotoğrafının da önemli değerlerindendi.