Resulullah’ın görme engelli vekili: Abdullah bin Ümmü Mektum

◾ Ümmü Mektum'un, İslâmiyet'ten önce adı Husayn'dır. Resûl-i Ekrem (sav) kendisine Abdullah ismini verir. Medineli âlimler adını Abdullah, Iraklılar ise Amr şeklinde kaydeder. Ümmü Mektûm, annesi Âtike bint Abdullah el-Mahzûmiyye'nin künyesi olup ona nisbetle İbn Ümmü Mektûm diye tanınmıştır. ◾ Anadan doğma kör olduğu veya küçük yaşta gözlerini kaybettiği, bu sebeple annesine Ümmü Mektûm denildiği de nakledilir. Nesebi konusunda farklı görüşler ileri sürülmüş olup babası Kays, Kureyş kabilesinin Âmir b. Lüey oğulları kolundandır ve Hz. Hatice'nin dayısının oğludur. ◾ Efendimiz (sav) insanlık dışı her tür hareketi kaldırmıştır. O, kendi döneminde yaşayan engelli sahabelere sevgiyle yaklaşmış, onlara şefkat ve ilgi göstermiştir. ◾ Peygamber Efendimiz (sav) bir hadis-i şerifinde, 'Âmâya rehberlik etmen, sağır ve dilsize anlayacakları bir şekilde hitap etmen, muhtaç bir kimseyi ihtiyacını tedarik etmesi için gerekli yere götürmen, derman arayan dertlinin imdadına koşman, koluna girip güçsüze yardım etmen, konuşmakta güçlük çekenin meramını ifade etmen, bütün bunlar sadaka çeşitlerindendir...' buyurmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/168-169) ◾ Mekke'de İslâmiyet'i ilk kabul edenlerden biri olan İbn Ümmü Mektûm burada Resûlullah'a (sav) müezzinlik yaptı. Medine'de Mus'ab'la birlikte halka Kur'an öğretmekle meşgul oldu. Suffe inşa edilince bir süre orada kaldı, daha sonra Mahreme b. Nevfel'in 'dârülkurrâ' (dârülgıdâ) diye şöhret bulan evine taşındı. ◾ Hz. Peygamber (sav) çeşitli vesilelerle Medine dışına çıktığı zaman İbn Ümmü Mektûm O'na vekâlet etti ve geride kalanlara namaz kıldırdı. Bu görevin kendisine on üç defa verildiği söylenir. ◾ İbn Ümmü Mektûm, Tebük Gazvesi'nden sonra nâzil olan ve cihada gidenlerin geride kalanlardan üstün olduğunu, ancak mazeretlilerin bu hükmün dışında tutulduğunu bildiren âyete rağmen o günden sonra yapılacak savaşlara katılacağını söyleyip sancağın kendisine verilmesini istemiştir. ◾ Zırhını giyerek elindeki siyah bir sancakla Kādisiye Savaşı'na katıldığı, gazadan sonra Medine'ye dönünce muhtemelen aldığı yaralar yüzünden vefat ettiği veya Kādisiye'de şehid olduğu rivayet edilmiştir. ◾ Hz. Peygamber (sav) Mekke'de bazı müşriklere Müslümanlığı anlattığı bir sırada, İbn Ümmü Mektûm yanına gelerek Allah'ın kendisine öğrettiği meseleleri anlatmasını ister. Resûl-i Ekrem'in (sav) onun bu davranışından dolayı hoşnutsuzluk göstermesi üzerine kendisini uyaran âyetler nâzil olmuştur. ◾ Daha sonra Hz. Peygamber'in (sav) İbn Ümmü Mektûm'a iltifat edip ikramda bulunduğu ve 'Ey kendisinden dolayı Rabbimin beni azarladığı zat, merhaba!' diye hitap ettiği bilinmektedir. ◾ İslam'da engeli olan kişilerle ilgili çeşitli hükümlerin belirlenmesi İbn Ümmü Mektûm vesilesiyle mümkün olmuştur. ◾Vekil bırakılmaları, imamlık yapmaları, savaşa iştirak etmeleri, farz namazlara katılmaları, korunma amacıyla köpek beslemeleri gibi konular açıklık kazanmıştır. ◾ 'Herhangi bir kulumu gözlerinden mahrum bırakmak suretiyle imtihana tabii tuttuğumda, sabrederse, gözlerine karşılık ona cenneti veririm.' (Buhari, Merda,7) ◾ İbn Ümmü Mektûm, Medine döneminde de Bilâl-i Habeşî ile birlikte Hz. Peygamber'in (sav) müezzinliğini yapmıştır. ◾ Bilâl ezanı erkenden okuduğu halde o, fecir doğup sabah namazı vakti girdiği kendisine bildirildikten sonra ezan okumasıyla tanınmıştır. ◾ Âmâ oluşundan ve evinin camiye uzaklığından dolayı Resûl-i Ekrem'den (sav) cemaate gelmemek için izin istemişse de bulunduğu yerden ezanı duyduğu için bu isteği uygun görülmez. Ancak mazereti sebebiyle köpek beslemesine izin verilmiştir. ◾ İbn Ümmü Mektûm'un bu olayla ilgili olarak Hz. Peygamber'den rivayet ettiği iki hadis Ebû Dâvûd, Nesâî ve İbn Mâce'nin es-Sünen'lerinde yer almış, kendisinden Enes b. Mâlik, muhadramûndan Zir b. Hubeyş, tâbiînden Abdullah b. Şeddâd, Abdurrahman b. Ebû Leylâ ve Ebû Rezîn el-Esedî rivayette bulunmuştur.

Resulullah’ın görme engelli vekili: Abdullah bin Ümmü Mektum

İBN ÜMMÜ MEKTUM KİMDİR?