Nasıl dua etmeliyiz? Duanın önemi ve faziletleri neler? Dua ederken nelere dikkat etmeliyiz?

İnsanız, aciziz... Acziyetimizi keşfediyoruz günden güne; keşfettikçe küçülüyor bedenimiz, küçüldükçe daha çok sesleniyoruz ötelere. Ötelere niyaz ediyoruz. Tıpkı şairin yaptığı gibi: Geçen ibadetler özürlü Dua içimizdeki en kuytu köşe. Dua bize Allah'ın gönderdiği nimet. Kimseler duymazken kimseler görmezken görene yaklaştıran bir kapı. Yalnızca ona açmak derdini. Yalnızca ona yönelmek. Dua içimizin korkularından sıyrılmak, ümit etmek, kulluğun idraki, dünyadaki garipliğimizin itirafı. Rabbin kullarına verdiği kıymet. Öyle ya, Rabbin muhatabı olana gayrısı ne yapabilir? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: Aslında dua yaratanla yaratılan arasında bir iletişim köprüsüdür; ağıdır, dilidir. Yaratılanın şüphesiz tazarruya, sırtını yaslamaya ihtiyacı vardır. O da ebetteki yüce kudrettir. O yüce kudrete insanın güven duyması korktuklarından emin olması, umduklarına nail olma kaygısı ile ilgili ümit var olabilmesi, aslında her insanın en önemli arzusudur. Dolayısıyla dua, insanoğlunun öncelikle korktuklarından emin olmak, umduklarına nail olmak üzere yaratanına tazarru, iltica ve niyazıdır. Bu manada kalbi bir köprüdür. Allah da kullarının böyle dua ile kendisine yakın olmasını zaten istiyor. Hatta Kuranıkerim'de bazı kavimleri bazı milletleri birtakım hastalık ve sıkıntılarla iptila etti ki; tazarruları olsun, yalvarsınlar, Allah'a yakın olsunlar. Yani kapılarını açtık bize gelsinler diye. Çünkü Allah kullarının kendisine dua etmesini, tazarruda bulunmasını istiyor. 'Siz bana dua edin, ben duanıza icabet edeyim.' 'Dualarınız olmasa ne işe yararsınız.' diyor. Cenab-ı Hak, kulunun kendisine muhtaç olduğunun farkında olmasını, onun sonsuz kudretini hissederek, yani 'sen acizsin bu aczinin farkında ol bana iltica et; o sonsuz kudretin sahibi olarak da ben sana yardım edeyim, duana icabet edeyim, önünü açayım ve böylece de bana ulaşacak bir yol bulmuş ol.' der. İnsan yaratıcısını bulduğu zaman, O'na yöneldiği zaman, işi biraz daha kolaylaşır. Ondan sonrası atacağı adımlarla alakalıdır. Dua ile ilgili ilk peygamber Hz. Âdem'den itibaren Kur'an'da dualar vardır ve Hz. Âdem ve Havva validemizin dua ile ilgili daha çok beşeri ile yaptıkları zaaf kaynağı olan bir günahtan dolayı Cenabı Hakk'a iltica tarzındadır. İnsanlık âlemi günah girdabına düşmek ve ondan kurtulmak; nefsiyle başa çıkma konusunda rabbinin teyidini almak gibi bir mücadele içindedir. Duada yaptığımız her hayırlı işte kendimizin tek başına bir başarısı olmadığının bilincinde muhafaza etmek insan olma konusunda çok anlamlı ve önemlidir. Veya düşmüşse o zamanda 'Ya Rabbi, elimden tutmadın gidiyorum, yine sana sığınıyorum' diye tekrar O'na sığınma bilincinde olmalıdır. Kulun korkuyla ümit arasında, Rabbin desteğini özünde hissetmesi ve bu duyguyu hiçbir zaman kaybetmemesi çok önemli. Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: 'Ya Rabbi, Recep ve Şaban'ı bize mübarek kıl. Bizi Ramazan'a kavuştur. Ramazan'ı da inşallah bizden hoşnut ve razı olarak göndermeyi nasip eyle. Basiretle, uyanık bir kalple, dikkat ve rikkatle…' Prof. Dr. Ekrem Demirli: Dua kişinin kendi kendine konuşması değil. Dua aslında Allah'tan bize başlayan, bizden ona giden karşılıklı bir konuşmadır. Bu bakımdan duanın genel ismi müracattır. Fısıldaşma yani sessiz konuşmadır. Dua hedefini gördüğümüz bir oktur. Allah'tan bize gelen bizden ona dönen. Neden sessiz konuşuruz? Çünkü Cenab-ı Hak bize bizden yakın. Bu bakımdan sessiz konuşuruz. Hatta benim duymayacağım kadar da sessiz konuşabilirim; kalbimden… Fıkıh buna müdahale eder; bunun çeşitli nedenleri vardır ama din bize bunu böyle söyler. Böylece dua dini din kılıyor. Dine kimlik veren şey duadır. Bir Müslümanı herhangi bir şeyden ayıran şey de duadır. Dua kör bir konuşmadan geçiyor, bunun ötesinde bir şey oluyor ve böylece metafizik bir sıçrayışa geçiyor. Dua bu bakımdan bütün ibadetlerin ortak ismidir. Oruç tutarken, hac yaparken, namaz kılarken… Bizim Rabbimize halimiz arz etmemizdir. Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: Dua insanları birbirine zimmetliyor. Sen ondan uzak kalma, o kardeşlerinle de ilgilen diyor. Biz konuştuklarımızı bazen beden diliyle teyit ediyoruz. Mesela yağmur duası yapılırken bazı yerlerde yağmuru sembolize eden bir işaretle dua ederler. Peki, neden elimizi açarız? Çünkü hacetimizi arz etmek, acziyetimizi itiraf etmek için… İnsan ihtiyacı olduğunda elini açar. Sana muhtacız derken fiili olarak da ona uygun olarak beden dilimizi de aynı noktaya teksif ederek yaptığımız bir durumdur. Dua bir andan sizi, insanlığın bir parçası haline getiriyor. Bütün ümmeti düşünen bir mantıkla dua etmeyi Allah öğretiyor. Dua ederken aslında çizgi belli. Öncelikle kendini öne koymayacaksın. Ümmeti, ötekilerini işe katacaksın. Tabi önce rabbine hamd, nebisine sena ondan sonra diğer alanlarda dua edeceksin. Prof. Dr. Ekrem Demirli: Resûlullah'a salavat dua demektir. Dini bize tebliği eden Peygamberimiz bize, bana dua edin diyor, talep ediyor. Dolayısıyla biz duaya başladığımızda, dua bilgisini bize getirene dua ederek başlıyoruz. İslam bu bakımdan çok müstesnadır. Burada aslında bir edep dersi var, manevi bir iletişim kurma fırsatı buluyoruz. Prof. Dr. Ekrem Demirli: Esas itibariyle kader değişmez. Kaderi ezber olarak düşünmemek lazım. Çünkü kaderin zamanla ilişkisini tam bilemiyoruz. Bu nedenle kader meselesini gerimizdeki bir eylem olarak düşünürsek kaderden tembellik çıkar. Kaderi determinist görmemek lazım. Kader yaşadığımız günde değil, bitirdiğimiz günde muhasebesini yapacağımız bir şeydir. Yarın ne olacağını bilmediğimiz için dua, tedbir, çare her neyse başvuruyoruz. Bu nedenle kaderi ilerimize doğru düşünmek gerekir. Böylelikle ortaya bilgelik, hikmet çıkar. Bu açıdan Allah bize her anımızda dua etmemizi söylediği için, her konuda dua edin dediği için, bu duamızın müstecap olduğuna inanarak dua ederiz. Kader konusunda düştüğümüz en büyük hata budur. Bu Allah'ın kadim olan bilgisidir. Bu bilgiyle bizim yaradılmış olan varlığımızın ilişkisi izahı güç bir ilişkidir. Bu nedenle yaşayacağımız gün için kaderi dikkate almıyoruz. Bilmediğimiz için sanki kaderimiz yokmuş gibi hareket ediyoruz, ama bitirdiğimiz gün için kader buymuş diyerek başka bir şekilde Cenab-ı Hakk'a iltica ediyoruz. Prof. Dr. Ekrem Demirli: Dua zikretme biçimdir. Dua bir tesbih biçimidir. Bir temaşadır. İnsanların kişisel olarak tefekkür tarzının artması lazım. bu soruların çoğunu aslında insanlar kendisinde bulabilir. Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: Bizim Allah'la ilişkimiz mekanik değil; kul olmanın gereği olarak Allah Teâla bunu bizden istiyorsa, biz de kulsak ona itaat etmek durumundayız. Sonucunda hem bu dünyada huzur hem de inandığımız öbür âlemde farklı nimetlere nail olacağımıza inanıyorsak problem zaten bitiyor. Allah onun için bizi buna yönlendiriyor. Bu anlamda çok fazla seçici olma şansına sahip değiliz. Ben Allah'tan kul olmayı, sorumluluklarımın gerçekleşmesi konusunda bana yardımcı olmasını diliyorum. Teyide muhtacım, destek bekliyorum, Allah'tan. Bu benim imanım için de gerekli, ibadetlerim için de gerekli, beşeri münasebetlerim için de gerekli, kararlarım için de gerekli. Hem dünyam hem ahiretim için gerekli. Duayı bir talepname olarak gördüğümüzde tıkanıyoruz. Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: Kulun Allah'a en yakın olduğu an, kalbinin de bedeninden daha aşağıda olduğu an secde anıdır. Bu en yakın anda tevbe, dua, niyaz adına ne yapılırsa hem daha çok heyecan duyularak yapılır hem de Cenab-ı Hakk'a daha yakın olduğu için müstecap olma ihtimali daha yüksektir. O nedenle secde çok feyizli, keyifli bir andır. Örneğin ibadet hazzı olan insanlar ileri yaşlara erdiklerinde secdeden mahrum kalacakları için çok korkuyorlar. Dua etmenin en içten en rahat yollarından biri de secde anını iyi değerlendirmekten geçer. Namaz esnasında da olabilir, namaz dışında da. Önemli olan secde anındaki duyguyu diğer zamanlara yayabilmektir. Dinin şu iki tarafını görmek lazım. Bazen cemaat der bazen gizlilik der. Dinin hep iki dil konuştuğunu bilmek lazım. İkisi de şahsa göre değişeceği için sadece toplu duada orada bulunanlarda o atmosferde ki istifade ile tenebbüh etme uyanıp, gayrete gelme motivasyonu olacaktır. Yoksa duanın kabulü duanın sahibine ait haldir. Bazen de o kalabalıkta hiç nasip almayan da çıkabilir. Allah'ın ve Resulünün davetine insan icabet ettikten sonra Allah kul ile kalbi arasına perde olur. Kalbinizin dış etkilerden etkilenmesini engeller. Yeter ki siz Allah'a ve peygamberine bütün gönlünüzle bağlanın. O'na teslim olun. Ondan sonra Allah sizin kalbiniz korur. Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz: Çok dünyevi şeylere girmemek, nokta atışı şeylere girmemek; daha çok hakkımızda hayırlı olan şeyleri talep etmek; şer olanlardan bizi uzak tutmasını dilemek ve dünyevi uhrevi hayırlar dilemek 'Rabbenâ âtinâ fi'd-dünyâ haseneten ve fi'lâhirati haseneten. Ve kınâ 'azâbe'n-nâr.' çok muhtasar ama çok mükemmel bir duadır. ('Allah'ım! Bize dünyada iyilik, güzellik ve nimet ver, ahirette de iyilik, güzellik ve nimet ver. Bizi ateş azabından koru.) Bunlar hayatımızı güzelleştirecek dualar. Duaların müstecap olmasının önemli sebeplerinden birisi de dertli bir yürekle Allah'a iltica etmektir.