İslam'ın ilk yıllarında nasıl ibadet edilirdi? Peygamberimiz ibadet hayatı...

'Ey Muhammed! Kitaptan sana vahyolunanı oku. Namaz kıl; muhakkak ki namaz hayâsızlıktan ve fenalıktan alıkor' (Ankebut Suresi, 45. ayet ) Kur'ân-ı Kerîm'de Peygamber Efendimiz için 've sen elbette yüce bir ahlâk üzeresin' (el-Kalem 68/4) buyurmakta ve bu yüce ahlâka eriştirilen Hz. Peygamberimiz yine Kur'an-ı Kerim'de bize 'en güzel örnek' olarak tanıtılmaktadır. Peygamber Efendimiz her hususta olduğu gibi ibadet hayatı konusunda da inananlar için en güzel örnektir. 'Ey Muhammed! Onların dediklerine sabret; güneşin doğmasından ve batmasından önce Rabbini hamd ile tesbih et. Gece saatlerinde ve gündüzleri de tesbih et ki, Rabbinin rızâsına eresin' (Tâhâ 130. ayet) Yüce Allah, Kur'an-ı Kerîm'de Hz. Peygamber'e hamd, tesbih, secde, ibadet, kulluk, ibadette sabır gibi hususlarda bazı emir ve yükümlülükler verdi. Ayrıca bazı ibadetlere işaretle Resûl-i Ekrem'den onları yerine getirmesini istemişti. Kur'an-ı Kerim'deki ayetlerde Hz. Peygamber'in şahsında bütün Müslümanlara yönelik bir kısım emir ve tavsiyeler bulunur. Nitekim pek çok ayet-i kerimede de namaz, bütün müminleri kapsayacak tarzda bazen tek olarak, çoğu yerde de zekâtla birlikte emredilmiştir. 'Ey bürünüp sarınan (resulüm), kalk ve (insanları) uyar. Sadece Rabbini büyük tanı, kalbini tertemiz tut. Kötü şeyleri terke devam et' (Müddessir Suresi, 1-5. ayetler) Müddessir Suresi'ndeki âyetlerin nüzulünden sonra Hz. Peygamber, Cebrail'in tarifiyle abdest alıp namaz kılmış, daha sonra Hz. Hatice'ye de abdest aldırıp namaz kıldırmıştı. Bu dönemde namaz, sabahın erken ve akşamın geç vaktinde olmak üzere günde iki vakitte ikişer rek'at olarak kılınırdı. İlk namazda Cebrail, sabahleyin Kâbe civarında Hz. Peygamber'e imamlık yapmış, daha sonra namazlar Hz. Peygamber'in imametiyle devam etmişti. Hemen ilk gün akşam vaktine cemaat olarak Hz. Hatice, ertesi gün Hz. Ali katılmıştı. Hz. Ali, akşamleyin Hz. Peygamber ile Hz. Hatice'yi namaz kılarken görmüş, davete uyarak ertesi gün o da büyük bir çocuk iken cemaate katılmıştı. Daha sonra Zeyd b. Hârise ve Hz. Ebû Bekir bu cemaate eklenmişti. 'Birinizin kapısının önünden bir nehir geçse ve onda her gün beş defa yıkansa, bu o kimsenin kirinden bir şey bırakır mı, ne dersiniz?' Sahâbîler, 'Onun kirinden hiçbir şey bırakmaz.' demişler, bunun üzerine Resûlullah, 'İşte beş vakit namaz da böyledir! Allah onlarla günahları yok eder.' buyurmuştur. (Buhârî, Mevâkîtü's-Salât, 6) Risâletin ilk döneminde açıkça namaz kılınamıyordu; Hz. Peygamber, Hz. Ali'yi de yanına alarak Mekke dışında dağ aralarında namaz kılıp dönüyordu. Diğer Müslümanlar da öyle yapıyorlardı. Bir defasında Sa'd b. Ebû Vakkas dağ arasında müşriklerin takibine, alay ve tazyikine maruz kalınca eline geçirdiği bir deve çene kemiği ile birinin başını yarmış ve 'Allah yolunda ilk kan akıtan kişi' diye anılmıştı. 'Allah'a ibadet edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anne-babaya, yakın akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolda kalmışa ve sağ ellerinizin malik olduklarına güzellikle davranın. Çünkü Allah, her büyüklük taslayıp böbürleneni sevmez.' (Nisa Suresi, 36. ayet) Hicr Suresi'nin 'Ey Muhammed! Artık, sana buyurulanı açıkça ortaya koy, müşriklerden yüz çevir' mealindeki 94. ayeti nazil olduktan sonra açık davet başladı, böylece Kâbe ve civarındaki yerlerde namaz da kılınır olmuştu. Ancak bu durum kıyasıya bir mücadeleyi gerektiriyordu. Örneğin, bir defasında Hz. Ebû Bekir'in de ısrarıyla Müslümanların Kâbe önünde topluca namaz kılma gayreti müşriklerin hücumuyla önlenmek istendi. Bu olayda Hz. Ebu Bekir dahil bazı Müslümanlar ölümden döndüler. Risaletin altıncı yılında önce Hz. Hamza, daha sonra Hz. Ömer'in Müslüman olmasıyla Kâbe'de iki saf olarak ilk defa açıkça ve topluca namaz kılındı. 'Ehline namaz kılmasını emret, kendin de onda devamlı ol' (Tâhâ 20/132) 'Ey örtünüp bürünen (resulüm)! Birazı hariç geceleri kalk namaz kıl...' (el-Müzzemmil 73/1-4) ayetleri ile gece namazı farz kılındı. Bir süre sonra indirilen âyetle sorumluluk hafifletilerek gece namazı ümmet-i Muhammed için nafileye dönüştürüldü. Risalet'in on birinci yılında Miraç gecesinde beş vakit namaz farz kılındı. Miracı takip eden günlerde Cebrail gelip Hz. Peygamber'le birlikte beş vakit namazı bir gün ilk vakitlerinde, ikinci gün ise son vakitlerinde kılmış ve namaz vakitlerinin başlangıç ve sonunu açıklamıştı. (Müslim, 'Mesâcid', 176, 179). 'Sabrederek ve namaz kılarak (Allah'tan) yardım dileyin. Şüphesiz namaz, Allah'a derinden saygı duyanlardan başkasına ağır gelir.' Bakara Suresi, 45. Ayet Nüzul olan 'Gecenin bir kısmında uyanarak, sana mahsus bir nâfile olmak üzere namaz kıl...' (el-İsrâ 17/79) ayeti ile Hz. Peygamber'den gece namazı kılması istenmişti. Kevser sûresinde ise 'Öyleyse Rabbin için namaz kıl, kurban kes' (108/2) buyurularak namazla kurban bir arada zikredilmiştir. 'Şüphesiz ki Allâh ve melekleri, Peygamber'e (çokça) salât ederler. Ey mü'minler! Siz de O'na salevât getirin ve tam bir teslîmiyetle selâm verin!' (el-Ahzâb, 56) Peygamber Efendimiz kulluk şuuru en yüksek seviyede bir insandı. Allah'ı görüyormuşçasına ibadet edilmesi gerektiğini ümmetine tavsiye ediyordu. İman, ibadet, ahlâk davranışlarının bütünlüğüne devamlı işaret ederdi. Çünkü imanın anlam ve lezzetini, onu ibadet ve güzel davranışlarla desteklediğinde yakalayabilirdi. Müminler günlük hayatlarında iman ve ibadet ölçüleriyle yaşamalıydılar. Hz. Peygamber öyle iman etti, öyle ibadet etti, öyle yaşadı. Peygamber Efendimiz namazı, bir kimsenin evinin önünden akan bir ırmakta günde beş defa yıkanmasının bütün kirleri arıttığı gibi, mümini hata ve günahtan, gizli ve açık çirkinliklerden temizlediğini buyururdu. Kur'an'da da namazın kötülük ve çirkinliğe engel olduğu bildirilir. Hz. Peygamber geceleri ibadetle ihya etmeye çok önem verirdi. Çünkü Cenâb-ı Allah şöyle buyuruyordu: 'Şüphesiz ki gece kalkışı, (kalp ve uzuvlar arasında) tam bir uyuma ve sağlam bir kıraate daha elverişlidir. Zira gündüz vakti, sana uzun bir meşguliyet var. Rabbinin adını an. Bütün varlığınla O'na yönel' (el-Müzzemmil 73/6-8). Rasûl size ne verdiyse onu alın! Size neyi yasakladıysa ondan da kaçının ve Allâh'tan korkun! Çünkü Allâh'ın azâbı şiddetlidir.' (Haşr Suresi, 7. ayet) Gece namazında kıyamda uzun sûreleri okuduğu olurdu. Bunlar Bakara, Nisâ, Âl-i İmrân gibi sûreler olup, rükû ve secdeleri de uzun tutardı. Âyetlerin derin anlamları üzerinde düşünürdü. Namazların peşinden sık sık veciz dualar yapar, Allah Teâlâ'yı zikreder, bol bol tövbe ve istiğfar ederdi. Peygamber Efendimiz cenaze namazı da kıldı ve kıldırdı. 'Kim Allâh'a ve Rasûl'e itâat ederse, işte onlar, Allâh'ın kendilerine nîmet verdiği peygamberler, sıddîklar, şehîdler ve sâlihlerle berâberdir. Onlar ne güzel dost(lar)dır.' (Nisâ Suresi, 69. ayet) Kendisi hayatta iken ölmüş pek çok kadın ve erkek Müslümanın cenaze namazına katılmıştı. Uhud Savaşı'nda Hz. Hamza'nın cesedi civarına diğer şehidler de sıralanmış ve Peygamberimiz yetmiş kere cenaze namazı kılmıştı. Mescid-i Nebî'yi Allah rızâsı için her gün süpürüp temizleyen siyahî bir Müslüman ölmüş ve bir gece toprağa verilmişti. Rahatsız edilmemesi gayesiyle geceleyin Peygamberimiz'e haber verilmemişti. Daha sonra bunu öğrenen Resûl-i Ekrem, o kişinin mezarına gidip onun için mağfiret dileğinde bulundu. Oğlu İbrâhim'in cenazesinde de bulundu ve mezarın düzgün örtülmesi hususunda Müslümanları uyardı. Çünkü mezardaki bir oyuk ölüye değil, ama dirinin gözüne zarar verirdi. Diri olan, uygun bir görüntüyü severdi ve Allah yapılan bir işin en iyi yapılmasından hoşnut olurdu. And olsun size kendinizden öyle bir Peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız O'na çok ağır gelir. O, size çok düşkün, mü'minlere karşı çok şefkatlidir, merhametlidir.' (Tevbe Suresi, 128. ayet) Yakınları, Hz. Peygamber'in hayatı boyunca gece namazına devam ettiğini rivayet ederler. Hatta gece namazına olan bu itinası dolayısıyla bazı sahâbîlerin 'Allah senin geçmiş ve gelecekteki günahlarını bağışladığı halde bu kadar zahmete niye katlanıyorsun?' diye sorduğu, Hz. Peygamber'in de 'Şükreden bir kul olmayayım mı?' cevabını verdiği rivayet edilir (Tirmizî, 'Şemâil', 44; Müsned, IV, 251). '(Rasûlüm!) Biz Sen'i ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.' (Enbiyâ Suresi, 107. ayet) Peygamberimiz gecenin başlangıcında yatsı namazını kılar yatardı. Üçte birlik süre içinde uyanır ve teheccüdü kılar, müteakiben vitir namazını kılar, sonra tekrar yatar ve sabah ezanında çabucak kalkar, abdest alır, sünnetini evinde kılar, farzı için camiye giderdi.

İslam'ın ilk yıllarında nasıl ibadet edilirdi? Peygamberimiz ibadet hayatı...

MÜMİNLERE EN GÜZEL ÖRNEK