Hayvanlara karşı merhametin hadislerdeki yeri

Hayvanlara yapılan bitmek bilmeyen eziyetlere bir yenisi daha eklendi. Ünlü olmak için çeşitli televizyon programlarına katılan ve şiddete yönelik hareketleri nedeniyle bu programlardan kovulan Murat Özdemir isimli şahısın, papağanına yaptığı işkencenin görüntüsü vicdanları sızlattı. Şiddet uygulanan papağanın geçirdiği travmaya bağlı olarak ayak ekleminde çıkık bulundu. Papağan, İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi'nde tedavi altına alındı. Uzun süre beslenemediği tahmin edilen papağan ameliyat edildi, gereken tüm müdahalelerin yapılmasına rağmen yaşama tutunamadı. İslamiyet'in son derece önem verdiği, batılıların dahi hayran kaldığı hayvan sevgisi konusunda birçok hadis mevcut iken nasıl oluyor da bu işkenceler sürekli yeniden sahneye çıkıyordu? Vicdan ve ahlak sahibi her bireyin insan sevgisini kazanabilmesi için öncelikle hayvan sevgisi yetilerinin gelişmesi gerekiyor. Hayvana değer vermeyen bir ümmet, insan ve tabiat sevgisinden de yoksun olacaktır. İşte bu minvalde Hz. Muhammed'in hayvanların korunmasını, onlara eziyet edilmemesini, temizlik ve bakımlarının yapılmasını, yaratılışlarına uygun işlerde kullanılmasını, fazla yük yüklenmemesini ve avlanılmamasını tavsiye ettiği hadisler yaşamımızın tek gerçek kaynağı olmalı ve her Müslüman toplum, hayvanları ve onların refahını koruma yükümlülüğünü kendine görev edinmelidir. Türkler tarih boyunca hayvanlarla iç içe yaşayan ve onlara tarih sürecinde oldukça önemli ayrıcalıklar tanıyan, onlara değer veren bir millet olmuştur. Türkiye'de hayvanseverleri bir araya getiren ilk resmi dernek İstanbul'da 1912 yılında 'Himaye-i Hayvanat Cemiyeti' adı ile kurulur. Öyle ki bir zamanlar Osmanlıda hayvanlar ile ilgili yapılan bazı hususlar batılıları dahi şaşırtmıştır: - Hayvan ve ağaçlar yararına oluşturulan vakıflar, - Kediler için yapılmış binalar, - Hayvanların beslenmesi için tahsis edilmiş uşaklar, - Hayvanların beslenmesi için bırakılan miraslar (Örneğin sadece Beyazıt Vakfiyesinde kuşların beslenmesi için yılda 30 altın ayrılmıştı), - Kedilerin beslenme saatlerinde zengin ve kibar Osmanlıların kedileri her gün düzenli olarak kebaplarla beslemeleri, - Kasap ve lokantaların önünde sıraya girmiş hayvanlar, - Sokak hayvanları için düzenlenen şiş kebap günleri, - Hacı Baba mertebesine yükseltilmiş leyleklere sanki kutsalmış gibi yapılan muameleler, - Sonbaharda geri dönemeyen ve bakıma ihtiyaç duyan leylekler için bakım merkezleri, - Dünyada örneğine rastlanmayan Bursa'daki Leylek (Gurabahane-i Laklakan), Dolmabahçe'deki kuş ve Üsküdar'daki kedi hastaneleri, Cami ve mezarlıklardaki suluklar, kuş evleri, hatta mimari açıdan eşi ve benzeri bulunmayan kuş köşkleri, - Her hafta kurulan pazarlarda varlıklı ailelerin kafesteki kuşları satın alıp özgür bırakma geleneği, - Sokakta doğurmuş bir hayvan gördüklerinde hemen oracığa bir kulübe yaptırmak için yarışan insanlar, - Yük hayvanlarına fazla yük yükleme tarzındaki merhametsiz uygulamalara karşı çıkartılan fetvalar, bu hayvanlara aşırı yükten dolayı ıstırap çektiren insanlara aynı yükü taşıtarak ceza verilmesi vb. Hayvanlar hakkında Tevrat, Zebur ve İncil'de, hayvanların canlı birer varlık olarak haklarının bulunduğu yolunda (az sayıda da olsa) hükümler bulunur. Kur'an'da yedi sûrenin hayvan adı taşıyarak, konu edinmesi de İslâm dininde hayvanlara verilen önem ve onlara karşı gösterilen merhametin bir göstergesi olmuştur. 'Merhamet edenlere Rahman da merhamet eder. Yeryüzünde bulunan şeylere karşı merhametli olunuz ki, semadakiler de size merhamet etsin.' Hz. Muhammed (s.a.v) bir hadisinde şöyle buyurmaktadır: 'Kim bir kuşu boş yere öldürürse, o kuş, avazını Arş'ın etrafını sararcasına yükseltip kıyamet gününde mahşere gelerek şöyle der: 'Ey Rabbim! Beni öldürene sor niçin boş yere beni öldürdü?' Hz. Muhammed, Miraç hadisesini anlatırken şöyle bir olaydan söz eder: 'Ben miraca çıktığımda bana cehennem gösterildi. Baktım ki içinde bir kadın azap görüyor. Sebebini sordum. Bana şöyle denildi: O bir kediyi hapsetmiştir; Ona ne bir şeyler yedirmiş ne de ona su içirmiştir. Ölünceye kadar haşerat türünden şeyleri yemesine dahi müsaade etmemiştir. Bu nedenle bu kadın cehennemde azap görmektedir.' Üsame İbn-i Zeyd'in rivayetine göre, Hz. Muhammed: 'Ey Üsame, acıkan ciğer sahibi her hayvan hususunda dikkatli olun, kıyamet günü Allah'a şikâyet edilirsin' buyurdu. İbn Ömer'in rivayet ettiğine göre: 'Nebi hayvanlara işkence yapanlara lanet etti.' Abdurrahman b. Osman'dan gelen rivayete göre: 'Bir tabip gelerek Resûlallah'a ilaç yapımında kurbağanın kullanılmasını sordu. Resûlallah adamı kurbağayı öldürmekten nehyetti (yasakladı).' Cabir'den rivayet edildiğine göre, Hz. Muhammed şöyle buyurmuştur: 'Şüphesiz ki, İbrahim Mekke'yi haram kılmıştır. Ben de Medine'nin iki taşlığı arasını haram kıldım. Onun ağacı kesilmez; avı da avlanmaz.' Hz. Muhammed Taif şehri için de aynı yasağı geçerli kılmıştır. Taif'ten gelen heyetle yaptığı sözleşmeye şöyle bir madde koydurmuştur: 'Onların vadileri bütün itibariyle haramdır. Ve burada bulunan yabani ağaçlar ile av hayvanlarına karşı her çeşit tecavüz, gasp, hırsızlık ve fena muamele Allah adına yasaklanmış bulunmaktadır.' İbn Abbas, Hz. Muhammed'den şöyle rivayet etmiştir: 'Kim av peşinde koşarsa heva ve hevesinin peşinden koşmuş olur, gafil olur' buyurdu. Abdurrahman İbnu Abdullah, babası Abdullah'tan rivayet ettiğine göre, O şöyle demiştir: 'Biz bir seferde Resûlallah ile beraber idik. Resûlallah bir ara bir ihtiyacı için yanımızdan ayrıldı. O sırada 'humara' denen bir kuş gördük, iki tane de yavrusu vardı. Kuş kaçtı, yavrularını aldık. Kuşcağız etrafımıza yaklaşıp çırpınmaya, kanatlarını çırpıp havada inip çıkmaya başladı. Resûlallah gelince: Kim bu zavallının yavrusunu alıp onu ızdıraba attı? Yavrusunu geri verin! diye emretti. Bir ara, ateşe verdiğimiz bir karınca yuvası gördü. Kim yaktı bunu? diye sordu. Biz! Dedik. Ateşle azap vermek sadece ateşin Rabbine hastır, buyurdu.' Hayvan yavrularının hayatlarının korunmasıyla ilgili Cabir şu hadiseyi rivayet etmiştir: 'Resûlallah bana geldi. Ben de ona bir keçi kesmeye karar verdim. O arada keçi melemeye başladı. Allah Resûlü onun melemesini duydu ve: Ey Cabir! Henüz süt emen bir yavruyu kesme' buyurdu. Ben de: 'Ya Nebiyyellah, bu kendi başına otlayabilen yetişkin bir yavrudur. Ben onu hem yaş hurmayla hem de olgun taze hurmayla besledim, öyle ki semizleşti dedim.' Abdullah İbni Amr'dan naklen: 'Resûllullah bir keçiyi sağmakta olan bir adama uğramıştı, ona: Ey kişi, sağınca yavrusu için de süt bırak, dedi.' 'Sağ iken hayvandan koparılan şey meyte hükmündedir (haramdır).' Ensardan bir kadın esir edilmişti. Esir düştüğü halk, bir akşam evlerinin önünde develerini dinlendiriyordu. Kadın bağlı olduğu ipten çözülerek develerden birine bindi ve kaçtı. Halk, kadının kaçtığını anlayınca, onu aramaya koyuldu, fakat bulamadılar. Kadın, kendisine kurtulma nasip olursa, deveyi Allah için kurban edeceğini söyledi. Kurtulan kadının bu sözünü duyan Hz. Muhammed: 'Sübhanellah! Hayvancağıza ne kötü mükâfat vermiş. Allah onu bunun üzerinde kurtarıyor, o tutup bunu kesmeye kalkıyor, öyle mi? Olacak şey değil'! buyurdu ve kadının kurtulmasına vesile olan bu devenin kurban edilmesine engel oldu. Hz. Muhammed, bir gün bir keçiyi hedef alarak ok atmakta olan bir kalabalığa rastladı. Bu eylemlerinden son derece rahatsız olan Hz. Muhammed 'Hayvanlara eziyet vermeyin' buyurarak bu hareketi yasakladı. Hz. Muhammed yağmur duasında, 'Allah'ım! Kullarını ve hayvanlarını sula. Rahmetini neşret ve ölü beldeni ihyâ et' buyurmuştur. 'Öyleyse bu, dili olmayan hayvanlara bindiğiniz zaman bunlara konaklama yerlerinde mola verin. Eğer geçtiğiniz arazi çoraksa, oradan hayvanın iliğini kurutmadan çıkın. Gece yürüyüşünü tercih edin. Zira geceleyin arz, gündüzleyin dürülmeyecek şekilde dürülür. Yol üzerine (geceleyin) konaklamaktan kaçının. Çünkü o, hayvanların yolu, yılanların sığınağıdır.' Ebu'd-Derdâ'nın rivayetine göre: Hz. Muhammed fazla yükten dolayı kalkamayan bir deve görünce 'Allah bu dilsizler (develer) hakkında hayırlı olmanızı tavsiye etmektedir, onlara güçleri ölçüsünde yük vurun' Ebu Hureyre'nin Hz. Muhammed'ten rivayet ettiğine göre: 'Günahkâr bir kadın, sıcak bir günde, bir kuyunun etrafında dönen bir köpek gördü, susuzluktan dilini çıkarmış soluyordu. Kadıncağız ayakkabısını çıkararak (onunla su çekip köpeği suladı). Bu sebeple kadın mağfiret olundu.' Ebu Hureyre'nin Hz. Muhammed'ten rivayet ettiğine göre, Hz. Muhammed buyurdular ki: 'Bir adam yolda, yürürken susadı ve susuzluğu arttı. Derken bir kuyuya rastladı. İçine inip susuzluğunu giderdi. Çıkınca susuzluktan soluyup toprağı yemekte olan bir köpek gördü. Adam kendi kendine: 'Bu köpek de benim gibi susamış' deyip tekrar kuyuya inip, mestini su ile doldurup ağzıyla tutarak dışarı çıktı ve köpeği suladı. Allah onun bu davranışından memnun kaldı ve günahlarını affetti'. Resûlallah'ın yanındakilerden bazıları: 'Ey Allah'ın Resûlü! Yani bize hayvanlar (yaptığımız iyilikler) için de ücret (sevap) mi var?' dediler. Aleyhissalatu vesselam:'Evet! Her 'yaş ciğer' (sahibi) için bir ücret vardır.' Hz. Muhammed: 'Bir sefer sırasında bir ceylanın güneşin hareketine karşı bir ağacın gölgesine çekilerek uyumakta olduğunu fark eder. Resûllullah hayvancağızın kimse tarafından rahatsız edilmemesini emreder ve emre uyulur.' Abdullah İbni Cafer'in rivayetine göre, Hz. Muhammed bir gün ensardan birinin bahçesine girdi, orda bir deve vardı. Deve, Resûllullahı görünce bir takım sesler çıkardı ve gözlerinden yaşlar aktı. Resûllullah hayvana yaklaşarak başını ve boynunu hörgücüne kadar elleriyle okşadı. Hayvan sakinleşti. Resûllullah: 'Bunun sahibi kim?' diye sordu. Ensar'dan bir genç gelerek: 'Deve benimdir ey Allah'ın Resûlü' dedi. Resûllullah 'Bunu sana mülk kılan Allah'tan bir deve hakkında korkmuyor musun? Hayvan, onu aç bırakıp üstelik de yorduğun için senden şikâyetçi' der, buyurdu.

Hayvanlara karşı merhametin hadislerdeki yeri

HAYVANLARA KARŞI MERHAMETİN HADİSLERDEKİ YERİ