Keşşaf Tefsiri'nin yazarı alim şair: Zemahşeri

🔸 Zemahşeri tefsir, kelâm, fıkıh, lügât ve belâgat gibi birçok İslami bilim alanında araştırmalar yapmış ve çeşitli eserler vermiş Fars kökenli filozof ve İslam âlimiydi. Zemahşeri, 18 Mart 1075 tarihinde Hârizm bölgesinde Türkmenistan'ın Taşavuz (Daşoğuz, Taşauz) ili Köroğlu ilçesindeki Zemahşer'de doğdu. Asıl adı Mahmut olan alim, bu bölgede doğduğu için Zemahşeri olarak tanındı. 🔸 Dindar bir aileye mensup olup, ilk eğitimini babasından aldı. Baba, oğlunun sakatlığını da göz önünde bulundurarak durumuna uygun olan ve oturarak çalışılabilen terzilik mesleği ile geçimini sağlamasını istiyordu. Ancak, Mahmud'un okumak konusundaki ısrarı üzerine bir medreseye verdi. 🔸 Mahmud, Harezm'de tıp, dil ve gramer sahasında önemli bir konuma sahip olan Ebu Muzar Mahmud bin Cerir el-Zebbî'den ders aldı. Dil ve edebiyat derslerinin yanında, aldığı eğitimin etkisiyle Mutezile akidesine bağlandı. 🔸 Üstün zekâsı ve gösterdiği başarıdan dolayı hocasından maddi ve manevi destek gördü. Bir ara Buhara'ya da gidip orada da eğitim aldı. Bu tarihlerde hüküm süren Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah ve ünlü veziri Nizamülmülk'ten de himâye ve destek gördü. 🔸 Zemahşeri için artık ilim hayatın kendisiydi ve ilim tahsil etmek gayesiyle muhtelif beldeleri dolaştı. Harezm'den ayrıldıktan sonra Horasan'a gitti. Orada bulunan ileri gelenlerle temas kurdu. Sonra İsfahan'a gitti. Burada da Melikşah'ın oğlu ile görüştü ve onu öven bir kaside kaleme aldı. 🔸 Bağdat'ta bulunan Nizamiye Medresesi'nde de eğitim gördü. Burada hadis, tefsir, kelâm, fıkıh, gramer ve edebiyat dersleri aldı. Arapça ve dilbilim konusunda uzman olarak yetişti. 🔍 Tıbba yön veren İslam alimi; İbn Zühr 🔸 Mahmud, şiddetli bir hastalığa yakalanınca Mekke'ye gitti. Mekke Şerifi Ebü'l-Hasan Ali bin Hamza tarafından çok iyi karşılandı. Aralarında samimi bir dostluk oluştu. 🔸 Mahmud Zemahşeri, bu süre zarfında Arap yarımadasında gerçekleştirdiği seyahatler ve Araplarla girdiği yakın diyalog neticesinde Arap dili ve edebiyatının incelikleri, zenginliği konularında oldukça önemli bilgilere sahip oldu. 🔸 Mahmud, son gelişi ve değişik zamanlarda hac vesilesiyle geldiği Mekke ve Medine'de uzun süre kaldı. Bundan dolayı kendisine 'Allah'ın komşusu' anlamına gelen 'Cârûllah' denmeye ve bu unvanla anılmaya başlandı. Aynı zamanda mensup bulunduğu bölgenin övünç kaynağı sayıldığı için de 'Fahr-i Hârizm' lakabıyla da anıldı. 🔸 Memleket özlemiyle Harezm'e döndüyse de bir süre sonra tekrar Mekke'ye geldi. Birinci gelişinde iki, bu gelişinde de üç olmak üzere beş yıl Mekke'e kaldı. Daha sonra Harezm'e dönerken Bağdat'a uğradı. Büyük bir ilgi ile karşılandı. Burada ders vermeye başladı. 🔍 İslam tarihinin üç büyük aliminden yaşama dair öğütler 🔸 Yaşadığı dönemin önemli alimleri arasında yer alan Zemahşeri,bütün mesaisini ilme ve bu amaç uğruna seyahat etmeye harcadı. Dil ve tefsir alanında büyük otorite olarak kabul edilip, verdiği dersler büyük ilgi gördü. Bu alanda Harezm, Irak, Horasan, Hicaz gibi bölgelerde, sahasında zamanın önemli âlimleri arasında yer aldı. 🔸 Kendisinden ders alan bazı talebeleri önemli hatipler arasında yer aldılar ve camilerde vaaz verdiler. Belâgat ilmindeki üstün kişiliği ve bu sahada yazdığı 'Keşşâf Tefsiri' büyük beğeni toplayan ve kabul gören bir eserdi. Tefsir, Zemahşeri'ye İslâm âleminde büyük bir şöhret kazandırdı. Ehl-i Sünnet âlimleri belâgat ile ilgili konularda bu eserden önemli ölçüde yararlandılar. 🔸 Zemahşeri ilim ve kültürle geçen dolu bir hayatın 13 Haziran 1144'te sonuna geldi. Ceyhun Nehri kıyısındaki Ürgenç'e yerleştikten sonra hayata gözlerini yumdu. 🔸 Hadis, fıkıh, kelâm gibi ilimlerde de geniş bilgiye sahip bulunan Zemahşerî özellikle Arap dili ve edebiyatı konusunda otorite kabul edilmiş bir şahsiyetti ve Arap asıllı olmamasına rağmen 'Şeyhü'l-Arabiyye' diye nitelendirilmişti. 🔸 Hatta onun bir gün Ebûkubeys dağına çıkıp Araplar'a, 'Atalarınızın dilini gelin benden öğrenin' dediği rivayet edilmektedir. Arap dilindeki tartışılmaz otoritesinden dolayı edebiyatta birçok darbımesele konu olmuştu. 🔸 Zemahşeri'nin kökeni hakkında da çeşitli düşünceler mevcuttu. Zemahşerî'yi genelde Fars kökenli kabul edenlerin yanında, özellikle yaşadığı dönemde Hârizm'deki nüfusun büyük çoğunluğunu Türkler'in oluşturmasından dolayı Türk asıllı kabul edenler de vardı. 🔸 Bununla birlikte Zemahşerî eserlerinin hemen tamamını Arapça kaleme almış, hatta eserleriyle bu dile hizmet etmeyi 'şeref' saymıştı. Arapça'nın dışında Türkçe ve Farsça'yı iyi derecede bilmesine rağmen eserlerinin büyük bir kısmını Arapça olarak kaleme aldı. 🔸 Zemahşerî'nin eserlerinin sayısını otuz olarak tesbit edenler bulunduğu gibi altmış beşe kadar çıkaranlar da vardır. Bu farklılık, bazı kitapların çeşitli bölümlerinin müstakil eser sayılmasından veya bir kısım eserlerinin değişik isimlerle anılmasından kaynaklanmış olmalıdır. 🔸 Zemahşerî, Adliyye fırkasına mensup âlimlerin bir tefsir yazması hususundaki ısrarlarının yanı sıra hayatının son döneminde Mekke'de mücâvir olarak bulunduğu sırada Emîr Ebü'l-Hasan İbn Vehhâs'ın da isteği üzerine eserini 526 (1132) yılında eserini yazmaya başlamış ve iki yılda tamamlar. 🔸 Tefsirini öven Zemahşerî kitabını iki yılda tamamlamasını, otuz yılda yapılabilecek işleri iki yılda gerçekleştiren Hz. Ebû Bekir'in başarılı hizmetlerine benzeterek bunun Kâbe'nin feyziyle mümkün olduğunu söyler. 🔸 Müellif, eserinin mukaddimesinde Kur'an'ı tefsir etmenin zorluğuna dikkat çekerek bunu yapacak kişinin Arap dili ve belâgatında, bedî' ve beyân ilimlerinde derin vukuf sahibi olması yanında diğer ilimlerde de geniş bilgi birikiminin bulunması, zihnî melekelerinin ve sezgi yeteneğinin güçlü olması, çalışma disiplinine sahip bulunması gibi özellikler taşıması gerektiğini belirtir. 🔍 Tirmizi kimdir? Tirmizi el-Cami'u's Sahih'i nasıl kaleme aldı? 🔸 Yazıldığı dönemden başlayarak müfessirlerin ilgisini çeken el-Keşşâf Kur'an'ı lugat, nahiv ve belâgat ilkelerini dikkate alarak yorumlaması, Kur'ân-ı Kerîm'in i'câz yönlerini, özellikle taşıdığı edebî üstünlüğü ve erişilmez nazım güzelliğini ortaya koyması, Kur'an'da mânaların tasvir ve temsil yoluyla anlatılmasının etkili bir metot olduğunu göstermesi gibi özellikleriyle çok beğenilmiş ve hemen bütün müfessirlerce kaynak olarak alınmıştır. 🔸 Dirayet metoduna göre yazılan eserde rivayetlere de yer verilerek iki metot birleştirilmiştir. Âyetler tefsir edilirken çeşitli hadisler nakledildiği halde Müslim'in el-Câmiʿu's-sahîh'i dışında kaynak zikredilmez. Âyetler, öncelikle dil ve belâgat kaideleriyle eski Arap şiirleri dikkate alınarak aklın ilkeleri ışığında tefsir edilirken çok ince tahlillerle kelimelerin ihtiva ettiği mecazi mânalar keşfedilmeye çalışılır. Bununla birlikte nüzûl sebepleri üzerinde durulurken hem hadislere hem sahâbe sözlerine başvurulur. 🔸 Yazıldığı dönemden başlayarak müfessirlerin ilgisini çeken el-Keşşâf Kur'an'ı lugat, nahiv ve belâgat ilkelerini dikkate alarak yorumlaması, Kur'ân-ı Kerîm'in i'câz yönlerini, özellikle taşıdığı edebî üstünlüğü ve erişilmez nazım güzelliğini ortaya koyması, Kur'an'da mânaların tasvir ve temsil yoluyla anlatılmasının etkili bir metot olduğunu göstermesi gibi özellikleriyle çok beğenilmiş ve hemen bütün müfessirlerce kaynak olarak alınmıştır. 🔸 Zemahşerî'nin Arapça öğrenmek isteyen Hârizmşahlar Devleti Hükümdarı Atsız b. Muhammed için kaleme aldığı eseridir. Mukaddimetü'l- Edeb, Arapça kelimelerle kısa cümlelerden oluşan bir sözlüktür. 🔸 Mukaddimetü'l-edeb'de kelime, ibare ve kısa cümlelerden oluşan Arapça metnin altında nüshaların çoğunda tercümeler bulunmaktadır. Bunların önemli bir kısmı Türkçe (Hârizm Türkçesi), Farsça, ikisi XIV. yüzyıldan itibaren unutulan İran dili Hârizmce, biri Moğolca satır altı tercümelidir. Zemahşerî ön sözünde Atsız'ın yüce adının her zaman, her yerde ve bütün dillerde anılmasını istediğini kaydetmektedir. 🔸 Mukaddimetü'l-Edeb Arapça, Farsça ve Orta Türkçe söz varlığı bakımından zengin bir hazine niteliğindedir. Özellikle Mâverâünnehir ve çevresindeki Türk lehçelerinin bazı nâdir kelimelerini içermesi önemini daha da arttırmaktadır. 🔍 Anadolu'nun yetiştirdiği büyük İslam alimi: Ömer Nasuhi Bilmen 🔸 Nevâbigu'l-Kelîm, kısa vecizeler tarzındaki edebî parçalardan meydana gelen bir eserdir. 'Bazı kötü zanlar vardır ki, onlara iyi niyet mânası verilir.' 'Yağmurlu bulut gürlediğinde ve doğru sözlü kimse vaadde bulunduğunda ne 🔸 Zemahşeri, küçükken geçirdiği kaza sonucu bir bacağını kaybettiğinde takma bir bacakla yürümek zorunda kaldı.Kaynaklarda Zemahşerî'nin bir bacağının takma olmasından dolayı uzun elbise giydiği belirtilir. 🔸 Onun topal kalmasının sebebiyle ilgili olarak bir seyahat sırasında şiddetli soğuktan ayağının donması, damdan veya binek hayvanından düşmesi, çocukluk yıllarında bir kuşun ayağını kopardığı için annesinin bedduasını alması gibi olaylardan söz edilir. 🔸 Bir rivayete göre ise Zemahşerî, insanların kesik bacağı sebebiyle kendisi hakkında yanlış bir düşünceye kapılmasından endişe ettiğinden ayağının şiddetli soğuktan donması yüzünden kesildiğine dair birçok kişinin şahitliğini içeren bir belge düzenlemişti. 🔍 İslam alimi İbnü'l-Baytâr'ın dilinden şifalı bitkiler 🔸 Bunun yanında Zemahşerî, hayatının ilk kırk beş yılında makam ve mevki peşinde koşan, şöhret düşkünü, hırçın ve kibirli bir şahsiyet olarak tanınmaktaydı. Bu nitelikleri birçok şiirine de yansımıştı. 🔸 Sıkıntılı çocukluk günleri, bacağındaki sakatlık; çevresine karşı hırçın olmasına ve daha ziyade odak noktasını kendisine çevirmesine sebep olmuştu. Nitekim birçok şiirinde kendisi ve eserlerden övgü dolu sözlerle bahsetmişti. 🔸 Fakat 45 yaşındayken yaşadığı bir hadise adeta hayatında bir dönüm noktası yaşadı. Kırk beş yaşında iken yakalandığı hastalıktan sonra bir durulma ve olgunlaşma sürecine girdi, ömrünün sonuna kadar kanaatkâr ve mütevazi bir âlim olarak yaşadı. 🔍 Batı'ya tedavi metodlarını öğreten İslam alimi Ali İbn Rıdvan kimdir?

Keşşaf Tefsiri'nin yazarı alim şair: Zemahşeri

TERZİ OLMAYI DEĞİL ALİM OLMAYI SEÇTİ