Ayet ve hadisler ışığında İslam'da hac ibadetinin önemi

Müslümanlara İslam'ın muhteşem geçmişini hatırlatan hac, üstün amellerden biridir. Bütün ibadetlerin manalarını bir araya toplayan bir ibadet olan hacda Allah'ın misafirleri, 'Şüphesiz müminler ancak kardeştir' ilahi hitabını anlar. Hac sözlükte 'kastetmek, yönelmek' anlamına gelen bir kelimedir. Fıkıh terimi olarak ise hac, 'Mekke şehrindeki Kâbe'yi ve civarındaki kutsal sayılan özel yerleri, özel vakit içinde, usulüne uygun olarak ziyaret etmek ve yapılması gereken diğer menâsiki yerine getirmek' demektir. Bunların hepsine birden hac törenleri anlamında 'menâsikü'l-hac' denir. Mukaddes bir yolculuk: Hac Kur'an-ı Kerim'in bildirdiğine göre, daha önce tahrip olmuş Kabe'nin eski temelleri Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail tarafından bulunarak Kutsal Mabed yeniden inşa edildi. Hac suresinin 27-29. ayetlerine göre de insanları hac yapmak üzere Mekke'ye ilk davet eden peygamber Hz. İbrahim'di. Bu tarihten itibaren diğer peygamberler ve inananlar da Kabe'yi ziyaret ettiler. Kabe'nin tarihi nedir? İslam'ın doğuşu sırasında Kabe'yi tavaf, Umre, Arafat ve Müzdelife'de vakfe ve kurban kesme gibi adetler devam ettirilmekte, ancak hac, putperest geleneklerine uygun olarak sürdürülmekteydi. Hicretin 9. yılında nazil olan; 'Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi, Mekke'de âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâbe'dir. Onda apaçık deliller, Makâm-ı İbrahim vardır. Oraya kim girerse güven içinde olur. Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse şüphesiz Allah bütün âlemlerden müstağnîdir.'' ( Âl-i İmran, 96-97) ayetleriyle Müslümanlar üzerine farz kılınan hac, Hz. Peygamber tarafından putperest âdetlerinden arındırılarak İslâmî usullere uygun hale getirilmiştir. Hac, Peygamberimizin Mekke'den Medine'ye hicret etmesinden 9 yıl sonra farz kılınmıştır. Bu yıl Peygamberimiz Hz. Ebu Bekir'i 'Hac Emiri' tayin etmiş, kendileri de bir yıl sonra yani hicretin onuncu yılında haccetmişlerdir. Bu, Peygamberimizin ilk haccı olduğu gibi buna 'Veda Haccı' da denir. Çünkü Peygamberimiz bundan sonra vefat ettikleri için haccetmemiştir. Hac ve umrenin önemi hakkında 40 hadis Haccın farz olduğu hükmü, Kur'ân-ı Kerîm ve sünnette bildirilmiş ve bu hüküm konusunda Müslümanların görüş birliği (icmâ) gerçekleşmiştir. Kur'ân-ı Kerîm'de: 'Yoluna gücü yetenlerin evi (Kâbe) hac ve ziyaret etmeleri, insanlar üzerinde Allah'ın bir hakkıdır.' (Âl-i İmrân 3/97) buyrulmuştur. Peygamberimiz de haccı Müslümanlığın beş esasından birisi olarak saymış, haccın önemini ve yararlarını belirtmiş ve bu törenlerin nasıl yapılacağını fiilen göstermiştir. Mukaddes bir yolculuk olan haccın faziletleri Gücü yeten, yani sağlık ve servet yönünden haccetme imkânına sahip olan müslümanların, ömründe bir defa haccetmeleri farz olup imkan elde edilince, geciktirmeden yerine getirilmesi gerekir. Hayatında bir defa hac yapmış olan Müslüman bu farzı yerine getirmiş olur. Hac çeşitleri ve yapılış şekilleri nedir? Peygamber Efendimiz, hac ibadetinin İslam'ın beş temelinden birisi olduğunu belirterek şöyle buyurmuştur: 'İslam beş şey üzerine bina edilmiştir. Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed'in Allah'ın elçisi olduğuna tanıklık etmek, namaz kılmak, zekat vermek, haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak.' Buhârî, İman, 1 I, 8; Müslim, İman, 19-22. I, 45. Haccın dışındaki ibadetler, namaz ve oruç gibi ya yalnız bedeni yahut zekat gibi yalnız malidir. Hac ise hem mali ve hem de bedeni bir ibadettir. Diğer ibadetler her yerde yapılabilirken hac, ancak belli yerde Mekke-i Mükerreme'de yapılabilmektedir. Bunun için dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan ve hali vakti yerinde olan Müslümanlar bu ibadeti yapmak için Mekke-i Mükerreme'ye gelmek gereklidir.. Ayrıca haccın, diğer ibadetlere göre bazı zorlukları da vardır. Çünkü bu ibadet, pek çok insanın alışkın olmadığı, iklim şartlarını yaşamadığı bir yerde yapılmaktadır. Bunun içindir ki Peygamberimiz, hiçbir ibadeti yapmak için Allah'tan yardım dilemediği halde hacca niyet ederken 'Allah'ım, hac yapmak istiyorum, bunu bana kolay kıl ve kabul eyle' diye dua etmiştir. 'Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslam'a razı oldum' (Mâide, 5/3). Hac, her şeyden önce Allah'ın emri olduğu için yapılır. Bununla beraber bütün ibadetlerde olduğu gibi hac ibadetinde de insanlar için pek çok yararlar vardır. Esasen Allah Teâlâ faydası olmayan bir şeyi insanlara emretmez. O'nun emri olan her şeyde mutlaka insanlar için dünya ve ahiretle ilgili yararlar vardır. Çünkü O'nun hiçbir şeye ihtiyacı yoktur. Muhtaç olan bizleriz. Hac, insana zorluklara karşı dayanma gücü kazandırır. Hac yolculukların en zor olanlarından biridir. Bunun için hacca niyet etmiş olan kimsenin her zamandan daha çok hoşgörülü olması, arkadaşlarını incitici ve kırıcı söz ve davranışlardan sakınması tavsiye edilmiştir. Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulmuştur: 'Hac bilinen aylardadır. Kim o aylarda hacca niyet ederse hac esnasında kadına yaklaşmak, günah sayılan davranışlara yönelmek, kavga etmek yoktur.' Bakara, 2/197. Böylece insan her zamankinden daha çok iradesine hakim olacak, öfkelenmemeye, çevresine rahatsızlık vermemeye özen gösterecektir. Karşılaştığı zorluklara katlanacak, erdem kişi olmaya yönelecektir. Hac, insana mahşer gününü hatırlatır. Hacca niyet edilirken normal elbiseler çıkarılır ve iki bez parçasından ibaret olan ihrama bürünülür. Bu, herkesin Allah katında eşit olduğunu, öldükten sonra tekrar dirilip Allah'ın huzurunda dünyada yaptıklarının hesabını vereceğini hatırlatır. Düşünmesi bile insana dehşet veren o anı hatırlamak ise o güne kadar yaptığı pek çok şeye karşı pişmanlık duyulmasını ve tövbe edilmesini sağlar Hac, dünya üzerinde yaşayan dilleri ve renkleri ayrı olan Müslümanları, ibadetlerinde yöneldikleri Kâbe'de bir araya toplar, İslâm kardeşliğinin güçlenmesini sağlar. Hac, günahlara da keffaret olur. Peygamberimiz buyuruyor: 'Kim Allah için hacceder de hac esnasında kötü sözlerden ve Allah'a karşı gelmekten sakınırsa annesinin onu doğurduğu günkü gibi (günahlarından arınmış olarak) hacdan döner.' Buhârî, 'Hac', 4. Hac esnasında hiçbir şeye zarar vermemek esas olduğundan, insanın çevresiyle ilişkisinde son derece dikkatli davranması gerektiği ortaya çıkar. Bu husustaki titizliğin ölçüsü, Kur'ân-ı Kerimdeki yasaklardan ve bu yasakların çiğnenmesi halinde verilecek cezaları bildiren ayetlerden anlaşılır. Başak zamanlarda kazanamayacağı ölçüde bitki ve canlılara karşı özen gösterip kimseyi incitmeyerek, sabırlı ve güler yüzlü olarak hac esnasında daha önce teorik olarak haberdar olduğu fakat layıkıyla yaşayamadığı ahlaki özellikleri kazanır. Önemli İslam âlimlerden El-Halimi, haccın fazileti hakkında şöyle der: 'Hac, bütün ibadetlerin manalarını bir araya toplar. O halde hacceden bir kimse oruç tutmuş, namaz kılmış, itikâf yapmış, zekât vermiş, Allah yolunda savaşmış gibidir. Hem biz daha babalarımızın sulbünde iken tıpkı ibadetlerin en üstünü olan iman gibi hacca çağrılmış bulunuyoruz.'' Buhari ve Müslim'in Ebu Hureyre (ra) den rivayet ettikleri hadis-i şerif de haccın üstünlüğü ve fazileti çok açık şekilde ifade eder: 'Resulullah (sav)'a 'Amellerin en üstünü hangisidir?' diye soruldu. 'Allah'a ve Resulüne imandır.' buyurdu. 'Sonra hangisi?' diye soruldu. 'Allah yolunda cihattır.' buyurdu. 'Sonra hangisidir?' diye sorulunca: 'Mebrur (kabul gören, kabul edilmiş ) hac.' cevabını verdi. 'Hacılar ve umre yapanlar, Allah'ın heyetidirler, dolayısıyla O'na dua ettikleri takdirde Allahü Teala icabette bulunur. Mağfiret diledikleri takdirde ise onları bağışlar.' (İbnu Mace; İbnu Hıbban; Beyhaki) Hac ibadetinin yerine getirilebilmesi için bazı şartlar vardır. Bir kimseye haccın farz olması için onun şu şartlara sahip olması gerekir: Müslüman olması Akıllı, bâliğ (ergen) olması

Ayet ve hadisler ışığında İslam'da hac ibadetinin önemi

Hac nedir?