Müslümanların dünyaya 10 katkısı

İbn Battuta yirmi dokuz yılda yetmiş beş bin milden fazla yol kat ederek kırktan fazla modern ülkeyi ziyaret etmiş, ortaçağ dünyasının gelenek ve uygulamamalarına ilişkin bilinen en iyi ilk ağızdan anlatımları derledi. İbn Battuta,13 Haziran 1325 tarihinde Fas'ın Tanca şehrinden üç bin mil uzaktaki Mekke'ye gitmek üzere tek başına yola çıktığında henüz 21 yaşındaydı. Yetmiş beş bin milden fazla yol kat eden İbn Battuta yürüyerek, at veya deve üzerinde veya deniz yoluyla İslam dünyasının dört bir yanına gezdi; bugünün sınırlarına göre kırkın üzerinde ülkeyi gördü. Dünyanın birçok yerinde Müslüman Marka Polo olarak tanınır. Tam otuz yıl sonra memleketine döndüğünde, uzakta ki egzotik ülkelerin hikâyelerini anlatan ünlü bir seyyah oldu. Zamanın önde gelen cerrahı Ebû'l-Kasım Zehrâvî, iki yüzün üzerinde cerrahi alet geliştirerek tıp biliminde çığır açtı. Bu aletleri 21.yüzyıl hastanelerinde kullanılan modern aletlerden ayırt etmek neredeyse imkânsızdır. Batıda Abulcasis adıyla tanınan meşhur cerrah Ebû'l-Kasım Zehrâvî Et-tasrif adlı tıp ansiklopedisini yazdı. Et-Tasrif içerisinde yer alan ''Cerrahi Üzerine'' başlıklı bölümde iki yüzün üzerinde cerrahi alete ilişkin açıklama vardır. Bu eser, tıp tarihinde cerrahi aletlerin resimli olarak açıklandığı ilk eserdi. Avrupa'da cerrahinin temeli bu cerrahi alet çizimleri sayesinde arttı. Örneğin, idrar yolu taşları konusunda sayfalarca araştırma yaptı. Zehrâvî bu taşları ezerek kırmak için matkap adında bir alet tasarladı. Zehrâvî bugün dahi, cerrahiyi anatomi bilgisine dayalı bağımsız bir ilime dönüştüre önce bir bilim insanı olarak hatırlanmaktır. Yaptığı cerrahi alet çizimleri, tıbba olan hizmetlerini ilelebet canlı tutacak bir yenilikçilik örneği olup, haleflerinin çalışmaları üzerindeki etkisi bunun en açık delilidir. İbn-i Haldun insan toplumlarının yükselişini ve düşüşünü medeniyet bilimi kapsamında izleyerek Mukaddime adlı eserinde kaydetti; bu eser ile sosyoloji ve iktisat teorisinin temelini attı. İbn-i Haldun, araştırmasına İslam medeniyetinin altını oyan çeşitli istilacı güçleri ve atalarının bu istilalardan ne şekilde etkilendiğini inceleyerek başlar. Çok büyük bir emeğin ürünü olan Mukaddime, genel dünya tarihi üzerine bir eserdir. İbn-i Haldun, tarih yazıcılığının gerçeklerin liste halinde sunulmasından ibaret olmadığına, hangi bölgeye ait olduklarına ve taraflı olup olmadıklarına bağlı olarak farklılık arz edeceği fikrini araştırdı ve uyguladı. Tarih yazıcılığına ve yöntembilimine yönelik bu yeni yaklaşım bugün hala tarihçiler tarafından kullanılmaktadır. İbn-i Haldun doğrulanmamış bilgilerin aktarılmasını reddeder. Böylece, delillerin bilimsel sayılabilmesi için esas teşkil eden akademisyenlik ve sosyal bilimleri yeni ve ihtimamlı bir boyut getirdi. Gotik mimarisinin belkemiği olan bu kemer stilli Kahire'deki İbn Tolun Camisi'nen alınarak Amalfili tüccarlar tarafından Sicilya üzerinden Avrupa'ya getirildi. Avrupalı mimarlar Romanesk tonozlarda yaşadıkları problemleri bu kemer sayesinde aşabildi. Sivri kemerin sağladığı en önemli avantaj tonozun yarattığı itkiyi uçan payanda ile desteklenebilecek kadar dar bir alan üzerine yoğunlaştırmasıydı ki bu, Avrupa Gotik mimarisinin en önemli özelliklerindendi. Bu sayede mimarlar, önceden yarım dairesel kemerleri destekleyebilmek için büyük ve ağır yapılan duvar ve payandaları hafifletebildiler. Temellere uygulanan yanal itkinin azaltılması ve tonoz kemerleriyle aynı seviyede tepelik kullanılabilmesi sayesinde tüm çaplara uygun olması yapının diğer avantajları arasındaydı. Karanlık bir odada bulunurken panjurdaki küçük bir delikten süzülen ışığı gözlemleyen İbn-i Heysem, ışığın karşı duvara baş aşağı bir görüntü oluşturduğunu keşfetti. Bu basit lenssiz kamera geliştirilerek bugün bildiğimiz kamera elde edildi. Norman kralı Sicilyalı II. Roger, İdrisi'den bir harita yapmasını istedi. Roger'in Kitabı adında yetmiş haritalık bir atlas hazırlayan İdrisi, Müslümanlara bilinen bir kavrayış olduğu üzere dünyanın yuvarlak olduğunu gösterdi. İdrisi bu hususu vurgulamak için bir dünya küresi yaptı. İdrisi, Dünyanın çevresini 22,900 mil olarak hesapladı. Dünyanın çevresinin ekvator noktasında 24,902 mil olduğu düşünülürse, İdrisi bu hesaplamasında fazla yanılmamıştı. Ayrıca dünyanın ''uzayda yumurta sarısı gibi sabit durduğunu'' söyledi. Mısırlı İbnü'n-nefis, kalbin sağ karıncığından gelen venöz kanın akciğerlere geçerek oksijenlendikten sonra arteryel kan olarak kalbe geri dönmesi anlamına gelen kan dolaşımını açıkladı. Bu keşfin kendisine ait olduğu ancak 1957 yılında gerçekleşti. Kitabın bir paragrafında, kalbin anatomisini açıklar ve İbn Sina ile aynı fikirde olmadığını belirtir. İbn Sina'nın kalbin üç karıncığı olduğu dair düşüncesi doğru değildir. Kalpte yalnızca iki karıncık bulunur ve bu iki karıncığın arasında kesinlikle herhangi bir geçit yoktur. Toledo ve Kurtuba camilerinde Gotik kaburgalı tonozlar Avrupalı mimar ve banilere ilham kaynağı olmuş ve Romanesk ve Gotik hareketlerinde kullanılmıştır. Müslümanlar, kaburgalı tonozu Hristiyan katedrallerinde ve kiliselerinde boy göstermesinden en az yüz elli yıl önce bilmekteydi. Kurtuba Camiisi'nin kaburgalarından ilham alan Avrupalı mimarlar ve onların hamileri, bu formu uygulayarak Romanesk ve Gotik hareketlerini başlattılar. Suriye ve Kudüs kalelerinin düşmana geçit vermeyen tasarımı, yuvarlak kule, ok mazgalı, barbakan, serkendaz, parapet ve kale mazgalı gibi kilit unsurlarıyla Batı ülkelerinde taklit edilmeye başlandı. Haçlılar 12. Yüzyılda Selahaddin Eyyubi karşısında çok önemli savaşları kaybetmeden önce, Hristiyan askeri kulelerinin çoğu kare şeklindeydi. Selahaddin Eyyubi'nin yuvarlak kulelerini gören Haçlılar, yandan gelecek saldırılara davetiye çıkaran kare şeklindeki kule tasarımının en iyi seçim olmadığını anladılar. Kare şeklindeki kulelerin terk edilip yerine yuvarlak kale kullanılmasına ilk örnek,1120 yılında inşa edilen Saone olacaktı. Üç kardeş olan Beni Musa Kardeşler büyük matematikçiler olmaları ve Yunanca bilim eserlerini Arapçaya tercüme etmelerinin yanı sıra insanı hayrete düşüren ve kimilerine göre bugünkü masaüstü oyuncakların atası olan cihazları geliştirdiler. Kardeşler tarafından tasarlanarak dönem halkını hayretler içerisinde bırakan yüzden fazla şaşırtmalı düzenek Harika Aletler Kitabı adlı kitaplarında topladı. Bu çalışmalar, mekanik teknoloji alanında atılan ilk adımlardır.

Müslümanların dünyaya 10 katkısı

SEYYAH