10 soruda Müslüman bilim adamı Harizmi

📌Harizmi ya da tam adıyla Ebû Ca'fer Muhammed bin Mûsâ el-Hârizmî, matematik, gökbilim, coğrafya ve algoritma alanlarında çalışmış müslüman bilim adamıdır. Hârizmî 780 yılında Harezm bölgesinin Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. Harezmi, Harzem Türküdür ve Müslüman'dır. 850 yılında Bağdat'ta vefat etmiştir. Dünya tarihine yön vermiş Müslüman bilim insanları 📌Hârizmî'nin tarihteki şöhretinin aksine hayatı hakkında bilinenler son derece azdır. Tabakat kitapları onunla ilgili çok kısa bilgi verir; tarih ve coğrafya eserlerinde ise ancak dolaylı bazı atıflar bulunmaktadır. Mevcut bilgilere göre Hârizmî Bağdat'ta yaşamış ve Me'mûn döneminde (813-833), aynı zamanda önemli üyelerinden biri olduğu Beytülhikme'nin kütüphanesinde görev yapmıştır. Onun günümüze intikal eden eserlerini bu dönemde kaleme alıp Halife Me'mûn'a sunduğu görülür. ➡Kaynakların üzerinde durduğu bir diğer husus da dini görüşüdür. Toomer, el-Harezmi'nin dini görüşü ile ilgili şöyle yazmaktadır: El-Tabari tarafından kendisine verilen bir başka sıfat olan 'al-Majūsī', onun eski Zerdüşt dinine bağlı olduğuna işaret etmektedir. O zamanlarda İranlı bir insan için gerçek olaması çok muhtemel olan bu görüşün aksine, Harezmi'nin Cebir adlı eserinde yazdığı dindar önsöz sebebiyle onun aslında Sünni bir Müslüman olduğunu göstermektedir. 📌Harizmi'nin yaşadığı çağ, ilim tarihi açıdan incelendiğinde, dünya üzerinde beş rönesans başlangıcı görülecektir. Bunlar içerisinde en önemlisi İslâm aleminde görülen Bağdat'taki rönesans hareketidir. Bu ise Halife Me'mun ve Harizmi zamanına rastlamaktadır. Bu rönesans hareketinden en mühim rol Harizmi'ye aittir. Müslüman bilim adamları ve buluşları 📌Cebiri bağımsız bir disiplin olarak öğreten, 'indirgeme' ve 'dengeleme' (denklemin farklı taraflarındaki benzer terimlerin aynı tarafa alınarak sadeleştirilmesi) yöntemlerini tanıtan ilk kişi olduğu için, Harezmi cebrin atası ya da kurucusu olarak tanımlanmıştır. Cebir alanındaki çalışmaları, 16. yüzyıla kadar Avrupa üniversitelerinde temel matematik ders kitabı olarak kullanılmıştır. Batlamyus'un 'Coğrafya' isimli yapıtını gözden geçirerek düzenlemiş, astronomi ve astroloji alanında çalışmalar yapmıştır. Bazı kelimeler el-Harezmī'nin matematiğe olan katkılarının önemini yansıtır. 'Cebir' kelimesi ikinci dereceden denklemleri çözmek için kullandığı iki işlemden biri olan el-cebirden türemiştir. 📌Beyt'ül Hikmet'de göreve başlayan Harizmi, Bağdat'ta inceleme ve araştırma yapabilmek için gerekli bütün maddi ve manevi imkanlara kavuşmuştur. Burada hayata ait bütün endişelerden uzak olarak matematik ve astronomi ile ilgili araştırmalarına başlar. 📌Hârezmî '0' (sıfır) ve bilinmeyen işareti 'x'in mucidi olarak bilinir. 10 rakamdan oluşan basamaklı sayı sistemi üzerine bir eser yazarak bu rakamların İslam dünyası ve Batı'da tanınıp kullanılmasını sağlamıştır. Bilime yön veren Müslüman alimler ve icatları 📌Matematik ile uğraşmanın sayılar ile değilde sayıları sembolize eden şekillerle olması gerektiğini düşünmüştür. Bu matematikçileri, problemlerdeki karmaşık sayılara saplanıp kalmadan rahatça çözebilmelerini sağladığı için özgürleştirici bir düşünce biçimidir. Matematik ilmine yön veren 10 Müslüman alim 📌Hem Doğu, hem de Batı bilim çevrelerine etki etmiş olan Harezmi, ortaya koyduğu eserlerle bilim tarihinde adından en çok söz edilen kişilerden biridir. Bilime yaptığı büyük katkıları sebebiyle XVI. yüzyıl ünlü matematik bilgini Gerolamo Cardano (1501-1576)'nun, dünyanın en büyük 12 düşünürü arasına aldığı bir bilginimiz, Rönesans'a kadar Avrupa'da alanında tek otorite olarak kalmıştır. Aritmetikte on tabanlı konumsal metodun Avrupa'ya geçişinde de Harizmi'nin büyük rolü olmuştur. 📌Malum olduğu üzere Harezmi, sistemli bir şekilde cebir konusunda ilk defa yazılan 'El-Cebr ve'l-Mukabele' adlı eserleriyle ilkel durumdaki cebiri canlandırıp, bütün çözüm yollarını tamamen geometrik düşüncelerle temellendirmiş ve sistematik bir şekle sokmuştur. Batı'ya da cebir, ilk defa onun bu eseriyle girmiştir. Yine aynı şekilde aritmetikte on tabanlı konumsal sistemle birlikte l'den 9'a kadar olan sayı sisteminin ve sıfır (0) sayısının Avrupa'da kullanılması da yine onun eserlerinin çevirileriyle başlamıştır. Batılıların Arap rakamları dediği İslâm rakamlarının Avrupa'ya geçişi de inanılmayacak derecede ağır olmuştur. Her şeyi geç alma alışkanlığında olan Batı, adeta İslâm rakamlarını kullanmamakta direnmiştir. Bu direniş ve inat, tam 13. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiştir. Nitekim bu inat sadece rakamları kullanmamakla kalmamış, abak denilen hesap aletini kullanmakta da olmuştur. Avrupalılar, İslâm rakamlarıyla abak denilen bir hesap aletini kullanıyorlardı. Fakat uygulama, Roma rakamlarıyla uzun süre idare edilemeyeceğini, yeni bir sisteme ihtiyaç olduğunu gösteriyordu. Çünkü Roma rakamlarıyla matematiğin gelişmesi imkânsız denecek derecede zordu. Bu mecburiyet, Batı'yı, nihayet İslâm rakamlarını kabule zorladı. Bu rakamları ilk defa kullanan, İslâm dünyasında seyahat eden, ilim öğrenen, Pizalı Leonardo Fibonacci (170-1240) oldu. 📌Kitâbu Sûreti'l-Arz: Bu kitabında yeryüzünün çapına ait yaptığı çalışmaları anlatmıştır Kitap için yaptığı incelemerde ve kitabında Nil nehrinin kaynağını açıklamıştır. 📌Zîcü'l-Harezmî: Bu eserinde ise güneş ve ay tutulmalarına dair incelemelerini paylaşmıştır.

10 soruda Müslüman bilim adamı Harizmi

HARİZMİ KİMDİR?