Tolstoy’un Hacı Murat kitabından 20 alıntı

İnsanoğlu ne zararlı bir yaratık! Hayatını sürdürmek için diğer canlıları hiç umursadığı yok! İhtiyarlar derlerdi ki, o zaman bütün insanlar kutsalmış. Tütün içmezler, içki kullanmazlar, ibadeti bırakmazlar, birbirlerinin fenalıklarını bağışlarlar, hatta kan davasından bile vazgeçerlermiş. O zaman para ya da bir eşya buldukları zaman onu bir direğe bağlarlar ve yol kıyısına bırakırlarmış. O zaman Allah da halka başarı verirmiş her konuda. Şimdiki gibi değil. Eğer yürüdüğünüz yolun doğru olduğuna inanıyorsanız devam etmek zorundasınız. Ne olursa olsun. Ne acıma, ne kin, ne herhangi bir arzu... Başlamakta olanın, hatta onun için artık başlamış olanın yanında öylesine önemsizdi ki bunların hepsi. Nasıl da acımasız, yok edici bir varlık şu insan; kendi yaşamını sürdürebilmek için ne çok canlı varlığı, bitkiyi yok ediyor. Ey üzerimi örten kara toprak, sen değil miydin atımın toynakları altında inleyen? İnsanoğlu ne kadar da bencil bir yaratık, hayatını sürdürmek için toprağın altını üstüne getirmiş, diğer canlılara aldırdığı bile yok. Kötü bir barış iyi bir savaşa yeğdir. Bütün bu hayaller onun gönlünde ne bir acı ne de bir ümit uyandırmaksızın hızla geçip gidiyordu. Bu iki insanın gözleri birbirleriyle karşılaşınca, birbirlerine çok şey, sözcüklerle anlatılmayan, hele tercüman aracılığıyla anlatılması imkânsız şeyler söylüyorlardı. Onlar doğrudan doğruya, hiç konuşmadan birbirlerine olanca gerçeği anlatıyordu. Bir eli yağda, bir eli balda değilsek bile, kimseye muhtaç da değiliz. Memnunuz hayatımızdan. 'Ne yenilmez bir yaşama çabası!' diye düşündüm. 'insanoğlu her şeyi yenmiş, milyonlarca ot sapını yok etmiş, bu hâlâ direniyor...' Yürüdüğünüz yolun doğruluğuna inanmışsanız, ne olursa olsun sapmamak gerekli. Bütün bu anılar onun hayalinden geçiyor, fakat içinde hiçbir duygu uyandırmıyordu. 'İpin iyisi uzun, sözün iyisi kısa olur' dedi. Üstümü ört kara toprak, Ama bir zamanlar atımın ayakları altında Seni çiğneyen ben değil miydim? Soğuksun ölüm ama efendin benim. Gövdemi toprak, ruhumu gökler alacak... Köpek eşeği etle, eşek de köpeği otla beslemeye kalkışmış, ikisi de aç kalmışlar... Korkuyu sonraları unuttum ben. Her hatırladığımda, korkuyu bir kez daha arkamda bırakırım. Yarını düne bakarak tahmin edin. Gâvurlarla bir arada yaşamaktansa, Ruslarla dövüşerek ölmek daha iyidir. Dişlerinizi sıkın; ben de bir elimde Kur'an, bir elimde kılıç Ruslara karşı götüreceğim sizi. Şimdilik değil Ruslara teslim olmayı, bunu aklınızdan geçirmeyi bile kesin olarak yasak ediyorum size. Hançerin çeliği beyaz göğsümü parçaladı. Ben de hayatıma anlam veren biricik oğlumu parçalanan göğsüme bastırıp sıcak kanımla yıkadım. Şifalı et ve kök koymadan kapandı yaram. Ben ölümden hiçbir zaman korkmadım. Yiğit oğlum da korkmayacak.