Orhan Veli’nin “Efsane” şiirinin öyküsü

'Bir zamanlardı bu gamhânede bir dem vardı Efsane şiiri, ilk kez 15 Şuhat 1951 tarihinde Orhan Veli'nin ölümünden üç ay sonra Nokta dergisinde yayımlandı. Daha sonrasında ise yine ölümünden sonra yayımlanan 'Bütün Şiirleri' başlıklı kitapta da yerini alan Efsane şiiri, Orhan Veli'nin divan şiiri biçimiyle de nasıl kolaylıkla şiir yazabildiğini gösterdi. İlk defa Nokta dergisinde yayımlanan şiir, 'Orhan Veli'nin Divan Çeşnisinde Bir Şiiri' başlığı altında sunuldu. Bu başlık altında sunulan yazının içeriği ise şöyledir: 'Avukat B. Mennan Özgütürk bize Orhan Veli'nin divan edebiyatı çeşnisin de yazılmış bir şiirini verdi. Orhan Veli bu şiiri, eski tarzın hiç de zorluk göstermediğini anlatmak için düzmüştür herhalde. Anlatıldığına göre şair sağlığın da, bu şiiri üstad Yahya Kemal'e okumuş, üstad da kendisine: 'Siz biraz daha gayret etseniz, bizi de geçeceksiniz' demiştir. Orhan Veli'nin verdiği cevap ise şudur: 'Aman efendim, biz bunu alay olsun diye yazıyoruz.' Mehmet Kemal, 1972 tarihli Kasım ayı Barış gazetesinde yazdığı Efsane şiiri yazsında, şiirin rivayete dayanan öyküsünü daha da genişleterek şu şekilde aktarmıştır: 'Orhan bir gün Boğaz Vapur'unda Yahya Kemal'e rastlıyor. Konuşmaya başlıyorlar. Yahya Kemal klasik bir şair olduğundan Garipçilerin şiirini hem önemsemiyor, hem de sevmiyordu. Ne olsa vapur yolculuğu, şurdan buradan konuşulduktan sonra, söz dönüp dolaşıp şiire geliyor. Yahya Kemal 'Yeni şiirler var mı' diyor. 'Var.' Bir zamanlar bu gamhanede bir dem vardı... Gece bülbül ağaran fecre kadar ağlardı... O çağıltıyla beraber dövünürken def ü cenk... Bir güneş dalgalar üstünde doğar rengârenk... Bu çağıltıyla bütün kahkahalar nağmele- şir... Dilde Yahya Kemal'in şarkısı şehnameleşir...' Şiirin adı Efsane'dir. 'Çok güzel...' diyor Yahya Kemal. Sonra duruyor, birkaç söz daha söylemek gereğini duyuyor: 'Orhan Bey, biraz daha gayret etseniz, bu sahada bizi geçeceksiniz.' Efsane şiiri hikayesi ile ilgili bir diğer aktarım ise hem Orhan Veli'nin hem de Yahya Kemal'in arkadaşı olan Sabahattin Eyüboğlu'ndan gelir. Eyüboğlu, Yahya Kemal'in Efsane şiirini ilk kez duyduğu anı daha farklı ve daha makul bir şekilde anlatır. Sabahattin Eyüboğlu, Gece İçinde Orhan Veli isimli eserinde Orhan Veli'nin şiirini göstermek için kendisine geldiği akşamdan şu şekilde bahseder: 'Bir gece yine gelmiş ve nasılsa bomboş bulmuş bizim evi. Ertesi gün, bir gezi dönüşü kapımda Orhan Veli'nin o pürüzsüz elyazısıyla bu beyti bulmuştum: Kapılar, pencereler savletime bigâne; Haluk Oral'ın Şiir Hikayeleri başlıklı çalışmasında ifade ettiğine göre de Efsane'nin öyküsüne dair Yahya Kemal ile bağlantılı rivayetler vardır fakat bu rivayetler ne yazık ki Orhan Veli ve Yahya Kemal'in edebi çizgilerine bakıldığında tutarlı değildir. Zira Oral'a göre, Orhan Veli ile Yahya Kemal arasında düzeyli bir ilişki söz konusudur ve bu sebeple Orhan Veli'nin Kemal'e 'alay olsun diye yazıyorum' cümlesini kurması inandırıcı gelmemektedir. Aynı zamanda Oral'a göre Orhan Veli, çeşitli zaman aralıklarında yazdığı farklı yazılarında Yahya Kemal'den söz açmış ve şairin şiiri hakkındaki düşüncelerini ortaya koymuştur. Orhan Veli, 12 Eylül 1942 tarihli İnkılapçı Gençlik dergisinde yazdığı sanat görüşleri hakkındaki yazısında, Yahya Kemal ile ettiği sohbeti şu şekilde anlatır: 'Bir gün Yahya Kemal'le konuşuyordum. Bana apartmanları göstererek dedi ki: 'Köşkleri var, arabaları var, halayıkları var. Fakat hiçbir zaman bizi duyduklarımızı duyamıyorlar, bizim düşündüklerimizi düşünemiyorlar. Biz düşünüyoruz, düşünülmüş halde kendilerine anlatıyoruz; yine de anlamıyorlar.' 'Bâki'nin bir mısrasını, derviş kendi başına sultan olup gezer mısraını ihtimal onun kadar hiç kimse duymamıştır' Oral, hele ki Orhan Veli'nin Yahya Kemal'in milletvekili olması ardından 1 Mayıs 1946 tarihli Ülkü dergisinde yazdığı yazıdan hareketle, 'alay olsun diye yazdım' cümlesini kati surette kuramayacağını düşünür. 'İstanbul milletvekilliğini Yahya Kemal kazandı. Buna sevinmek mi lâzım bilmiyorum. Çünkü Yahya Kemal şimdiye kadar birçok büyük mevkilerde bulundu. Bu mevkilerin en büyüğü de Yahya Kemallik mevkii idi. Bâki'nin bir mısraını, derviş kendi başına sultan olup gezer mısraını ihtimal onun kadar hiç kimse duymamıştır. Ben Yahya Kemal namına değil, daha çok, milletvekilliği namına seviniyorum.' Orhan Veli'nin Ahmet Haşim'in edebi anlayışına karşı tutumu her zaman eleştirel bir konumda olmuştur. Şiirde mana konusunu gündeme getiren Haşim'e göre, 'anlamı için şiiri deşmek, eti için bülbülü öldürmeye benzer.' Orhan Veli ise Garip ön sözünde klasik şiire eleştirilerini yöneltmenin yanında, Haşim'in 'Bir Günün Sonunda Arzu' şiirine de parodi yapmıştır. Fakat Orhan Veli Yahya Kemal'i söz konusu ettiği yazılarda klasik şiir geleneğini sürdüren yazarın edebi çizgisini eleştirmemiş bilakis takdir etmiştir. Orhan Veli, 8 Temmuz 1949 tarihli Edebiyat Alemi dergisinde devrin önemli röportajcılarından olan Kandemir'e verdiği röportajında Yahya Kemal'e övgü dolu sözler söylemiştir: 'Yalnız son zamanlarda Tevfik Fikret'te bazı şairce parıltılar görüyoruz. Dokunduğu meseleler yanında şiirin imkânlarını zorlamaya çalışıyor. Ondan sonra gelen şairlerden Ahmet Haşim, Yahya Kemal aşağı yukarı bir asırdan beri kaybedilmiş olan şiirin ipuçlarını ele geçiriyorlar. Bunlardan Ahmet Haşim dil kıvraklığının şiirdeki yerinin ne olduğunu anlayamadığı için, içinde bir hayli şairlik cevheri olmasına rağmen bir nevi Hacivatlıktan kurtulamıyor. Yahya Kemal ise tersine, bu ehemmiyeti günden güne daha fazla duyarak şiirdeki ustalığın dildeki ustalıkla yan yana yürümesi gerektiğine inanıyor ve bu yolda çalışıyor.' Orhan Veli'nin renkli kişiliğinden ve Ahmet Haşim'in Bir Günün Sonunda Arzu isimli şiirine yaptığı parodiden yola çıkarsak bu öykünün arkasında yatan rivayetlerin de doğru olabileceğini düşünebiliriz. Fakat belki de önemli olan husus, bu şiir öykülerinin doğru olup olmadığı değildir. Zira biz okuyucular için edebiyat alemindeki bu tür öyküler, bağlantılar hep ilgi çekici olmuştur. Doğru olup olmadığını kanıtlamak araştırmacı ve edebiyat tarihçilerinin işidir, okuyucu ise şiiri zihninde yeni öykülerle kurgulayabilir yahut hali hazırdaki edebi muhitlerle ilişkilendirilen öykülere sarılabilir. Siz ne dersiniz, bir bahar ikindisinde Orhan Veli ile Yahya Kemal vapurda karşılaşmış ve Efsane şiiri, İstanbul boğazında çınlamış mıdır? 'Garip' Orhan Veli ise muzip gülümsemesiyle 'biz bunları alay olsun diye yazıyoruz üstadım' cevabını vermiş midir? Kim bilir…