Mehmet Akif’in hayalini kurduğu Endülüs seyahati

Mehmet Akif Ersoy'un yaşamında seyahatler önemli bir yer tutar. Akif'in henüz bir çocukken ailesiyle birlikte yazlığa gitmekle başlayan seyahatleri ilerleyen yıllarda resmi görevler nedeniyle devam etmiştir. Gezileri ya görevli bulunduğu dairenin resmi işlerini takip etmek üzere baytarlık kimliği ile ya da milli istihbarat teşkilatının ona güvenerek verdiği özel görevler dolayısıyla olmuştur. Mehmet Akif Ersoy'un Berlin ve Arabistan gezileri bu görevler nedeniyle gerçekleşmiştir. Mısır seyahati ise derin bir hayal kırıklığının tamir edilemez boyutlara ulaşmaması için, tercih ettiği 10 yılık uzun bir uzlettir. Mehmet Akif Ersoy'un gerçekleştirdiği seyahatlerin en güzel sonucu ise bu vesilelerle yazdığı şiirlerdir. 'El-Uksur'da başlıklı manzumesi Mısır ve Medine seyahatinin, 'Berlin Hatıraları' Berlin seyahatinin, 'Necid Çöllerinden Medine'ye' de Arabistan seyahatinin eşsiz birer ürünüdür. Mehmet Akif Ersoy'un resmi bir görev olmaksızın seyahat etmek istediği yer ise Endülüs'tür. Akif, kaleme aldığı 'Süleymaniye Kürsüsünde' şiirinde Abdürreşid İbrahim'in ağzından Endülüs'ün hazin kaderine dair şu dizeleri yazmıştır: 'Endülüs tâcı elinden alınan bahtı kara, Endülüs'e seyahat etme fikri Mehmet Akif'i o derece heyecanlandırır ki o günlerde arkadaşlarına yazdığı mektuplarda hep bu seyahatten söz eder. Bir grupla birlikte gerçekleşecek olan bu seyahatin planları aylar öncesinden hazırdır. Hem de hangi gün nerede ne kadar kalacaklarını ve her seferinde kullanacakları ulaşım araçlarına kadar. Bu yolculuğa çok yaklaştığı bir anda beklenmedik bir engel çıkar ve seyahat iptal olur ancak Mehmet Akif, buna çok fazla üzülmez. Aklına çok sevdiği arkadaşı Ahmet Naim'in anlattığı bir vakadan, ermiş bir zatın şu nasihatleri gelir: 'Oğlum, bir isteğinin gerçekleşmesi ve gerçekleşmemesi bir değilse nakıs olduğunu bil. Olgunlaşmaya bak.' İlk zamanları olsa belki Akif, gerçekleşmeyen bu seyahatin de hikâyesini şiirleştirirdi. Tıpkı bir süre uzak kaldığı İstanbul'a selam götürmesi için bad-ı sabaya başvurup 'Bir Ariza' yazması gibi. Abbas Halim Paşa'ya ithaf ettiği bu şiirinde İstanbul özlemini derin bir teessürle dile getirmişti. İstanbul ve Mısır hayatını karşılaştırdığı şu mısralarda özlemi ve ironiyi birlikte görmek mümkündür. 'Siz, camları örter, sakınırken cereyandan; Ancak Nurettin Topçu'nun tespiti ile onun son dönemleri olduğu için, bu Endülüs seyahatinin gerçekleşmesi ve gerçekleşmemesi onun için artık bir gibiydi. Eskisi gibi planladıklarını gerçekleştirmek için ısrar edecek gücü bulamıyordu. Sağlığı ve diğer şartlar elverişli olsa en azından gerçekleşmeyen bu seyahat için bugün elimizde bir şiir bulunabilirdi. Mehmet Akif'in yakın dostlarından Eşref Edip'in şu sözleri, onun istediklerini neden yazamadığını, pek çok hayalini neden gerçekleştiremediğini açıklar: 'Üstadın ev hayatı o kadar müsterih değildi. Ailesi daimi surette rahatsız olduğu için ev işlerini layıkıyla görebilecek halde değildi. Bu sebeple üstad, nizam ve intizamıyla doğrudan doğruya alakadar olmak mecburiyetinde idi. Seyahatler, hicretler münasebetiyle çocuklarının tahsili de intizamını muhafaza etmemişti. Ona da çok üzülüyordu. Bazen öyle diyordu: Bu aile gaileleri beni çok yordu. Bu gailelerden azâde olsaydım daha güzel şeyler yazardım.' Mehmet Akif, yazmak için dahi yeterince zaman bulamadığı günler yaşadı. Diyanet İşleri Başkanlığı, kendisine bir Kur'an meali yazmasını teklif ettiğinde hem işin büyüklüğü hem de yazmayı tasarladığı diğer konuların aksamasından endişe ederek bu görevi üstlenmeme hususunda direnmişti. Buna rağmen meal yazma hususunda ona ısrar edenlere şöyle demişti: 'Birkaç parça şiir yazacağım, ona mani olursunuz.' Sonunda meal yazma görevini üstlenmiş ancak bazı sebeplerden dolayı yazmaya başladığı meali ne gönlünce tamamlayabilmiş, ne de istediklerini yazabilmiştir. Bunlara ilave edilebilecek diğer bir sebep de ileri yaşında bir türlü yakasını bırakmayan rahatsızlığıdır. Çok istediği halde eli bir türlü kaleme varmayan bu durum hakkında, Muallim Mahir'e (Mahir İz) yazdığı bir mektubun sonuna şu satırları ekler: 'Gülme komşuna gelir başına! Meşhur Yahya Kemal gibi felek bizi de kıt'acı etti. Dört yılda on iki mısra! Ne ise Allah beterinden esirgesin!' İstanbul'a döndükten sonra verdiği bir röportajda: 'Hasta olmadan evvel çok yazdım. 'Gölgeler' diye bir kitap neşrettim. Fakat hastalık yakama yapıştı. Üç senedir bir şey yazamadım. Eğer hasta olmasaydım, bir iki mevzuum vardı. Onları yazacaktım. İnşaallah iyi olursam burada ilk iş olarak bu mevzuları yazacağım.' Çantay'a göre bu mevzular: 'Bu milletin çocuklarına ilk tahsillerinden itibaren sade güzel şiirler yazmak, İstiklal Harbi destanını nazmetmek, Heccetü'l-veda'ı tasvir etmek'tir.

Mehmet Akif’in hayalini kurduğu Endülüs seyahati

MEHMET AKİF ERSOY’UN HAYATINDA ‘SEYAHAT’