Kitapları vefatından sonra çıkan şair: Yahya Kemal Beyatlı kimdir? 🖋

Gerçek adı Ahmed Agâh olan Yahya Kemal, Üsküp Belediye Başkanı Nişli İbrahim Naci Bey ve şair Leskofçalı Galib'in yeğeni olan Nakiye Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Yahya Kemal Beyatlı, çocukluk yıllarını, Üsküp'te kaleme aldığı şiirlerine de yansıttığı Rakofça çiftliğinde geçirdi. İlköğrenimini özel Mekteb-i Edep'te tamamlayan Beyatlı, 1892'de Üsküp İdadisi'ne girdi. Aynı zamanda İshak Bey Camii Medresesi'nde Arapça ve Farsça dersleri alan Beyatlı, 1897'de ailesiyle birlikte Selanik'e taşındı. 'Ya şevk içinde harâb ol, ya aşk içinde gönül!' 'Bir milliyetçi kendi milletinin tarihine medfundur.' sözüyle tarih sevgisini dile getiren Yahya Kemal'e göre tarih, yaşanan devrin çerçevesi içinde teşekkül eder.'Bu çerçeve içinde insan birçok şeyi sever, birçok şeyin olmasını ister, bazılarını da sevemez; zaman yürüdükçe çerçeve değişir. İyi bir tarihçi yaşanan devri, gelecek nesillere en doğru, en iyi bir şekilde aksettirir.(…) Yaşanmış, maziye karışmış, zaman içinde güzellikler de var çirkinlikler de. O çirkinlikler gözümüze bugün güzel görünebilir mi? Demek ki tarih, yekpare sevilecek yahut da nefret edilecek bir şey değildir. Bilakis tetkik ve muhakeme edilecek bir manzaradır.' diyerek açıklar tarih görüşünü. Tarih Musâhabeleri'ndeki yazıların ancak birkaçı gazete ve mecmualarda neşredildi. Çok büyük bir kısmı, Yahya Kemal Enstitüsü arşivindeki tetkik, hatıra ve fikir yazılarıdır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... 1903'te Paris'e giden Beyatlı, çeşitli eğitimler alarak, Fransızca bilgisini geliştirdi. 1904'te siyasal bilgiler yüksek okuluna girdikten sonra 'Jön Türkler' olarak da tabir edilen Genç Osmanlılarla ilişki kuran Beyatlı, Ahmet Rıza, Abdullah Cevdet, Samipaşazade Sezai, Prens Sahabettin gibi dönemin ünlü kişileriyle tanıştı. Şefik Hüsnü ve Abdülhak Şinasi Hisar'la arkadaşlık kuran Beyatlı, 1912'de İstanbul'a döndü. Yahya Kemal, yetişmesinde Üsküp'ün ve Yeni Mekteb'in ve Mekteb-i Edeb'in, bilhassa annesinin rolü olduğunu hâtıralarında belirtir. Edebiyata ve özellikle şiire karşı ilgisinin de Üsküp İdâdîsi'nde başladığını söyler. Bu yıllarda Recâizâde Ekrem'i, Abdülhak Hâmid'i, Muallim Nâci'yi ve Ziyâ Paşa'yı okuduğu gibi eski divanları da elinden düşürmediğini, hatta Esrar mahlasıyla şiirler yazdığını anlatır. 'Hâtıra' adlı ilk şiiri de yine bu yıllarda İstanbul'da çıkan Terakkî gazetesinde yayımlanmıştır. İdâdî tahsili için geldiği İstanbul'dan Paris'e gidinceye kadar boş geçirdiği bir buçuk yıl içinde Servet-i Fünûn'un genç şairlerini ve Cenab Şahabeddin'i tanımıştır. Yahya Kemal'in gerek sanat ve edebiyat gerekse tarih görüşlerinin teşekkülünde Paris'te geçirdiği dokuz yılın büyük rolü olmuştur. Bir taraftan o yıllarda şöhretleri devam eden Fransız romantiklerini okuyor, bir taraftan da realist romancıların eserlerini takip ediyor, sembolist ve parnasyen şairleri tanıyordu. Şiirine bir kültür temeli bulmak için Fransızlar'ın yaptıklarını araştırıyor, onların millî tarih görüşlerinin edebiyatlarına nasıl kaynak teşkil ettiğine dikkat ediyordu. Devrin meşhur tarihçileri Albert Sorel ile Camille Jullian'ın yazılarını ve derslerini takip ediyor, evlerindeki sohbetlere katılıyordu. Çeşitli istikametlerde genişleyen kültürü ona edebiyatta da tarih anlayışında da yeni ufuklar açtı. O güne kadar beğenip taklit ettiği Servet-i Fünûn şiirinden giderek uzaklaştı. Esasen bir süreden beri yenileşme ve sadeleşme yolunda olan Türkçe ile bir şiir dili kurmak istiyordu. Bu dil milletimizin duygularını ifadeye ulaşacak halis bir dil olacaktı. Fransızlar klasik metinlerden hareket edip yeni Fransız şiirine ulaşmışlardı. Öyleyse biz de divan şiirini günümüzde ihya etmenin, ondan pürüzsüz, saf mısralar elde etmenin yollarını aramalıydık. 'Türkçe ağzımda annemin ak sütü gibidir.' Eski çağların ruh iklimini yeni zamanlara taşıyan 'Eski Şiirin Rüzgârıyle' de yer alan şiirler, tıpkı 'Kendi Gök Kubbemiz'de olduğu gibi, mükemmele ulaşmayı amaçlayan dile ve musikiya dayanır. Sesin ve sözün dize için anlamını yeniden kuran Yahya Kemal; anların, anıların kişisel ve toplumsal tarih içindeki yerini de yeniden anlamlandırmış ve şiirine taşıdı. Onun dizelerinde büyük bir kültür ve uygarlığın kokusu, rengi, ritmi hissedilir. Eski Şiirin Rüzgârıyle'de yer alan ve neoklasik biçemin en değerli örneklerinden sayılan şiirler öncü ve eşsiz niteliklerinin yanı sıra şiir tarihimize, büyük şairlerin hatırasına ve mirasına da bir selamdır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... Bu duygularla Türkiye'ye dönen Yahya Kemal, şiirde Türk klasik devrinin sesiyle örnekler vermeye başladı. Usta yazar, 1913'te Darüşşafaka'da edebiyat ve tarih öğretmenliği yaptı ve Medresetü'l Vaizin'de uygarlık tarihi dersi verdi. Mütarekeden sonra 'Âti', 'İleri', 'Tevhid-i Efkâr', 'Hakimiyet-i Milliye' isimli dergilerde yazı yazdı. Arkadaşlarıyla 'Dergâh' dergisini kuran Yahya Kemal, edebiyatçılığının yanı sıra, siyasi hayatıyla da aktif bir rol üstlenerek yazılarıyla Milli Mücadele'yi destekledi. 'Güçlü olan, yenilmeyen, yalnız azimdir...' Bu esnada sanatla olan yakın ilişkisini her zaman sürdürerek Halkevleri Sanat Danışmanlığı yapan Yahya Kemal, 1949'da Pakistan Büyükelçisi iken emekli oldu ve hayatının son yıllarını İstanbul Beyoğlu'nda Pera Palas'ta geçiren usta yazar ve şair, rahatsızlanarak bağırsak kanaması tedavisi için 1957'de Paris'e gitti. '1884 kânûn-i evvelinin 2'sinde, Üsküp'te İshâkıye Mahallesi'nde; büyük vâlidem Âdile Hanım'ın konağında, bu evin cepheye doğru sağ tarafındaki arka odada, sabaha karşı doğmuşum. Sali günü imiş. Üsküp'e o gün nâdir görülür bir kar yağmış.' Yahya Kemal, hâtıra yazmak konusunda çok hassastır. Ona göre hâtıra edebiyatı başkalarına söylenecek değerde sözler barındırmalı ve mühim, faydalı ve çok doğru olmalıydı. Hâtıra yazarı, söylenmesi fikir, sanat ve tarih dünyasını aydınlatacak, acı ve tatlı hakikatleri, bütün doğruluğu, siyahlığı ve beyazlığıyla kaleme almak mecburiyetindeydi. Bu sebeple de Yahya Kemal, hâtıralarını derin bir itinayla yazdıve bu hâtıralarında şiirimiz, sanatımız, millî ve sosyal hayatımız ve yakın tarihimiz için çok aydınlatıcı bilgiler verdi. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... 'Bir yerdeyiz ki söz denilen şey palavradır.' Başta şiir olmak üzere 20. yüzyıl fikir, kültür ve sanat hayatının önemli simalarından olan Beyatlı, şiirleriyle olduğu kadar şiirle ilgili görüşleriyle de büyük yankı uyandırarak, Türk toplumunun Tanzimat'tan bu yana yaşadığı kimlik problemine şiirleriyle cevap üretmeye çalıştı. Sanatçının kendi milletinin dilini bulması gerektiği noktasındaki düşünce ve fikirlerini okuyucusuna aktaran Yahya Kemal, 'Bu dil, ağzımda annemin ak sütüdür' mısrası, Türkçeye olan sevgisini ifade ettiği en meşhur mısraları arasında gösterildi. Edebiyat ortamlarında sıkça konuşulmaya devam eden Beyatlı, 1918'de 'Yeni Mecmua'da yayınlanan çalışmalarıyla ilgi odağı olmayı başardı. Daha sonra 'Edebi Mecmua', 'Şair', 'Büyük Mecmua', 'Şair Nedim', 'Yarın', 'İnci' ve 'Dergah' gibi dergilerdeki şiirleriyle kendini yol gösterici olarak kabul ettirdi. Bizde bîçarelere, açlara, öksüzlere, muhâcirlere, esaret çekenlere acıyan şairler yetişti fakat bunların çektiklerini çekenlerden şair yetişse iyilik şiirinin nasıl bir iksir olduğunu o zaman anlarız. Çünkü sefâletin zevki de aşk gibidir, çekmeyen bilmez.' Yahya Kemal, 'Yeryüzünde yegâne ihtirâsım; milletimin lisanında, istediğim gibi birkaç manzume vücuda getirmektir.' sözüyle hayatı boyunca hangi gayeyle yaşadığını böyle ifade eder. Büyük şairin maksadı, edebiyatımızın dünya ve bilhassa Batı edebiyatıyla alakasını kesmesi değil, bilâkis, bütün dünya edebiyat ve fikirlerini yakından bilen bir kültürle vatanın kendi kâinâtını terennüm eden bir edebiyata duyulan nostaljiyi dile getirmekti. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... 'Zihnim bu şehirden, bu devirden çok uzakta.' Doğumundan vefatına kadar sürekli göçebe bir hayat yaşayan ve aile kurmayan Beyatlı, bir arkadaşıyla hasbihali sırasında, 'Ben evlenmedim, yalnızlığın acısını hâlâ çekiyorum' şeklindeki ifadesinde aktardığı gibi 'göçebe ve yalnız' geçen bir hayatın verdiği hasret serencamını yazdığı şiir, nesir ve mektuplarına nakşetti. Usta şair, tedavi için gittiği Paris'ten bir yıl sonra İstanbul'a dönerek, tedavisinin yapıldığı Cerrahpaşa Hastanesi'nde, 1 Kasım 1958'de hayata veda etti. Ebediyete intikalinden sonra yayımlanan 'Kendi Gök Kubbemiz' ve 'Eski Şiirin Rüzgarıyla' isimli kitapları iki bölüm halinde değerlendirilerek, Yahya Kemal'in şaheserlerini edebiyatseverlerle buluşturdu. 'Eski Şiirin Rüzgarıyla' adlı kitabındaki şiirlerden 'Açık Deniz', 'Itrî', 'Erenköyü'nde Bahar', 'Nazar', 'Ses', 'Çin Kâsesi' ve 'Deniz Türküsü', şairin çok sevilen özel şiirleri olarak şiirseverler tarafından tanındı. 'Kendi Gök Kubbemiz' isimli kitabında yer alan şiirlerin temelinde ise 'aşk' ve 'İstanbul' şairi olarak görülen usta şair, 'Ey talih! Ölümden de beterdir bu karanlık; / Ey aşk! O gönüller sana mal oldular artık; / Ey vuslat! O aşıkları efsununa ram et! / Ey tatlı ve ulvi gece! Yıllarca devam et!' mısralarıyla biten 'Vuslat' adlı şiirinde ise aşk ve sevgiliyle kavuşma anını örselemeden şiirine taşıdı. Beyatlı'nın bitmeyen şiirlerinin bir bölümü ise 'Bitmemiş Şiirler' adıyla yayımlandı. 'İnsan bu alemde hayal ettiği müddetçe yaşar.' 'Türklük, beş yüz seneden beri İstanbul'u ve Boğaziçi'ni bütün beşeriyetin hayaline böyle nakşetti. Mimarisini bu şehrin her tepesine, her sahiline, her köşesine kurarken güya: 'Artık bu diyar dünya durdukça Türk kalacaktır.' dediği hissedilir. 'Fetihten sonra İstanbul'a yerleşmiş olan halkın iklimle bu imtizacını kaydettikten sonra, yeni baştan kurmuş olduğu bu şehirde yaratmış olduğu güzelliklerin en yüksek bir kıratta olduğunu söylemek lâzımdır.' Yahya Kemal için İstanbul tabiı̂ güzelliğinin yanında, Türk milletinin ﬁzyolojik olarak kazandığı mükemmeliyet, kültür ve medeniye vardığı seviyeyi gösteren bir şehirdir. Bu sebepten ki o İstanbul'u çok sever, onun içinde yaşamaktan, onu keşfetmekten büyük zevk duyar. Türk kültür ve edebiyatında İstanbul'un manasını ilk kavrayan yazar, Yahya Kemal'dir. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... 'Şiirde lisan, zevk, fikir, mazmun, her şey eskidir, yalnız aşk eskimez her dem tazedir.' 'Kıskanıp gizlemiş kaza ve kader Yahya Kemal, en güzel şiirlerini 20. yüzyılda yazdı. Bu bakımdan da Türk şiirine güçlü bir ses ve soluk getirdi. Ona göre şiir, her şeyden önce dil, istif ve ahenktir. Yahya Kemal şiirlerinde tarihimizi, musikimizi, değerlerimizi, bütün kültür varlıklarımızı, medeniyetimizi ideolojiye bulamadan en güzel şekilde ve sanat olarak işledi. Kendi Gök Kubbemiz, yaşadığı ana ruhunu yansıtan bir milletin yeri ve göğüyle bütün bir dünyanın terennümüdür. Bu dünyada 'Süleymaniye'de Bayram Sabahı', rindlik, ufuk, aşk, musiki, 'Erenköyü'nde Bahar' ve vatan vardır. İstanbul'un fethinin bize kazandırdığı 'Mihriyâr' salınarak Boğaziçi'nde dolaşır. Onun şiirleriyle geçmiş, içimizde yaşar. Biz, atalarla buluşur ve geleceğe kanat açarız. Yahya Kemal bize, geçmişi günden ve gelecekten ayırmadan onunla iç içe sunar. Bu sunuşta beşerî zaaflardan çok insanî değerler öne çıkar. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın... 'Kalbimin takati yok, hem bu duyuş çok sürecek...

Kitapları vefatından sonra çıkan şair: Yahya Kemal Beyatlı kimdir? 🖋

'AZİZ İSTANBUL'UN AZİZ ŞAİRİ