Italo Calvino’nun Görünmez Kentler’inden 20 alıntı

'Her şeyin sırrı belki de hangi sözcüklerin söyleneceğini, hangi jestlerin yapılacağını, bunların sırasını ve ritmini bilebilmek.' Clavino, 15 Ekim 1923'te doğdu; 19 Eylül 1985'te, geçirdiği beyin kanaması sonucu İtalya'da yaşamını yitirdi. Calvino yaşamı süresince kurmaca yazarlığının yanı sıra gazete ve dergi yazarlığı da yaptı. 'Kitap bir alan; okur içine girmeli, dolanmalı, belki kendini kaybetmeli, ama belli bir noktada bir çıkış hatta birçok çıkış bulmalı. Kitap, dışarı çıkabilmek için bir yola koyulma olanağı.' II. Dünya Savaşı sonrası İtalyan kültürünün en önemli isimlerinden biri oldu. Birçok edebiyat ödülü kazandı. 1960 yılında yayınlanan Atalarımız adlı kitabında yer alan fantastik öyküleriyle uluslararası bir üne ulaştı. 'Doğru yolu bulmak için kaybolmak gerekir… Labirent, içine giren kaybolsun ve dolaşsın diye yapılır. Ama labirent, o aynı kişiye, yeni bir plan çizmesi ve labirentin gücünü yok etmesi için bir başkaldırıyı da düşündürür. Bunu başardığı takdirde insan labirenti yıkacaktır; onu boydan boya geçen biri için labirent yoktur.' Calvino'nun kitaplarla ilk tanışması 12 yaşındayken olur. Bu onun fantastik serüvenlere olan tutkusunun başlangıcıdır. Aynı dönemde mizah dergileri okumaya başlaması Calvino'yu çizgi roman çizmeye yöneltir. 16 ve 20 yaşları arasında kısa hikâyeler, tiyatro oyunları ve şiirler yazar. 1941'de liseden mezun olduktan sonra Torino Üniversitesi Tarım Fakültesi'ne yazılır. 1943'te Floransa Üniversitesi'ne transfer olur. 'Etrafında ne kadar karanlık var bunu bilmek istiyorsan, gözlerini kısıp uzak, zayıf ışıklara bakmalısın.' 1972'de Görünmez Kentler'i yayınlar. Bu kitabın kahramanı, çeşitli hayali kentleri anlatarak yaşlı Kubilay Han'ı eğlendiren efsanevi Marco Polo'dur. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Yaşanmamış gelecekler geçmişin dallarıdır yalnızca: kuru dalları. 'Bütün bu yolculuklar geçmişini yeniden yaşamak için mi?' diye sordu bu noktada Han. Şöyle de sorabilirdi aslında: 'Bütün bu yolculuklar geleceğini yeniden bulmak için mi?' Şöyle cevap verdi Marco: 'Başka yer, negatif bir aynadır. Yolcu sahip olduğu tenhayı tanır, sahip olmadığı ve olmayacağı kalabalığı keşfederek.' 'Merdivenli yolların kaç basamaktan oluştuğundan, kemer kavislerinin açı derinliğinden, çatıların hangi kurşun levhalarla kaplandığından söz edebilirim sana; ama şimdiden biliyorum, hiçbir şey söylememiş olacağım sonunda. Zira bir kenti kent yapan şey bunlar değil, kapladığı alanın ölçüleri ile geçmişinde olup bitenler arasındaki ilişkidir.' 19 Eylül 1985'te Calvino geçirdiği beyin kanaması nedeniyle Sinea'da yaşamını yitirir. 'Edebiyatın sınırsız evreninde, dünya imgemizi değiştirebilecek yepyeni veya çok eski yollar, üslup ve biçimler açılır önümüzde her zaman... Ama edebiyat sadece düş peşinde koşmadığım güvencesini bana veremiyorsa, o zaman içinde her türlü ağırlığın çözülüp dağıldığı hayallerime gerekli besini bilimde ararım.' 'Eğer bir gün kendinin yarısı olabilirsen ki bunu bütün gönlümle dilerim, bütünlüğü olan beyinlerin sıradan zekâsını aşan şeyleri anlayacaksın. Kendi yarını ve dünyanın yarısını yitirmiş olacaksın, ama geride kalan o yarı, bin kez daha derin, daha değerli olacak. Hatta her şeyin sana benzer şekilde ikiye bölünüp parçalanmasını isteyeceksin, çünkü güzellik, bilgelik ve adalet parçalardan oluşan şeyde vardır.' Calvino, çeşitli gazete ve dergilerde yayımlanan yazılarıyla savaş sonrası İtalyan edebiyatının önemli isimlerinden biri haline geldiği gibi, eserleriyle bütün dünyada 20. yüzyılın en önemli yazarlarından sayıldı. 'Yolculuk yapa yapa farklılıkların kaybolduğunu fark ediyor insan: her kent bütün öteki kentlere benziyor sonuçta, biçim, düzen ve uzaklıkları değiş tokuş ediyor aralarında yerler, 'biçim'siz, ince bir toz bulutu kaplıyor kıtaları.' Savaş dönemine odaklanan kitaplarını (Örümceklerin Yuvalandığı Patika, Karga Sona Kaldı, Savaşa Giriş), derlediği masallardan oluşan 'İtalyan Masalları' izledi, ardından Torino dönemine ait: 'Emlak Vurgunu', 'Kirli Hava Bulutu', 'Arjantinkarıncası', 'Sandık Gözlemcisinin Uzun Günü' yayımlandı. 'Keşke her şey böyle ikiye bölünebilse... Böylece herkes bön ve cahil bütünlüğünden kurtulabilse. Bir bütündüm ben ve her şey doğal, karmakarışık ve anlamsızdı gözümde; her şeyi gördüğümü sanıyordum, oysa gördüğüm bir kabuktu yalnızca.' Bunları 'Kozmokomik Öyküler', 'Sıfır Zaman', 'Görünmez Kentler', 'Kesişen Yazgılar Şatosu', 'Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu', 'Palomar' izledi. Calvino roman ve öykülerinin yanı sıra, edebiyat üzerine de makaleler yazdı. 'İkiye Bölünen Vikont', 'Ağaca Tüneyen Baron' ve 'Varolmayan Şövalye' adlı romanlarının çocuklara yönelik resimli olarak hazırlanmış baskıları da çıktı. 'Ve beyin rastladığı bütün yeni yüzlere eski izlerin damgasını vurup her birine en uygun maskeyi buluyor.' 'Anılardan akıp gelen bu dalgayı bir sünger gibi emer kent ve genişler. Zaira'nın bugün olduğu biçimiyle bir anlatısı, Zaira'nın tüm geçmişini içermeli. Oysa kent geçmişini dile vurmaz, çizik, çentik, oyma ve kakmalarında zamanın izini taşıyan her parçasına, sokak köşelerine, pencere parmaklıklarına, merdiven tırabzanlarına, paratoner antenlerine, bayrak direklerine yazılı geçmişini bir elin çizgileri gibi barındırır içinde.' 'İnsan ağaçlar ve taşlar arasından günlerce yürür. Göz nadiren takılır bir şeye. Yalnızca, onu, başka bir şeyin işareti olarak tanıdığı zaman: kumdaki iz kaplanın geçişini anlatır; sazlık, bir su damarını haber verir; japongülü kışın bittiğini muştular. Bunlar dışında her şey dilsiz, her şey aynıdır; ağaçlar ve taşlar sadece ağaç, sadece taştır.' Yolculuk yapan ve yolu üzerinde kendisini bekleyen kenti henüz tanımayan kişi, krallık sarayının, kışlanın, değirmenin, tiyatronun ve çarşının nasıl olacağını merak eder. İmparatorluğun her kentinde her yapı birbirinden farklıdır ve farklı bir düzen içinde yer alır: oysa yabancı ilk kez geldiği bir kente girer girmez kanalların, bostan ve çöplüklerin kıvrımlarını gözleriyle izleyerek, hepsi bir arada bir çam kozalağını andıran pagodalara, tavan aralarına, samanlıklara şöyle bir baktı mı, prens saraylarını, büyük din bilginlerinin tapınaklarını, hanı, hapishaneyi, genelevi hemen ayırır diğer yapılardan. Böylece -der biri- herkesin kendi kafasında sadece farklılıklardan oluşan, şekilleri, biçimi olmayan bir kent yaşattığı, özel kentlerin bu kenti doldurduğu varsayımı da kanıtlanmış olur. Marco Polo'nun anlattığı kentlerin birbirine benzediğini, birinden ötekine, yolculukla değil öğelerin değişmesiyle gidilebildiğini fark etmişti Kubilay Han; düşüncesi artık Marco'nun anlattığı kentlerden özgürce yola çıkıyor, kenti parça parça söktükten sonra terkibini yeniden ayarlayarak parçaların konumunu ve duruşunu değiştirip başka türlü yeniden kuruyordu. 'Belki de kent yaşamının kriz noktasına yaklaşmaktayız ve Görünmez Kentler, yaşanmaz hale gelen kentlerin kalbinden doğan bir rüya.' 'Ben konuşur, konuşurum,' der Marco, 'ama beni dinleyen, duymak istediğini duyar yalnızca. Senin heyecanla kulak kabarttığın dünya başka, kendi sokaklarıma döndüğümde hamal ve gondolcuların arasında dolaşacak hikâyeler başka olacak, eğer Cenevizli korsanlara esir düşüp macera romanları kaleme alan bir yazıcıyla aynı hücrede zincire vurulursam, geç yaşta ona yazdıracağım dünya ise bambaşka olacak. Anlatıya yön veren şey, ses değil kulaktır.' Calvino için yeni bir labirentin tek güvenilir mimarı edebiyattır. İnsan ile Hakikat arasındaki ilişkiyi onarılmaz bir biçimde bozan, sözcükleri anonim, anlamları kaypak kılarak anlatım araçlarının tüm sivriliklerini törpüleyen, sözcüklerin yeni durumlarla karşılaşmasından doğabilecek kıvılcımları söndüren tüketim ideolojisi ve kitle kültürünün -dili de etkisi altına alan bu salgın hastalığın- yayılmasına karşı koyacak 'antikorları' ancak edebiyatın (belki de yalnızca edebiyatın) üretebileceğini savundu her zaman. Hastalığın imgelere, insanların yaşamına, ulusların tarihine bulaştığından; bütün tarihleri, biçimsiz, rastlantısal, karmaşık, başsız ve sonsuz kıldığından yakınıyordu: 'Benim rahatsızlığımın nedeni, yaşamda varlığına inandığım 'biçim'in yitmesi; bu kaybın karşısına, algılayabildiğim tek savunuyu koymaya çalışıyorum: bir edebiyat ideası.' 'Zaman zaman, sesin bana sanki çok uzaklardan ulaşıyormuş gibi bir duyguya kapılıyorum; görkemli ve dayanılmaz bir şimdinin tutsağıyım oysa; bütün ortak yaşam biçimlerinin, süreçlerinin sonuna gelip dayandığı bir şimdi bu, alacakları yeni biçimleri bilmek de olanaksız. Kentleri yaşatan ve belki ölümlerinin ardından tekrar yaşatacak olan, gözle görülmeyen nedenleri dinliyorum senin sesinde ben.' Eğri büğrü daracık sokakları, merdivenleri, çıkmaz sokakları, yoksul mahalleleriyle aşağıya-yukarıya yayılan Eudossia'da kentin gerçek biçimini seyredebileceğin bir halı var. Düz ve yuvarlak hatlar boyunca motiflerini yineleyen simetrik figürlerden oluşan, tüm örgüsü boyunca her birini ayrı ayrı izleyebileceğin nefis renkte ipliklerle dokunmuş bu halının deseni kadar Eudossia'ya benzemeyen hiçbir şey yoktur ilk bakışta. Ama durup onu dikkatle incelediğinde, halıdaki her noktanın kentteki her noktayla ilişki içinde olduğunu, kentte var olan ve senin trafiğe, kalabalığa, itiş kakışa takılarak gözden kaçırdığın her şeyin aralarındaki gerçek ilişkiye göre düzenlenmiş şekliyle desende bulunduğunu anlarsın. Eudossia'nın tüm kargaşasından senin yarım yamalak yakalayabildiğin görüntü, katırların anırmasından, is lekeleri ve balık kokularından öteye geçmez; oysa halı, kentte belli bir noktanın bulunduğunu ve onun gerçek oranlarını, en küçük ayrıntılarına gizlenmiş geometrik yapısını ancak o noktadan gösterdiğini kanıtlar sana.