Eski edebiyat gerçekten "eski" midir?

Türk şiir geleneği içinde egemen konumuyla varolan 'divan şiiri', sürekli bir tartışmanın odağındadır. Tanzimat neslinin başlattığı divan şiirine yönelik bu eleştirel tartışma, çok kere edebiyat ölçülerinin de dışına çıkarak günümüze gelmiştir ve devam da etmektedir. Klasik şiirle ilgili tartışmaların özünde, 'divan şiirinin 'saray şiiri' olup olmadığı' vardır demek pek yanlış olmaz. Fakat yalnızca buna indirgemek de doğru bir tutum değildir. Nitekim bu tartışmaların ana sebebinde süregelen bakış açısının Tanzimat ile birlikte bambaşka bir yöne evrilmesi yatar. Sosyal hayatın divan şiirine yansıdığı beyitler Divan edebiyatıyla ilgili ilk problem bu edebiyat geleneğini 'adlandırma' noktasında olmuştur. Bu edebiyatın pek çok adlandırması vardır, fakat çoğu edebiyatın dünyasını kapsamaz, bir şeyleri içeri alırken pek çok şeyi de kapsam dışında bırakır. Divan edebiyatının harflerle kurulan kelime oyunları Divan edebiyatı, Yüksek Zümre edebiyatı, Klasik Türk edebiyatı, Saray edebiyatı, Enderun edebiyatı, Osmanlı şiiri, Osmanlı edebiyatı, Eski Türk edebiyatı, Havas edebiyatı, İslamî Türk edebiyatı, Ümmet Çağı Türk edebiyatı, Elit edebiyatı, Kapıkulu edebiyatı, Dînî edebiyat vs. adlarıyla anılan bu edebiyat, tartışmaların odağı olmuştur. Bu adlandırmalar bu edebiyatın özellikleriyle ilgili olup Tanzimat'la birlikte divan edebiyatına karşı takınılan olumsuz tavrın bir göstergesidir. Divan edebiyatını daha iyi anlamanızı sağlayacak 21 mazmun Bu adlandırmalar arasında bir tanesi vardır temsiliyet durumu açısından dikkat çekicidir: Eski Türk edebiyatı… Yeni ve eski kelimelerini bir sıfat olarak kullanırken belli bir tarihten sonra düşünce ve toplumsal hayatımızda yer alan bir kavram olarak kullanmaya başladık. Tanzimat'tan itibaren yeni ve eski kavgası yapan toplumumuz, modernleşme başlığı altında medeniyetimizin bazı değerlerini 'eski' olarak olumsuz bir anlamda yaftalamıştır. Bu sebeple 'yeni' ve 'eski' kavramları artık bir ideolojiye dönüşmüştür. Divan edebiyatı şairlerinin birbirinden farklı meslekleri Toplumsal düzende görülen ideolojik değişimler, edebiyat alanında da görülmüş ve böyle bir ortamda yeni kurulan edebiyatı meşrulaştırmak için eski edebiyat alabildiğine kötülenmiştir. Yeninin tutunabilmesi ve kabulü için eskiye ait her şeyin reddi, dışlanması vazgeçilmez bir alışkanlık olarak süregelmiştir. Tanzimatla birlikte başlayan, eski kültür ve edebiyattan ilk kopuş, Cumhuriyet sonrası aydınlarının pek çoğunda da Osmanlı mirasının bütünüyle reddi şeklinde kendini göstermiştir. Divan edebiyatının 'inci' değerindeki kadın şairleri İlk reddedişler ise Tanzimat ile birlikte başlar. Divan Edebiyatının reddi süreci içinde bu konuda ilk sert çıkışıyla tanınan, Tanzimat aydını Namık Kemal olmuştur. 1866'da Tasvir-i Efkâr'da çıkan 'Lisân-ı Osmânî'nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazâtı Şâmildir' adlı yazısından başlayarak daha pek çok eserinde, Divan şiirini hakikatin ve tabiatın dışında, birbiriyle bağlantısız birtakım tasavvurlardan ibâret görür. Divan şiirinin edasını dönüştüren Fuzuli'nin beyitleri ve anlamları 1.Aydınlar artık bu edebiyatın topluma söyleyecek bir şeyi kalmadığını düşünür, devrini tamamlamış bir edebiyattır. Eski edebiyat ideolojik adlandırmasında Namık Kemal gibi bazı aydınların da belirttiği gibi bu edebiyat bitmiş veya topluma söyleyecek sözü kalmamış bir edebiyat değildir. 'Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen 2.Bu edebiyatın bizim milli edebiyatımız olmadığına dair düşünceler de mevcuttu. Eleştiren aydınlara göre, Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun varlığıyla şekillenmiş, nazım şekilleri ve vezinleri de yine dışarıdan alınmıştı. Bu edebiyatın 'milli' bir edebiyat olmadığına dair görüşlere bakacak olursak, Osmanlı her şeyden evvel ortak bir İslam medeniyetinin bir parçasıydı. Hal böyle iken, Müslüman olan diğer ulusları yok sayamayız çünkü ortak bir geçmiş ve aynı çatı altında toplanılan bir İslam dini mevcuttur. Her büyük kültür başka kültürlerle etkileşime girer. Osmanlı aydınını 'milliyetçilik' açısından kışkırtmaya ve bölmeye çalışan oryantalistler, kendi tarihlerini yok sayarak bu eyleme girişmişlerdir. Nitekim ne kadar Avrupalı ulus varsa onların ortaya koyduğu eserleri milli tanımlamalarla vasıflamak yerine 'Batı edebiyatı' tabirini kullanıyoruz. Ortak bir çatı altında tanımlanan Batı edebiyatının köklerini ise Antik Yunan mitolojisi, Hıristiyanlık ve modernizm oluşturur. Divan edebiyatında sıkça kullanılan terimler 3.Bir diğer eleştiri ise Divan edebiyatının içinde bulunduğu toplum tarafından anlaşılamadığına dairdi. Bu düşünceler sebebiyle Yüksek Zümre Edebiyatı, Saray Edebiyatı, Havas Edebiyatı olarak adlandırmalara tabi tutulmuştur. Oysaki Klasik edebiyatımız bir aristokrat çevrenin, elitlerin, yüksek zümrenin seçkinler sınıfının edebiyatı değil; yüksek bir kültürün edebiyatıdır. Eski toplumumuzda sınıfsal parçalanmalar yoktur. Örneğin; Fuzuli türbe bekçisidir; Zati mürekkep satıcısıdır, Figani ise kayıkçı… Divan şairlerinin %60'ı esnaf, %20'si eğitim almış kişiler, %20'si ise bürokratlardır. Günümüzden bakıp toplum tarafından anlaşılmadığını iddia etmek oldukça yersiz görünmektedir. Nitekim modern günümüzün modern şiirini anlamak için de yüksek bir kültüre ihtiyaç duyulur. Cahit Zarifoğlu'nun imgelerini anlamak günümüz okuyucusunun da belli bir kültürel birikime sahip olmasını gerektirir. Divan edebiyatında derin manaları olan berceste beyitler Görüldüğü üzere bu edebiyatı 'eski' olarak yaftalamak oldukça anlamsız ve ideolojiktir. Klasik edebiyata zaman içerisindeki konumlanışı itibariyle Eski Türk edebiyatı denilebilir. Ancak işlevsellik, temsil gücü ve başka edebiyatlarla boy ölçüşebilirlik açısından klasik edebiyatımız eskimemiştir. Shakespeare'in şiirlerini eski saymakla eş değer olan bu tutum, edebiyatta 'klasik' kavramını tam manasıyla anlamadığımızı gösterir. Divan edebiyatına ait ürünler, tarihsel süreç içerisindeki aldığı anlamla 'eski' olmasından ziyade bizim klasiklerimizi ihtiva eder. Edebiyatımızın kendine has bahçesi 'divan şiiri'ndeki 17 mefhum

Eski edebiyat gerçekten "eski" midir?

Tarih boyunca eleştirilerin odağı oldu