Edebiyat tarihinin en ünlü 16 dostluğu

Edebiyat tarihimizin kural tanımaz dönemine adını veren Garip, elbette arkadaşlık temelinde oluşturulmuştu. Garip'in üç ismi birbirlerini lise sıralarından beri tanıyan Orhan, Oktay ve Melih'ten başkası değildi. Orhan Kemal, Nazım'la birlikte geçirdikleri tutsaklık yıllarından aklında kalanları 'Nazım Hikmet'le 3,5 Yıl' kitabında aktardı. Bu iki şairin tanışması, Galatasaray Lisesi'ndeki öğrencilik yıllarına rastlar. Uzun yıllar boyunca mektuplaşmaları, 'Ziya'ya Mekuplar' adıyla Cahit Sıtkı Tarancı'nın ölümünün ardından kitaplaştırıldı. Bu isimler iki sıkı arkadaş ve aynı zamanda iki dişli rakiplerdi. Tolkien ve Lewis'in arkadaşlığı okul sıralarında başladı. İkili, Oxford Üniversitesi'nde tanıştılar. Yazarların ikisi de, Oxford'da İngiliz Edebiyatı profesörü olmadan önce I. Dünya Savaşı döneminde İngiliz ordusunda görev aldılar. Fantastik edebiyata küçük yaştan itibaren merak salan yazarlar, Oxford yıllarında Inklings adlı bir edebiyat topluluğu kurmuşlardı. Lewis ile Tolkien, diğer Oxfordlu profesörlerle birlikte toplulukta fantastik kitaplar okuyup tartışmalar düzenledi. Sonrasında ise dostlukları uzun yıllar sordu. Hatta Yüzüklerin Efendisi ve Narnia Günlükleri içerisindeki mitolojilerin bu dostluktan beslendiği söylenebilir. Lawrence ve Mansfield, yaşamlarının son dönemlerinde birbirine bağlı iki arkadaş olmuşlardır. Hatta Lawrence, Women in Love kitabındaki kahramanı Gudrun'ı oluştururken yakın arkadaşından ilham almıştır. Bronte'nin zamansız ölümü yakın arkadaşı Gaskell için oldukça ağırdı. Bunu üzerine Gaskell yakın arkadaşı için bir biyografi kaleme aldı. Birçok tartışmanın kapısını aralayan bu biyografi, günümüzde dahi okurlar için kıymetli bir kaynak görevi görüyor. İki arkadaş Morrison'un Random House'ta editörlük yaptığı dönem olan 1973 yılında tanıştılar. Bu süreçten sonra birbirlerinin kitaplarını etkiledikleri de biliniyor. 1816 yılı yazında Byron'un Cenevre'deki Villa Diadoti'sinde arkadaşları bir araya geldiler. Bu arkadaşların içerisinde Mary Shelley de bulunuyordu. Yapılan bu buluşmadan modern vampir edebiyatının mihenk taşı sayılacak bir metin ve Frankestein çıkacaktı. Shelley'in bu romanı yazma fikrini aklına sokan İngiliz romantik şair Lord Byron'du. Shelley, 18 yaşında İsviçre'deyken Lord Byron ona bir 'hayalet öyküsü' yazması için meydan okudu. Shelley de bu meydan okumaya karşılık Frankenstein'ı yarattı. Bu iki dost bazı projelerde birlikte yer aldılar. Ancak zamanla iki ismin arasına rekabet duygusu girdi. Her şeye rağmen Dickens'ın 1870'te ölümüne değin mektuplaşmayı sürdürdüler. James ve Wharton da edebiyat dünyasının iki yakın arkadaşıydı. Genellikle birbirlerinin edebi tercihlerini sorgulasalar da bu burum arkadaş olmalarını hiç engellemedi. Bu iki isim arasındaki bağ, birbirlerinin kitapları hakkında söz sahibi olabilecek kadar ileridedir. Hemingway'in Güneş De Doğar kitabının yayına hazırlık aşamasında arkadaşı Fitzgerald'ın çokça yardımcı olduğu söylenir. Her iki yazar da İrlanda kökenliydi ancak tanışmaları Paris'te olmuştu. Joyce'un gözlerinden rahatsız olduğu dönemde yazdığı Finnegans Wake adlı eserini bitirmek için Beckett yardımcı olmuştu. Joseph Roth ve Stefan Zweig, hayatları boyunca süren kardeşten öte dostluğa sahiplerdi. Karanlıktan Önceki Yaz isimli eser iki arkadaşın öyküsünü meraklılarla buluşturuyor. Gaiman, genç bir gazeteci olarak Pratchett ile röportaj yapmaya gider. Böylece arkadaşlıklarının temeli bir Çin restoranında atılır. Sonrasında Kıyamet Gösterisi isimli kitabı birlikte kaleme alacak kadar yakın arkadaş olurlar. 2008'de Avustralya'daki bir edebiyat festivalinde bir araya gelen Coetzee ve Auster, 2011 yılına kadar sürdürdükleri mektup arkadaşlıklarını Here and Now kitabıyla edebiyat dünyasına sundular. Mektuplaşmalarının The Hesse / Mann Letters (Mektuplaşmalar) ismiyle yayımlanmasıyla birlikte nasıl bir arkadaşlık kurduklarını yakından takip edebileceğimiz bir başka ikili de Mann ve Hesse'dir. (Derlenmiştir.)

Edebiyat tarihinin en ünlü 16 dostluğu

Orhan Veli – Oktay Rıfat – Melih Cevdet Anday