Dünya tarihinde yasaklanmış kitaplar

Tarih boyunca farklı farklı dönemlerde, bazı kitapların başına türlü badireler geldi. Çin Hükümdarı olan Shih Huang Ti'nin, Konfüçyüs okulundan gelen düşünürlerin eserlerini yaktırması tarihte bilinen ilk kitap kıyımlarından biri ve tarihi MÖ 259-210'lara kadar uzanıyor. O tarihten beri de hemen hemen dünyanın her bölgesinde iktidarlar, kitapları çok çeşitli gerekçelerle sürekli yasaklar durdu. İskenderiye Kütüphanesi'nin yakılması, engizisyonun Latince kaleme alınmış İncil dışındaki İncilleri yasaklaması, Hitler faşizminin toplu kitap kıyımları ve yaşadığımız coğrafyada da toplu kitap imhaları ve yasakları tarihte bilinen en büyük felaketler arasındaydı. 1865 tarihli bu fantastik romanda, hayvanlara haddinden fazla insan özellikleri yüklenmiş olmasının insanlara hakaret sayılacağı, ilerde çocukların hayvanlarla insanlara eşit düzeyde yaklaşacağı gerekçeleriyle 1931'de Çin'in Hunan eyaletinde yasaklandı. 1929 tarihli savaş karşıtı roman, dönemin savunma gücü olan Wehrmacht'ı aşağıladığı ve askerin moralini bozduğu gerekçesiyle Nazi Almanyası'nda yasaklandı. George Orwell'ın bütün insani faaliyetlerin gözlem altında olduğu ve bağımsız düşüncenin bütünüyle baskı altında tutulduğu distopik gelecek tahayyülü, Amerikan Kütüphaneler Birliği'nce 'totaliter yönetimler ve sansüre ilişkin kasvetli bir uyarı' olduğu gerekçesiyle yasaklandı. 1949 tarihli politik alegorik roman, 1950'de Josef Stalin tarafından SSCB'de yasaklandı. Stalin romanda hicvedilenin kendi iktidarı olduğunu düşünmüştü. Kitap, 1962'deki Küba Füze Krizi sırasında neredeyse ABD ve İngiltere'de de yasaklanıyordu. Masalların ilk kopyasının tarihi 14. yüzyıla kadar uzanıyor. Ömrü bu kadar uzun olan kitap 'toplum ahlakını bozmakla' suçlandı. Bu masalların doğduğu İslam coğrafyası bu suçlamaların başında yer aldı. Hala Irak, İran, Afganistan, Özbekistan gibi ülkelerde yasak olan masallar, Mısır'da da 'ahlaksızlık, dine iftira' gibi sebeplerle yasaklandı. Ardından kitap, Amerika'da aynı gerekçeyle 1926-50 yılları arasında 24 yıl yasak aldı. 1985'te yasak sırası bu kez İsrail'e geldi. 1960 tarihli Pulitzer ödüllü roman, 1930'ların Alabama'sında ırkçılığı ve eşitsizliği ele alıyor ve eleştiriyordu. Irkların milliyetlerin ötesinde genel olarak hümanist bir görüşü benimsemiş olan ve her şeyin ölçüsünün vicdan olduğunu düşünen yazar, garip bir biçimde 'ırkçılık ve küfür' içerdiği için yasaklandı. Yayımlandıktan bir yıl sonra Pulitzer ödülüne layık görülen roman sinemaya da uyarlanarak beğeni kazandı. 1759 tarihli Pikaresk romana uygunsuzluk gerekçe gösterilerek 1930'da ABD gümrüklerinde el kondu. Rikaresk roman, 16. yüzyılda şövalye romanlarına ve kır yaşamını konu alan romanlara tepki olarak ortaya çıkan; toplumun aşağı tabakalarındaki düzenbaz, dalavereci ancak becerikli ve kurnaz bir kahramanın maceralarını işleyen roman türüdür. 14. yüzyılda İngiltere'de yazılan eser uygunsuz olduğu gerekçesiyle ABD posta servisi tarafından taşınmadı. 1932 tarihli roman, aynı yıl İrlanda'da yasaklandı. Yasaklama gerekçesi, geleceğin dünyasında kötü davranışların toplum tarafından doğal karşılandığının anlatılıyor olmasıydı. 2003 tarihli roman, Hristiyanlığa saldırdığı gerekçesiyle Lübnan'da yasaklandı. 1915 tarihli bu uzun öykü (veya kısa roman) Nazi Almanyası'nda yasaklandı. Kafka, Çek olmasına karşın eserlerini hep Almanca yazan bir yazardı. Buna rağmen 1933-1945 yılları arası Kafka da diğer yazarlar gibi yasaklananlar arasında oldu. Hatta Nazi döneminde eserleri en çok yakılan yazarlardan bir tanesiydi. Çekçe yazmadığı için Çekoslovakya'da da küskünlüğe sebep oldu ve bir dönem kitapları basılmadı. Roman, askeri aşağılamak ve küçük düşürmek suçlamasıyla Türkiye'de 1981 yılında toplatıldı. 2 yıl süren dava sonunda yazarı aklandı. 1992'de 'Sarı Mersedes' adıyla sinemaya da aktarıldı. Roman, ülkesi ABD'de sadece Kaliforniya'da yöre insanını küçük düşürdüğü savıyla yasaklandı. Baskı tarım şirketlerinden gelmişti. 16. yüzyılda yazılmış trajedi oyunu, 1978'te Etiyopya'da yasaklandı. 1945 tarihli fabl tarzındaki siyasi roman Stalin'i ve ülkesini hicvediyordu. Bunu dikkate alan ABD ve İngiltere 2. Dünya Savaşı sırasındaki müttefikleri Stalin'i gücendirmemek için savaşın en kritik döneminde kitabı basmamayı tercih ettiler. Afrika'da bazı liderler kitapta anlatılanları üzerlerine alındığı için kitap, 1991'de Kenya'da da yasaklandı. İngiliz asıllı ABD'li siyasetçi Paine'in 1791 tarihinde yazdığı kitap Rights of Man, Fransız Devrimi'nin kıvılcımını ateşleyen kitap olduğu ileri sürülerek İngiltere'de yasaklandı, yazarı söz konusu devrime yardımcı olduğu için vatana ihanet suçuyla yargılandı. Aynı kitap Aralıkçılar İsyanı'ndan sonra Çarlık Rusyası'nda da yasaklandı. 1962'de yazılan roman 1964'te Sovyetler Birliği'nde yasaklandı. MÖ 411'de yazılmış bu Antik Yunan oyunu, savaş karşıtı mesajından dolayı 1967 yılında Yunanistan'da askerî cunta tarafından yasaklandı. 1856 tarihli roman, Fransız halkının ahlaki değerlerine saldırdığı gerekçesiyle yasaklandı. Yazarı yargılandı. Sait Faik'in siyasi yönelimi olmamasına rağmen, kahramanlarından birine yazınsal gardırobundan çıkardığı eski bir asker kaputu giydirmesi, orduyu ve devleti aşağılamak, zor durumda bırakmak olarak algılandı. Hiçbir eleştirmenin dikkatini çekmemiş bu gerekçeyle kitap Bakanlar Kurulu tarafından 1944'te Türkiye'de sıkıyönetim mahkemelerince toplatılmıştı. İnançlarından dolayı zorluklara maruz kalmış bir insanı konu alan 1967 tarihli roman önce yasaklandı. Serbest kaldıktan sonra 84. baskıyı yaparak Türk edebiyatının en çok baskı yapan romanı unvanını kazandı. 1866 tarihli roman Rusya'da 'gerici' olduğu öne sürülerek, Polonya'da ise 'kötümser' olmasına dayandırılarak yasaklanmıştı. Öykü Yazarın 1947 yılında yayımlandığı bu son öyküsü, devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yasaklandı. Amerikalı kadın yazarın 1852'de yazdığı kölelik karşıtı romanı Amerikan İç Savaşı sırasında Güney Eyaletlerinde yasaklanmıştı. Eşitlikle ilgili aşıladığı fikirlerden dolayı kitap Çar I. Nikolay döneminde Rusya'da da yasaklandı. 1922'de yazılan roman, 1930'larda uygunsuz bulunarak ABD, İngiltere ve Avustralya'da yasaklandı. ABD'de yasak 1933'te kalktı. Jung Chang'ın, ailesindeki üç kuşak kadın üzerinden anlattığı aile hatıratı, Batılı okurlara Mao'nun Komünist Partisi'nin katı yönetimi altındaki Çin'in sosyal hayatına ilişkin bir fikir veren ilk kitap oldu. 13 milyonun üzerinde satan 'Yaban Kuğuları', bütün zamanların en çok satan edebiyat dışı kitabı olarak kabul edilmesine karşın yayımlandığı 1991 yılından bu yana Çin'de yasak. Pasternak'ın Bolşevik devrimi sonrası Rusya'daki hayatı tasvir eden romanı Sovyetler Birliği'nce 1988'e kadar yasaklandı. Kitabın Bolşevik partisine ilişkin açık eleştirileri öylesine bir düşmanlık yarattı ki SSCB vatandaşlığından atılmakla tehdit edilen Pasternak, 1958'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü geri çevirmek zorunda kaldı. 'Oz Büyücüsü', çoğumuza masum bir peri masalı olarak görünse de kadın kahramanı, cadılar ve uçan maymunlar gibi dinsiz karakterleri vasıtasıyla sakıncalı değerleri desteklediği gerekçesiyle 1930'lar ve 1950'lerde olmak üzere iki kez yasaklandı. Masallar, edebiyat dünyasının dil, millet, zaman tanımaz çocukları olarak bilinir. İşte masalların en çağdaş en genç olanları arasına Harry Potter da dahil oldu. Milyonlarca çocuğun kalbine girmeyi başaran bu masal serinin sinemaya uyarlanmasıyla büyük ün kazandı. Harry Potter efsanesi tüm dünyayı kasıp kavururken önemli bir haber duyuldu. Avustralya'daki Medowie Hristiyan Okulu, kitapta geçen cadı ve büyücülerin Hristiyan değerleriyle uyumsuz olduğunu açıklayarak kitabı okulda yasakladı. Harry Potter dizisi bütün dünyada 450 milyonun üzerinde sattı. Ama Harry Potter'ın dünya çapındaki popülerliğine rağmen dizinin ilk dört kitabı Amerika'nın en çok yasaklanan kitaplarından biri oldu. Cadılığı ve büyücülüğü desteklemekle itham edilen ve 'satanist gözbağcılığının başyapıtı' olarak tanımlanan dört kitap ABD'de yasaklandı ve yakıldı; buna karşın birçok okul, velilerin söz konusu kitapları kütüphanelerinden çıkarmaları yolundaki talebine inatla karşı durdu. Milli Eğitim Bakanlığı'nın '100 Temel Eser' olarak okullarda çocuklara önerdiği kitaplar arasında bulunan 'Şeker Portakalı'nı bir öğretmenin öğrencilerine performans ödevi olarak vermesi üzerine, bir veli kitapta küfürler ve argo sözcükler bulunduğu gerekçesiyle bakanlıktan kitabın yasaklanması için harekete geçmesini istedi. Bakanlık da kitabı inceleyerek kitabın 'Türk örf ve adetlerine uymadığı ve çocukların gelişimini olumsuz yönde etkileyecek unsurlar içerdiği' gerekçesiyle öğretmen hakkında soruşturma başlatarak kitabın sakıncalı olduğunu tescilledi.

Dünya tarihinde yasaklanmış kitaplar

İLK KİTAP KIYIMI MİLATTAN ÖNCE YAPILDI