A'dan Z'ye Mehmet Âkif Ersoy

Mehmet'in babası Tahir Efendi, ikinci isim olarak Ragif'i koydu. Fakat ev halkı, şaire Ragif yerine Âkif demeyi tercih etti. Mehmet Âkif, bu konuda 'İşte bu suretle adım Mehmet, mahlasım da Âkif kalmıştır' dedi. Dönemin başbakanı Turgut Özal, Akif'in vefatının 50. Yılı vesilesi ile Türk Araştırmalar ve Dokümantasyon Merkezi Kurma ve Geliştirme Vakfı'nın yayımladığı, Mehmet Akif ile ilgili 'Vatan Şairimiz Mehmet Akif Ersoy' başlıklı bir yazı yayımladı. Kurtuluş Savaşı yıllarında şairin şiirlerinin yer aldığı, Sebilürreşad dergisi ve vaazları askerlerin motivasyonunu artırmak için cephelerde dağıtıldı. En ünlüsü ise halkın Milli Mücadele'yi desteklemesi gerektiğine dair, 1920 yılında Kastamonu'daki Nasrullah Camisi'nde verdiği ateşli vaazdır. Mehmet Âkif'in en önemli ve çok bilinen şiirlerinden biridir. Çanakkale Savaşları'nı büyük bir sabır ve üzüntü ile takip eden Âkif, savaşın zaferle sonuçlandığını Arabistan'da öğrenince, büyük bir coşku ile bu şiiri kaleme alır. 1918'de Mehmet Âkif'in başkâtipliğine atandığı Şeyhülislamlığa bağlı kurumun ismidir. Üyeleri arasında Ahmet Cevdet, Mustafa Sabri, Bediüzzaman Said Nursi'nin bulunduğu kurulda Âkif, 16 Mayıs 1920'ye kadar görev yaptı. Mehmet Akif'in, başmuharrirliğini yaptığı ve şiirlerinin yayımlandığı Sebilürreşâd adlı derginin sahibi ve şairin yakın arkadaşıdır. Dergi, 1908'den başlayarak 1966'ya kadar aralarla 58 yıl boyunca yayımlandı. Mehmet Âkif, 20 Aralık 1873'de, Fatih'te Nasuh Mahallesi'nde doğdu. Ev ve okuduğu Sıbyan Mektebi büyük Fatih yangınında kül oldu. Ispartalı Hakkı'ya 1900 yılında gönderdiği mektupta bu dizeyle başlayan isimsiz bir şiiri vardır. Şiirin elle yazılmış nüshası Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın kişisel arşivinde bulunuyor. Mehmet Âkif, biraz da zorunluluktan dolayı hayatı boyuncu gezmek, seyahat etmek durumunda kaldı. Edirne, Şam, Halep, Adana, Kastamonu, Ankara, Necip, Medine, Lübnan, Almanya ve Mısır gittiği şehir ve ülkelerdir. Mehmet Âkif'in öğretim hayatında onu en çok etkileyen Türkçe öğretmenidir. Âkif, dönemin 'hürriyetperver' aydınlarından olan Hersekli Hoca Kadri Efendi'nin kişiliğine ve düşüncelerine çok saygı duyduğunu pek çok söyleşisinde anlattı. Âkif dört yaşındayken Fatih'te Emir Buhari Mahalle Mektebi'ne başladı. Burada iki yıl eğitim gördükten sonra Fatih İptidaisi'ne geçti. Aynı yıl babası ona Arapça dersleri verdi. 1882'de ilköğretimini tamamlayarak Fatih Merkez Rüştiyesi'ne başladı. Fatih Camii'nde Esad Dede'nin İran Edebiyatı derslerine katıldı. Türkiye'nin, Mehmet Âkif tarafından yazılan milli marşı ve şairin en bilinen şiiridir. Milli Mücadele yıllarında, Maarif Vekâleti tarafından açılan yarışmaya Âkif, Maarif Vekili Hamdullah Suphi'nin ısrarı ile katıldı ve şiiri birinci seçildi. 12 Mart 1921'de, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından milli marş olarak kabul edildi. 1926'da, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'an-ı Kerim tercümesi ve mealini yazdırmak istedi. Böylece tefsiri Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ın, tercümeyi de Âkif'in yapması istenir. Âkif, bu teklifi adına meal denmesi ve Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ın tefsirinin yanında verilmesi şartıyla teklifi kabul etti. Âkif, 1926'da tercüme çalışmasına başlar ve 1929'da çalışmasını bitirir. Ama tercümesinin Kur'an-ı Kerim yerine konulacağından endişe ederek vazgeçer. Âkif 1923'te Abbas Halim Paşa'nın davetiyle, Mısır'a gitti. 1923 ve 1925'te kısa süreliğine yurda dönse de 1925'ten sonra gönüllü sürgüne yine Mısır'a döndü. Ölümünden kısa bir süre önce Türkiye'ye dönen Âkif, İstanbul'daki son günlerini İstiklal Caddesi'nde bulunan Mısır Apartmanı'nda geçirdi. Mehmet Âkif'in en yakın dostları arasında Süleyman Nazif ile Babanzade Ahmed Naim'dir. Nazif 1927 yılında vefat ettiği zaman Âkif, ''Hastalıktan kalkınca yazacağım şiirlerin başında Nazif'e söyleyeceğim mersiye var. O ne erkek adamdı!'' diyecektir. 1934'te Ahmed Naim Bey vefat edince ise 'Evim barkım yıkıldı, altında kaldım!' diyerek üzüntüsünü belirtecektir. Âkif vefat ettiğinde, iki arkadaşının mezarları arasına defnedildi. Yunanlıların Osmanlı'nın ilk başkenti Bursa'yı işgal etmesi ve Osman Gazi Türbesi'ne hakaret edilmesi üzerine, Mehmet Âkif sessiz kalmadı. Tepkisini bir hüzün destanı olarak yazdığı ünlü Bülbül şiirini ile gösterdi. Mehmet Âkif, İstiklal Mücadele'sinin önemli simalarından biri olsa da, 1925'te gönüllü sürgün olarak Mısır'a gitti. Bu sürgünle ilgili çeşitli spekülasyonlar yapılıyor olsa da Fahri Kutluay, Sebilürreşad'da yayımlanan bir yazısında, Âkif 'in polis takibatına uğramış olmasının verdiği dayanılmaz 'ruhi sıkıntı' nedeniyle sürgüne gittiğini yazdı. Mehmet Âkif hakkında çeşitli kitapları olan Nurettin Topçu, şairi ruh ve karakter kahramanı olarak nitelendirdi. Şairin, 1911 yılında yayımlanan ilk şiir kitabının adıdır. Safahat, şairin yedi şiir kitabının; Safahat (1911), Süleymaniye Kürsüsünde (1912), Hakkın Sesleri (1913), Fatih Kürsüsünde (1914), Hatıralar (1917), Asım (1924), Gölgeler (1933) ismidir. 1908 yılında Eşref Edib'in liderliğinde İslamcılık fikriyatını geliştirmek ve yaymak için çıkartılan Sebilürreşad, milli mücadele yıllarında öncü bir rol oynadı. Şairin yakın dostlarından birisidir. Son Mekke Emiri Şerifi Ali Haydar Paşa'nın oğlu olan ud virtüözü Targan'ı, Âkif, 'Şarkın yegâne dahi-i sanatı' olarak andı. Akif, dostu için 'Şarka Davet' adlı bir şiir de yazdı. Mehmet Âkif Ersoy'un Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara'da yaşarken ikamet ettiği evin ismidir. Âkif, İstiklal Marşı dâhil pek çok şiirini bu evde yazdı. Taceddin Dergâhı sonraki yıllarda müzeye dönüştürüldü. Mehmet Âkif, 27 Aralık 1936 tarihinde hayatını kaybettiğinde, resmi olarak bir tören düzenlenmedi. Lakin cenazesinin Bayezit Camii'nden kalkacağını öğrenen üniversite talebeleri, onu son yolculuğunda yalnız bırakmadı. Birbirinden habersiz binlerce talebe, bir anda camiye akın etti. Mezarı iki yıl sonra, üniversiteli talebeler tarafından yaptırıldı. Mehmet Âkif, Mısır'da yaşadığı yıllarda Kahire Üniversitesi'nde Türkçe dersleri verdi. Kahire Üniversitesi de Âkif'e vefasını Edebiyat Fakültesi'nin bir dershanesine 2006'da Mehmet Âkif'in adı vererek gösterdi. 80'li yıllarda basılan, bir yüzünde Mehmet Âkif Ersoy'un portesinin yer aldığı kâğıt banknottur. Ayrıca şairin portresi pek çok pula da basıldı.

A'dan Z'ye Mehmet Âkif Ersoy

ÂKİF: