Peygamber sevgisiyle hafızalara kazınan isim: Süleyman Çelebi

📌 1350 yılında Bursa'da doğan Süleyman Çelebi, ilim ehli bir aileye mensuptu. Hayatı hakkında bilgiler oldukça az olsa da Sultan Bayezid'in Divan-ı Hümayun imamlığını, Bursa Ulu Cami'nde ise baş imamlık yaptığı bilinir. 📌 Süleyman Çelebi'nin Orhan Gazi, Murâd-ı Hüdâvendigâr, Yıldırım Bayezid, Emir Süleyman, Musa Çelebi, Çelebi Mehmet ve Sultan Murad'ın saltanatının ilk yılına erişti. Yaşadığı bu zaman dilimi, fetret devri hariç, Osmanlı'nın gelişip koca bir imparatorluk oluşturma yolunda önemli adımlar attığı dönemlerdi. 📌 Köklü bir aile mensup olduğu söylenen Süleyman Çelebi'nin dedesi, Osmanlı'nın önemli âlimlerinden biri olan Şeyh Mahmut'tu. Babası dönemin devlet adamlarından olan Ahmed Paşa'ydı. 📌 Süleyman Çelebi'nin nerede ve nasıl eğitim aldığına dair bilgi bulunmaz. Fakat bulunduğu önemli makam ve kaleme aldığı eserden önemli bir eğitim gördüğü söylenebilir. 📌 Gençlik yıllarında hangi makamlarda bulunduğu da bilinmez. Fakat Yıldırım Bayezid'in oğlu Emir Süleyman'ın sohbet meclisinde yer aldığı rivayet edilir. Nitekim Yıldırım Bayezid, kendisini Divan-ı Hümayun imamlığına getirdi. Divan-ı Hümayun hakkında bilinmesi gerekenler 📌 Derviş olmasından dolayı bazı tarihi kaynaklarda Süleyman Dede olarak da anılır. Tefsir, kelam ve hadis âlimi Emir Sultan'ın sohbet halkasında bulunurdu. Yazdığı tek eserindeki tasavvufi alt yapı, onun böyle bir irfani muhit içerisinde yer aldığını destekler. 📌 Süleyman Çelebi'nin asırlar geçmesine rağmen adından söz edilmesinin nedeni Ulu Cami'de imamlık yapması ya da Emir Sultan ile olan ilişkisi değil, kaleme aldığı mevlid idi. Latîfî'nin Tezkiresi'nde belirtildiğine göre eserin orijinal ismi Vesiletü'n-Necat'tır. 📌 Vesîletü'n-Necât, Hz. Peygamber'in doğumu ve bu süreçte yaşanan olağanüstü hadiseler, bilhassa Mi'rac hadisesi gibi mucizeleri ve ölümünü konu edinen ilk mevlid olma özelliğine sahiptir. Peki, çağları aşan bu eseri yazmasına vesile olan olay neydi? Gelin daha yakından bakalım👇 📌 Rivayet edilene göre Vesîletü'n-Necât'ı yazmasına Ulu Cami'de yaşanan bir hadise sebep oldu. İranlı bir vaiz kürsüden Bakara suresinin 285. ayetini tefsir eden bir sohbet yapıyordu. Bu ayette, 'O'nun elçilerinden hiçbirini diğerinden ayırt etmeyiz!' buyrulmaktadır. 📌 Bu ifade, peygamberin ve müminlerin ağzından verilmektedir. Yani müminler, peygamberler arasında ayrım yapmazlar. Peygamberlere imanın temel ilkesi de budur. 📌 İranlı vaiz, bu ayeti tefsir ederken, 'Ben Muhammed Mustafa'yı (sav) İsâ Peygamber'den üstün tutmam.' dedi. Bunu duyan Arap asıllı, bir âlim, İranlı vaizi verdiği cevapla susturdu. Zira aynı surenin 253. ayetinde, 'İşte, o elçilerden kimini kiminden üstün kıldık. Allah onlardan kimine konuştu, kimini de derecelerle yükseltti…' buyrulmaktaydı. 📌 'Bakara 285'te, 'Peygamberler arasında fark yoktur.' buyrulmasından maksat, resullük ve nebilik hususunda bir farkın olmadığıdır; yoksa fazilet açısından değil' diyerek izah etti Arap asıllı âlim. 📌 Ulu Cami'de yaşanan bu hadiseden sonra halk da tartışmaya dahil oldu ve İranlı vaizden yana tavır aldı. Bu ilmi tartışmanın büyümesi neticesinde Arap asıllı alim, Arabistan, Mısır ve Halep ulemasından fetva aldı. 📌 Süleyman Çelebi, Ulu Cami'de yaşanan ilmi tartışmanın geldiği noktaya çok üzüldü ve orada şu dizeleri kaleme aldı: Ölmeyüp İsâ göğe bulduğı yol 📌 Ulü'l-azm olarak adlandırılan 5 büyük peygamberin sahip oldukları bütün manevi hâl, ilim ve itibarın kaynağı Hz. Peygamber'di. Bundan dolayı da Muhammed ümmetinden olmak için çok niyazda bulundular. Gerçi kim bunlar dahi mürseldürür 📌 Kurtuluşa, Kur'an, Peygamber Efendimiz ve onun sünnetlerine bağlanmak vesile olacaktı. Bu eser ile Süleyman Çelebi, varlığın merkezine Hz. Peygamber'i koyarak bir dünya tasavvuruna ulaşmayı amaçladı. 📌 Bir diğer rivayete göre eser, bizzat Emir Sultan'ın isteği üzerine yazıldı. Süleyman Çelebi mevlide son halini verince Emir Sultan'ın huzurunda okudu ve çok beğenildi. 📌 Onun eseri huşu içinde dinlemesi ve okumasını teşvik etmesi, eserin kısa zamanda tanınmasını sağladı. Emir Sultan kimdir? 📌 Süleyman Çelebi'nin bilinen tek eseri Vesîletü'n-Necât'tır. Aruzun 'fâilâtün fâilâtün fâilün' kalıbıyla yazılan eser, on bir nüshası karşılaştırılarak elde edilen metnine göre 768 beyit olup on altı babdan meydana gelir. 📌 Fatih, Lâleli, Süleymaniye, Saliha Hatun, Millet, Nuruosmaniye ve Köprülü kütüphanelerinde birçok yazma nüshası mevcuttur. 📌 Vesîletü'n-Necât, kaleme alındığı günden bu yana mevlithanlar tarafından çeşitli meclislerde farklı musiki makamları eşliğinde icra edilir. 📌 Bu eser, Rumca, Arapça, İngilizce, Almanca, Boşnakça, Arnavutça, Çerkesçe ve Gürcüceye çevrilerek geniş bir kültür havzasına yayıldı. Peygamberimizin kutlu doğumunun edebiyata yansıması 📌 Süleyman Çelebi'nin kaleme aldığı mevlid, asırlarca doğum, ölüm, evlilik, nişan ve sünnet gibi çeşitli meclis ve merasimlerde coşku ile okunup dinlendi. Altı yüz yılı aşkın süredir, birçok şair tarafından mevlit yazılsa da hiçbiri onun eserinin değerini aşamadı. Mehmet Akif'in de söylediği gibi 'Yetişilmez ki: Süleyman Dede yükseklerde'