Cem Sultan kimdir? Cem Sultan Fatih Sultan Mehmet’in veliahtı mıydı?

Cem Sultan, Fatih Sultan Mehmet'in üç oğlundan en küçüğüdür. 💠 Ortanca oğlu Mustafa, Fatih'in sağlığında 1474 yılında öldü. En büyük oğlu Bayezid, Amasya Sancakbeyi iken çevresinin etkisi ile girdiği bazı eğlence meclisleri nedeniyle babasından sert tepki görmüş bu alışkanlıklarından vazgeçmişti. Fatih'in ömrünün son yıllarında gerçekleştirdiği mülk ve vakıf toprakların bir kısmını timar sistemine dâhil etmesi nedeniyle mağdur olanlar Amasya'da Şehzade Bayezid etrafında toplanmışlardı. 📌 Fatih'in en küçük oğlu Cem ise babası öldüğünde 22 yaşındaydı (Bayezid'den 11 yaş küçüktü). Cem Sultan, Fatih'in ölümü sırasında Konya'da bulunuyordu. Ağabeyi Bayezid'in aksine atak bir yapısı vardı. 💠 Babasının padişahlık döneminde doğduğu için tahta kendisinin geçmesi gerektiğine inanıyordu. Babasının sağlığında bir kez tahta geçme teşebbüsü olmuştu. Osmanlı ile Akkoyunlular arasında gerçekleşen Otlukbeli Savaşı'nda (1472), Fatih'in öldüğü haberi yayılınca Cem Sultan, lalaların teşviki ile tahta çıkmaya ve devlet ricalinden biat almaya çalışmıştı. 📌 Fatih, döndüğünde bu harekete sebep olan lalaları şiddetle cezalandırmıştı. Cem Sultan'ın devlet ricali arasında taraftarı fazla değildi. Devrin tarihlerinde Cem'in, babası Fatih Sultan Mehmet tarafından veliaht olarak yerine hazırlandığı yönünde bir kayıt bulunmuyor. 💠 Bununla beraber İbn Kemal, eserinde Fatih'in ölmeden önce yerine büyük oğlu Bayezid'in geçirilmesini vasiyet ettiğini yazmıştır. Ancak İbn Kemal'in kaleme aldıkları da II. Bayezid döneminde yazıldığı için güvenilir kabul edilmez. Türk devlet geleneğinde veliahtlık kurumu yoktur. Fatih de sağlığında bir veliaht seçmemiştir. 📌 Cem Sultan'ın Fatih'in veliahdı olduğu yönündeki bilgiler, modern dönem tarihçilerinin yorumlarıdır. II. Bayezid'in padişah olması üzerine Cem Sultan, hemen harekete geçip Konya ve çevresinden asker topladı. 💠 Bursa'ya yaklaştığında, Bayezid'in gönderdiği askerlerle karşılaştı ve onları mağlup etti. Bu zaferin ardından Bursa şehri ona kapılarını açtı. Cem Sultan, Bursa'ya girince padişahlığını ilan edip hutbeyi kendi adına okuttu ve para bastırdı. Cem Sultan, daha sonra ağabeyine bir heyet gönderdi. Bu heyet II. Bayezid'e Osmanlı topraklarını iki kardeş arasında Anadolu ve Rumeli olarak ikiye bölmeyi teklif etti. Ancak II. Bayezid devletin bölünemeyeceğini söyleyerek teklifi reddetti. 🔍 Fatih Sultan Mehmet'in hayatı II. Bayezid'in kuvvetleri Bursa üzerine hareket edince Cem, ordusunu ikiye bölüp Yenişehir'e çekildi. 💠 Ancak adamlarından Astinoğlu Yakup Bey ihanet etmiş ve onun Yenişehir'e çekilmesini sağlayarak, genç şehzadeyi tuzağa düşürmüştü. Cem'in kuvvetleri İznik civarında bozguna uğratıldı. Cem'in eski lalası olan ve II. Bayezid'i sevmeyen Gedik Ahmed Paşa'nın, Cem'e biat ederek asi durumuna düşmemek için II. Bayezid'in yanında yer alması, Cem Sultan'ı manevi olarak sarsmıştı. Yenişehir Ovası'nda 20 Haziran 1481 tarihinde meydana gelen savaşta Astinoğlu'nun karşı tarafa geçmesi sonrası Cem'in ordusu bozuldu ve şehzade kaçmak zorunda kaldı. 💠 Yolda eşkıyaların saldırısına da uğrayan Cem Sultan, perişan bir şekilde Konya'ya vardı. Buradaki divan toplantısına yorgan içerisinde, dört kişi tarafından taşınarak katılabildi. Üç günlük istirahatin ardından ailesini ve sadık adamlarını alarak Konya'dan ayrıldı. Cem Sultan'ın Konya'dan ayrılışı çok dramatik olmuş, halk arkasından gözyaşları dökmüştü. Cem, yakalanmadan Memluk Sultanlığına sığınabilmişti. Cem Sultan, Mısır'da büyük bir merasimle karşılanmıştı. Hürmet gösterilip şerefine ziyafet ve eğlenceler tertiplendi. 💠 Cem, Mısır'daki durumunu bir mektup yazarak padişaha bildirdiği zaman II. Bayezid ona 'saltanat davasından vazgeçerse, karşılığında kendisine yıllık 1 milyon akçe vereceği' cevabını verdi. Ancak Cem Sultan, düştüğü duruma rağmen saltanat hırsından vazgeçememişti. Saltanat mücadelesindeki karışıklıkları fırsat bilen Karamanoğlu Kasım Bey, Osmanlı'nın himayesine aldığı toprakları geri almak için harekete geçti. Cem'i Anadolu'ya getirmek için çeşitli kişilerin ağzından mektup dahi yazdırdığı iddia edilir. Böylece Cem, Anadolu'ya geri döndü. 📌 Kasım Bey ile yaptığı anlaşmaya göre tahtı ele geçirirse Karaman'ı Kasım Bey'e verecek ve o da hayat boyu Cem'e itaat edecekti. 🔍 Fatih'in portresinde karşısındaki kim? Cem'in Osmanlı topraklarına girmesi ile II. Bayezid bir ordu toplayarak harekete geçti. 💠 Cem'in Ankara'ya gönderdiği kuvvetler mağlup olmaya başladı, Şehzade geri çekildi ve askerlerinin çoğu dağıldı. Cem bütün bu duruma rağmen ağabeyinin daha önce yaptığı anlaşma teklifini tekrar öne sürmesini kabul etmedi ve Anadolu'daki bazı eyaletlerin kendisine verilmesini istedi. Ancak Cem'in bu önerisini II. Bayezid 'mülkün bölünemeyeceğini ve boşuna Müslüman kanı aktığını' söyleyerek reddetti. Cem, Bayezid'e karşı giriştiği ikinci mücadeleyi de kaybettikten sonra Karamanoğlu Kasım Bey'in 'Fetret Devri'nde Rumeli'ye geçen şehzadelerin başarılı olduğu' şeklindeki yönlendirmesi ile Rodos şövalyelerinin yardımını talep etti. 💠 Rodos şövalyeleri, üç gemilik bir filo göndererek Cem Sultan'ın Rodos'a girmesine izin vermişti. Cem Sultan'ın Rodos gemisine binmesi ile karanlık bir dönem başlamıştı. Kendi adamlarından olan Frenk Süleyman, şehzadeyi şövalyelere iltica etmemesi konusunda uyarmış ancak Cem, Frenklerin sözlerine sadık olduklarını söyleyerek onu dinlememişti. Cem'in Rodos'ta kalmasını sakıncalı gören şövalyeler onu Fransa'ya götürüp tarikatlarına ait şatolarda tutmayı uygun buldular. 💠 Veba salgını başlayınca Nice'e nakledilen Cem, 4 ay sonra Chambery'ye götürüldü. Cem, Rumeli'ye gitmek istiyor ancak şövalyeler buna izin vermiyordu. Şövalyelerin onu göndermeyeceğini anlayınca birkaç defa kaçmaya çalıştı, çeşitli ülkelerin krallarından yardım istedi ancak muvaffak olamadı. 📌 II. Bayezid ise kardeşinin durumundan haberdar olmak için Avrupa'ya çeşitli casuslar gönderiyordu. Papa VIII. Innocent, Cem'i Haçlı Seferi'ne dâhil etmek istiyor; ancak Cem Osmanlılara karşı bir harekette yer almamak için direniyordu. 💠 Innocent'in ölümünün ardından yerine VI. Alexandre Borgia geçti. O da hem bir Haçlı Seferi düzenlemek istiyor hem de II. Bayezid'den kazanç sağlamak istiyordu. Bu sırada Fransa Kralı VIII. Charles ordusu ile İtalya'ya girdi. Roya'ya geldiğinde Papa, Cem'i alıp Saint Angelo şatosuna sığındı. Kral ile Papa arasındaki uzun müzakereler sonucunda Cem Sultan VIII. Charles'a verildi. Kralın düşüncesi Cem'i de alarak Kudüs'e bir Haçlı Seferi düzenlemekti. 📌 Üçüncü kez sahip değiştiren Cem, Roma'dan ayrılıp Fransa'ya doğru yol aldığı sırada 25 Şubat 1495'te Castel Capuana'da öldü. 🔍 Osmanlı'da sıradışı 5 casusluk olayı Cem Sultan olayı, Osmanlı'nın uzun süre Avrupa'ya karşı hareketsiz kalmasına ve şehzadenin hayatta olduğu yıllarda II. Bayezid'in devamlı şüphe içinde yaşamasına sebep olmuştu. 💠 Bayezid, Cem'in Avrupa'daki durumunu takip etmek ve onun Osmanlı'ya karşı bir faaliyete karışmasını önlemek için yoğun çaba harcamış; Avrupa ülkelerine tavizler vermiş, para ve hediyeler göndermişti. Cem'in ölüm haberini alan Bayezid üç gün yas ilan etmiş ve gıyabi cenaze namazı kıldırmıştı. 13 yıl Avrupa'da esaret hayatı yaşayan Cem, burada Zizim diye tanınmıştı. Fransa Kralı, Alman İmparatoru, Macar Kralı, Papalık ve Memluk Sultanı, Cem'i ele geçirip kendi siyasi amaçları için kullanmaya çalıştılar. 💠 Avrupa'da Cem'i kullanarak Haçlı Seferi düzenleme fikri sürekli gündemdeydi. Cem ve Mısır'da bulunan ailesi nedeniyle gerilen Osmanlı-Memluk ilişkilerinde yaşanan sorunlar, sonunda savaşa kadar gitti. Cem Sultan olayından en çok faydalananlar Rodos şövalyeleri oldu. II. Bayezid'den Cem'in masrafları adı altında her yıl 45 bin altın aldılar ve Osmanlı toprakları ve kıyılarında ticaret serbestisi elde ettiler. 📌 Şövalyeler Cem'in Mısır'da bulunan annesi Çiçek Hatun'dan epey para almışlar; Memluk Sultanı Kayıtbay'dan da şehzadeyi teslim edeceklerini söyleyerek 20 bin altın almışlardı. Cem Sultan, Mısır'a sığındığında Memluk Sultanı Kayıtbay'dan hacca gitmek için izin istemiş ve yanına annesi ile eşini alarak kafileye katılmıştı. 💠 Mekke ve Medine'yi ziyaret edip hac görevini ifa eden Cem, 1482 Mart'ında Kahire'ye dönmüştü. Osmanlı hanedanında hacca giden tek şahsiyet, Cem Sultan olmuştu. İmparatorluk döneminde Cem'den önce ya da sonra Osmanlı hanedanının erkek üyelerinden hiç kimse hacca gitmemiştir. 📌 İmparatorluğun sona ermesinin ardından Sultan Vahdettin hacca gitmişse de siyasi karışıklıklar nedeniyle haccı tamamlayamadan umre yapıp dönmek zorunda kalmıştır. Cem Sultan'ın bir hastalıktan mı yoksa zehirlenerek mi öldüğü hala tartışılan bir konudur. 💠 Bu konudaki genel kanaat, Cem'in Fransa Kralı'na teslim edilmeden önce Borgialar tarafından ağır ağır tesir eden bir zehir ile zehirlendiği yönündedir. Şehzadenin naaşına da rahat verilmemiş; pek çok devletin çekişmesine sebep olmuştur. Cenazesi, namazı Celal ve Sinan Beyler ile birkaç sadık adamı tarafından kılındıktan 86 gün sonra Gaeta'ya götürülmüş; Fransa, Papalık, Napoli ve Osmanlı arasında 2 yıldan fazla süren çekişmeden sonra Lecce'ye nakledilmiş, 1499'da Napoli Kralı tarafından Osmanlı'ya gönderilmişti. 📌 Cem Sultan'ın cenazesi Bursa'da Muradiye Camii haziresindeki Mustafa-yi Atik türbesine gömüldü. Ancak 1855 Bursa depreminde şehzadenin sandukası kayboldu. 🔍 Cem Sultan ile Sultan Bayezid arasındaki söz düellosu Cem Sultan'ın ağabeyi II. Bayezid ile olan mücadelesi ve vatanından uzakta geçirdiği acıklı hayatı kadar şairliği de dikkat çekmiştir. 💠 Şiir konusunda doğuştan bir yeteneğe sahip olan Cem Sultan, başına gelen hadiseler dolayısıyla kendisini şiire vermiş, hem içini dökmüş hem de oyalanmıştı. Cem Sultan'ın Fâl-ı Reyhân-ı Cem Sultan adlı 48 beyitlik bir mesnevisi vardır. Farsça şiirlerine bakıldığında Osmanlı hanedanı içinde bu dili en iyi bilenlerden birisi olduğu görülür. Avrupa'da geçen ıstıraplı günlerinde müessir şiirler yazmıştır. Biri Farsça biri Türkçe olmak üzere iki divânı vardır. Cem bazı şiirlerinde ağabeyine acı sitemlerde bulunur. Bir şiirinde II. Bayezid'e şu dizeleri ile seslenir: Sen pister-i gülde yatasun şevk ile handân