Bir kültür neferi: Ahmet Haluk Dursun

Van'ın Erciş ilçesinde geçirdiği trafik kazası sonucu hayatını kaybeden Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, 1957 yılında Hereke Kocaeli'nde doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Son Çağ ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kürsüsünü bitirdi. Marmara Üniversitesi'nde yüksek lisans ve doktorasını Yakın Çağ Tarihi Anabilim dalında tamamladı. Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi sahasında tarih doçenti, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi'nde Yakın Çağ Tarihi Ana Bilim Dalında ise profesör oldu. Osmanlı Coğrafyası Kültür ve Siyasi Tarihi, Türk Kültür ve Medeniyeti Tarihi, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi, Yeni ve Yakınçağ Avrupa Tarihi, İstanbul'un Tarihi Mekânları, Cumhuriyet Dönemi Eğitim ve Kültür Politikaları, Türk Siyasi Tarihi, Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi, Bizans ve Batı Avrupa Tarihi, Tarih Öğretiminde Müzelerin Rolü dersleri verdi ve bu sahalarda çalıştı. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, Dışişleri Bakanlığı Diplomasi Akademisi'nde 'Balkanlarda Siyasi ve Kültürel Varlığımız' seminer hocalığı ve bölge incelemesi rehberliği yaptı. İstanbul'un tarihini, mimarisini, kültür ve sanatını konu alan yazılar yazdı ve seminerler verdi. Bilimsel temele dayanan Türk kültür, medeniyet ve siyasi tarihine ilişkin çeşitli ilgi ve uzmanlık alanlarından oluşan gruplara yönelik konferanslar verdi. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, akademik kariyeri devam ederken bir yandan da çeşitli kamu faaliyetlerinde bulundu ve görevler üstlendi. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nda Ayasofya Müzesi Başkanlığı, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü, Bakanlık Müsteşarlığı görevlerine atandı. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Kurul Üyeliği yaptı. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Genel Müdür Danışmanı olarak Miniatürk Projesi'nin hazırlanmasında görev aldı. Ayasofya'da kapsamlı restorasyon faaliyetleri, içindekilerle birlikte etrafındaki Osmanlı eserleriyle ilgili koruma/onarma çalışmaları, Osmanlı padişah türbelerinin kendi tabiriyle bir 'Ölüm Kültürü Müzesi' olarak ziyarete açılması, gezi konferansları, Sıbyan Mektebinde çocuklara Ayasofya Müzesi'nin anlatılması, 17 yıldır çıkarılamayan 'Müze Dergisi'nin yeniden çıkarılmasını sağladı. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, Topkapı Sarayı'nda 'Saray Dersleri' düzenledi, Kutsal Emanetler Dairesi'nde geleneksel Ramazan ayı etkinlikleri ile Muharrem ayında aşure programları icra ettirdi. Müsteşarlık döneminde Kültür ve Turizm Bakanlığı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı kuruldu; 'Şehir-İnsan Medeniyet Köprüsü: Örnek Kişilikler Projesi' hazırlandı, kendisi tarafından bizzat yürütüldü ve bu kapsamda hazırlanan Medeniyet Köprüsü Beş Şehirli kitabının editörlüğünü yaptı. 1989 yılında 'Elveda Boğaziçi' başlıklı bir yazı dizisiyle İstanbul Mimarlar Odasının 'Basında Uzmanlık Ödülü'nü kazandı. 2002 yılında Nil'den Tuna'ya adlı kitabıyla Türkiye Yazarlar Birliği 'Gezi Yazarları Ödülü'nü aldı. Ayasofya'daki çalışmalarından dolayı 2010 yılında İtalya'da her yıl verilen Rotondi Sanat Kurtarıcısı Ödülü'nü (Premio Rotondi 2010 ai Salvatori Dell) kazandı. Ayasofya'yla ilgili düzenlemiş olduğu etkinlikler, Ayasofya, Haliç ve Boğaziçi sunumları, İstanbul eksenli kültür tarihçiliği alanında yaptığı çeşitli çalışmaları için de 2011 İstanbul Turizm Ödülleri kapsamında verilen 'Etkinlik Ödülü'nü aldı. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun'un başarılarla dolu yaşamını bu videodan izleyebilirsiniz... Çeşitli dönemlerde değişik gazetelerde kültür-sanat yazıları yazdı, televizyonlarda tarih, kültür ve sanat içerikli programlar hazırladı, sundu. Bazı televizyon belgesellerine danışmanlık yaptı. Bu belgeseller ve yaptığı görevler şu şekilde sıralanabilir: Moğolistan'daki Göktürk Anıtları ve Türk Kültürü Mirası (Hazırlayan ve Sunan); Mustafa Kemal'in Rumelisi – Selanik, Manastır, Üsküp, Sofya (Hazırlayan ve Sunan); Kudüs Belgeseli (Hazırlayan ve Sunan); Şam Belgesi (Hazırlayan ve Sunan); Tuna Belgeseli (Danışman); Evliya Çelebi Hac Yolunda (Danışman); Mimar Sinan: The Architect (Danışman); İstanbul'u Yaşamak (Sunan), İncir Çekirdeği (İskender Pala ile Sunan); Acaba (Levent Erden ve Prof. Dr. Gül İrepoğlu ile Sunan ve Yorumcu) Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, ardında pek çok yazılı eser bıraktı. Başlıca eserleri şu şekilde sıralanabilir: İstanbul'da Yaşama Sanatı; Nil'den Tuna'ya Osmanlı Yazıları; Tuna Güzellemesi; Osmanlı Coğrafyası'na Yolculuk; Boğaziçi'nde Kırk Yılım; Ayasofya Müzesi Kültür Envanteri; Şehir ve Kültür: İstanbul; İncir Çekirdeği: Hereke'den Çıktım Yola; Medeniyet Köprüsü Beş Şehirli. Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, kişisel internet sitesinde yayınladığı 'Ayasofya ile Eyüp Sultan'ın sırrı' başlıklı yazıda, Eyüp Sultan Türbesi'nin restorasyonu sonrası açılışına az bir süre kala yaşadığı anlamlı anıyı şu sözlerle anlatmıştı: 'Restorasyon nedeniyle, dört yıl kapalı kalan Eyüp Sultan Türbesi'nin açılış hazırlıkları tamamlanmış, bütün detaylar gözden geçirilmişti. Daha doğrusu biz öyle zannetmiştik. Türbenin içini baştan aşağı gözden geçirdik. Kutsal Emanetler'den Kadem-i Şerif ve Sakal-ı Şerif yerine konmuş; türbeye vakfedilmiş hat şaheseri levhalar duvarlara asılmış; sanduka puşideleri örtülmüş; gümüş şebeke temizlenmiş; salavat getirecek hafızlar ve Kur'an-ı Kerim okuyacak hocalar belirlenmişti. Sözüm ona, hiçbir ayrıntı atlanmamıştı. Doğru, ayrıntıları atlamamıştık; ama çok önemli ve esaslı bir konuyu unutuvermişiz. Tarihi Türbe'nin kapılarındaki 'Yâ Fettah'lar kaybolmuş. Sadece bir kapıda kalmış, o kapı da arka tarafta. Cumhurbaşkanımızın açacağı kapıda tokmaklı 'Yâ Fettah' yoktu. Gel çık işin içinden. Açılış merasimine çok az bir süre kalmışken imalat yapmanın mümkünatı yoktu. Kul sıkışmayınca Hızır yetişmezmiş derler... Hızır nerede, nasıl yetişecek! Cevabı belli: Ayasofya. Hızır makamı da Ayasofya'da, 'Yâ Fettah'lar da Ayasofya'da... Ayasofya kapılarındaki son 'Yâ Fettah'ları ben yaptırmıştım. Bir tanesini de teberrüken müdüriyet kapısına asmış, hayrülhalefim Hayrullah Cengiz'e emanet etmiştim. Hemen, Ayasofya Müzesi Müdürü Hayrullah Cengiz'i arayıp 'kapıdaki 'Yâ Fettah'ı al da gel.' dedik. Sağolsun 'Yâ Fettah'ı kopardı, koptu, geldi; Hızır gibi yetişti. 'Yâ Fettah', Eyüp Sultan Türbesi'ne takıldı. Gönül rahatlığıyla Cumhurbaşkanımızı karşıladık. Yolda tarihi alan ile ilgili bilgiler verdik, kapıdaki 'Yâ Fettah'ı hatırlattık. Ve o da konuşmasında, avludaki Osmanlı'nın sembolü çınarlardan bahsetti. Hem de ananeye uygun olarak kapıdaki tokmağı 'Yâ Fettah' diyerek açıp, Türbe'ye girdi. İçeride, sandukanın başında ilk ihlas'ı Zülgaib Akkuş, ilk Yasin Suresi'ni ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan okudu. İşte 'Yâ Fettah'ın sırrı.' Prof. Dr. Ahmet Haluk Dursun, son konuşmasını Malazgirt Zaferi'nin 948. yıl dönümü kapsamında düzenlenen '4. Tarihi Roman ve Romanda Tarih Bilgi Şöleni'nde yapmıştı. Onun bu konuşması adeta bizlere bıraktığı bir vasiyet, gençlere bıraktığı bir emanetti. Dursun, konuşmasında şu sözlere yer vermişti: 'Bugünkü çalışmanın da içeriğinde dercedilmiş olan mevzuya bir Türkoloji kongresinde, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde, bir konuşmacının bir uyarısıyla kendime geldim, tarihçi nasıl olunur duygusunu anlama bakımından. Orhan Şaik Gökyay hocaydı. Kongrenin kapanış konuşmalarından bir tanesinde, çok kıymetli hocalar vardı. 'Tarihçiler siz kendi aranızda konuştunuz. Kendinize göre tarihi tefsir ettiniz, tarihi yorumladınız ama kendinize çok da fazla güvenmeyin. Bu işin eksiği edebiyatçılardır. Edebiyatçıların da ağzından tarihi onların da hissiyatını, heyecanını dinlemek, sizin kuru tarihinizin içerisine biraz heyecan biraz ruh katmak lazım. Bir şiirle ben sizi şimdi baş başa bırakacağım, çekileceğim, siz biraz düşünün ve bu şiir üzerinden bir tarih yorumlamaya gayret edin.' dedi.' Dursun, Âşık Çelebi'nin 'Tuna Kasidesi'nden Gökyay'ın okuduğu 'Kiver-i kâfirden iman ehline akup gelür/ Kıbleye tutmı yüzini bir müselmandur Tuna/ 12 Habs-i kâfirden boanmı gibi zencirin sürür/ Şah-ı İslama gelür bir ehl-i imandur Tuna' kısmını okuyarak, '(Gökyay) 'Şimdi Tuna'yla ilgili ne biliyorsanız tekrar okuyun. Halkın nezdindeki gazavatnameler, saltuknameler nezdindeki o fetihleri bu şiirler üzerinden bir daha değerlendirin ve hangi sahayı çalışıyorsanız bir daha o sahaya dönün.' dedi. Ben de gerçekten o Tuna şiiri üzerinden onun yanına Gazi Giray Han'ı da koyarak kendimi yeniden bir tarih anlayışı disiplinine soktum.' İfadelerine yer vermişti. Ahmet Haluk Dursun, birkaç yıl önce Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesinde konuşma yaparken yaşadığı bir anısını ise şu sözlerle anlatmıştı: 'Genç bir kız öğrenci söz istedi ama muhalefet dozu yüksek heyecanlı bir şekilde, 'Sizin burada ne işiniz var? Ben sizin yaptığınız çalışmalara baktım, siz Tuna tarihçisisiniz, sizin hayatınız Tuna'yla geçmiş. İkinci kitabınız da Nil. Nil'le ilgili de çalışmışsınız. Sizin hayatınızda Dicle yok. Siz Dicle'siz bir tarihçisiniz, o yüzden sizin burada bulunmaya hakkınız yok, konuşmaya hiç hakkınız yok' dedi. Bütün akademik unvanlar bir tarafa gidiyor tabii. 'Tamam, bir dakika haklısın ama biraz dinle. Konuşmayı nerede yapıyoruz? Dicle Üniversitesinde yapıyoruz. Kampüsün içerisinden Dicle geçer. Ben buraya nereden geldim? Cizre'den geldim, Cizre tam bir şehirdir ve tam bir Dicle şehridir. Bir gün önce de Hasankeyf'te idim. Batman, oradan da yine Dicle gelir. Demek ki gözümüz Dicle'de ama gönlümüz de Tuna'da. Bunda da bir zarar yok günah yok ama haklısın bu bir gecikme, bu bir tehir. Zaten her işin, her vazifenin rehine bırakılmış bir vakti vardır. 'Vakti şerif' denir zaten ona. İşte o vakti şerif gelmiş ben Dicle'de sizle bugün beraberim.' dedim. Sonra gösterdim, gençlerin hepsi zaten aynı frekans gençler. 'Siz Dicle'nin kuzularısınız ve siz Dicle'nin kuzuları bize emanetsiniz. Haklısınız geç kaldık bu emanete sahip olmakta ama bundan sonra sizinle hep beraber olacağız ve bu bölgede Dicle'nin, Murat'ın, Karasu'nun, Zap Suyu'nun, Aras'ın kuzularını çakallara kaptırmayacağız.' dedim. Çakallara kaptırmamak için onlarla hemhal olmak, hemdert olmak ve beraber olmak lazım.' ''Bu tarihin içinde biz tarih derslerini niye başarılı bir şekilde sevdiremiyoruz?' sorusu çok önemli bir sorudur. Gençlerimize tarih dersini niye sevdiremiyoruz? Çünkü tarihin geleneksel kültürden ve sohbet kültüründen gelen aktarım kabiliyetini kaybettik. Battal Gazi'yi, Battalnameleri, Danişmentler'i çocuk kimden duyacak? Bu bölge için Battal Gazi ne kadar önemli birisidir değil mi? O kesikbaş hikâyeleri, Hazreti Ali cenkleri, bunlar nasıl duyulacak? İşte bunlar yaşayan kültürle nesilden nesle aktarılmak suretiyle duyulacak. Şimdi biz tarihçiler, nasıl Rumeli'ye geçildiğini anlatır bir sürü tarihsel şeylerle. 'Keramet gösterip halka suya seccade salmışsın/ Rumeli'nin öte yakasın dest-i takva ile almışsın.' diyor şair. Hadi bakalım buyurun böyle anlatımı kim yapacak şimdi? Bu ayrı bir âlem. Sarı Saltuk'u bilmeden, Saltukname okumadan, 'Geldik bir zamanlar Sarı Saltuk'la Asya'dan/ Dağıldık bir bir diyar-ı Ruma Sakarya'dan' diyen Yahya Kemal'i okumadan, Arif Nihat Asya olmadan, Mustafa Necati Sepetçioğlu'nun o serisini koymadan bizim bu tarihimizin ruhuna inmek mümkün olabilir mi?' 'Bizim temelimiz Anadolu'dur, Malazgirt'tir, Sakarya'dır, Sarıkamış'tır, Ahlat'tır. Kudüs bizim için mukaddes, hep söylüyorum ama Kudüs kadar Müküs'ü (Bahçesaray) tanıyacağız. Çok güzel bir çaydır. Rahmetli Fethi Gemuhluoğlu'nun dediği gibi, biz bu coğrafyaya, tarihe, edebiyata, şiire ve gazavatnamelere dost olacağız. Bu kültürel gelişimimizi akademik çalışmalarla da tamamlayacağız, tekemmül ettireceğiz, mükemmelleştireceğiz ve inşallah geleceği o zaman çok daha emin bir şekilde karşılamış olacağız.' 'Ömer Seyfettin'in 'Pembe İncili Kaftan'ını da mutlaka okumak lazım. Ömer Seyfettin'siz de bu heyecanın, kendi kültürümüzün eksik kalacağı kanaatini taşıyorum. Ben Feridun Fazıl Tülbentçi'ye de yetiştim. Bir de bu işin söz ve sohbet ustaları var. Eşref Şefik vardı mesela. Bunlardan tarih dinlemek ayrı bir keyifti, akademik kürsülerden dinlemenin dışında çok büyük bir alternatif tarih kültürü ortaya koyuyordu. Biz millet kıraathanelerini kurduk. Şu anda bana göre yapmamız gereken, sohbet ağırlıklı mekânlar kurulmasıdır.'

Bir kültür neferi: Ahmet Haluk Dursun

PROF. DR. AHMET HALUK DURSUN KİMDİR?